PREURANJENE CESTITKE
AIM Skopje, 09.12.1999
Na sastanku Savjeta ministara Evropske unije 6. Decembra, suprotno ocekivanjima, (da li slucajno?) nije dato "zeleno svjetlo" za pocetak pregovora o asociranom clanstvu Makedonije, pregovora za koje su vladini predstavnici u Skoplju tvrdili da ce poceti u januaru 2000. godine. Radmila Kiprijanova, potpredsjednica vlade zaduzena za odnose s medjunarodnim integracijama objasnila je da se radi o administrativnoj sporosti unutar same Evro-komisije dodavsi, za svaki slucaj, da evro-birokrati rade obicno svoj posao brzo. Evropska unija je takodje preko svog Ministarskog savjeta, na istom sastanku, dakle odmah poslije djelimicnog ponavljanja drugog kruga predsjednickih izbora 5. decembra izrazila zabrinutost po stabilnost Makedonije i zatrazila okoncanje izbornog procesa u roku i, sto je mozda jos vaznije, u korektnoj atmosferi. Predstavnik Unije u Skoplju, Portugalac Pinto Thesheira upoznao je s ovim stavom lidera opozicionog Socijaldemokratskog saveza Branka Crvenkovskog u utorak a isto ce uraditi i tokom susreta s premijerom Ljubcom Georgijevskim, ujedno liderom VMRO-DPMNE u petak kad se predsjednik vlade vrati iz inostranstva.
Komentarisuci stav 15-rice Thesheira je rekao da se izbori trebaju zavrsiti sto je prije moguce jer "to ne doprinosi unutrasnjoj stabilnosti i kredibilitetu zemlje koja pretenduje da ima cvrst demokratski sistem". Iako Evropska unija smatra da neregularnosti koje su se dogodile na nekim izbornim mjestima nece uticati na konacan rezultat i pobjedu Borisa Trajkovskog, kandidata VMRO-DPMNE, to bi moglo imati uticaja na poziciju Brisela u pogledu stepena demokratije u zemlji zbog sjene koju su stvorili predsjednicki izbori: "Mozda je nasa ocjena bila ishitrena" javno je pred novinarima posumnjao ambasador EU. "Mozda demokratija kod vas nije dostigla potrebni nivo". Thesheira je izrekao nesto sto domacinima nije zazvucalo nimalo prijatno. Takodje ni konstatacija da Makedonija ne zasluzuje bolje drustvo nego sto su "zemlje zapadnog Balkana" sto ce reci SR Jugoslavija, Hrvatska, Bosna i Hercegovina i Albanija. "Ne sjecam se da se ni u jednoj zemlji srednje ili istocne Evrope medju tzv. Zemljama-kandidatima u vrijeme izbora dogodio ovakav slucaj." Ovom neuvijenom sumnjom evro-diplomata je ocigledno zelio amortizovati efekat izvjestaja sto ga je poslije drugog izbornog kruga 14. Novembra sacinila monitoring-misija OEBS, izvjestaja koji je ne samo kod opozicionih medija izazvao, blago receno, cudjenje. U tom izvjestaju, naime, izrecena je ocjena da su izbori uglavnom sprovedeni regularno uz izvjesne nepravilnosti u nekim dijelovima zemlje. Stoga je OEBS prvobitno bio odlucio da nece upucivati svoje posmatrace na ponovljeno glasanje.
Odlucio pa se predomislio. Optimisticku dijagnozu posmatraca OEBS najprije je poljuljala bujica zalbi opozicionog Socijaldemokratskog saveza da bi je dokrajcila odluka Vrhovnog suda: drugi krug predsjednickih izbora mora se ponoviti na 230 (od ukupno 2973 izbornih mjesta)! Matematicki gledano, istina je da se radi o samo jednoj desetini elektorata, ipak desetini, pokazace se, koja ce presuditi, ko ce biti novi predsjednik Makedonije. Uz to, radilo se o vrlo osjetljivom terenu medjunacionalnih odnosa s obzirom da vecinu onih koji su trebali 5. decembra reprizirati svoje pravo glasa uglavnom cine Albanci. Sef misije OEBS Stivens u ponedjeljak je i dalje insistirao na tezi zapisanoj u izvjestaju uz argumentaciju da ne bi bilo u redu izbore u cjelosti proglasiti neregularnim posto su nepravilnosti zabiljezene najprije na 7% birackih mjesta (14. Novembra) da bi se u nedjelju (5. Decembra) radilo samo o drugom dijelu pomenutih 7% biralista.
Epizoda s Evropskom unijom samo je posljednj u serijiji nepredvidljivih zaokreta sto ih je medjunarodna zajednica olicena u Evropskoj uniji, Sjedinjenim Drzavama, NATO-u pa i Medjunarodnom monetarnom fondu i Svjetskoj banci demonstrirala lokalnoj politickoj javnosti. Jer, sve je pocelo vec poslije drugog kruga predsjednickih izbora u kome je veci broj glasova dobio kandidat VMRO-DPMNE Boris Trajkovski. Opozicioni Socijaldemokratski savez i dio medija izvan vladine kontrole razvio je kampanju u kojoj je tvrdio da su izbori falsifikovani u zapadnom dijelu zemlje gdje su aktivisti Demokratske partije Albanaca "rezirali" pobjedu svog koalicionog partnera (odluka Vrhovnog suda govorila je u prilog ovoj tvrdnji).
Ne malo iznenadjenje izazvalo je saopstenje americkog State Departementa vec narednog dana posto je Drzavna izborna komisija predstavila preliminarne izborne rezultate u kome se izrazava zadovoljstvo zbog pobjede Trajkovskog i, zbog demokratskog ambijenta u kome su izbori odrzani. Uslijedile su slicne cestitke i iz drugih zapadnih drzava, iz NATO-a, Evropske unije. Bez izuzetka, svi su isticali doprinos sto ga je Trajkovski kao zamjenik sefa diplomatije dao tokom izbjeglicke krize. Tragaci za skrivenim smislom pokusali su i tada uociti izvjesne nijanse u pristupu Evropljana u odnosu na ushicene i pune entuzijazma Amerikance. Prije svega, saopstenje iz Brisela koje su drzavni mediji dozivjeli kao cestitku Evropske unije stiglo je za znatnim zakasnjenjem, u njemu je sadrzana i napomena da su jedini nadlezni za proglasavanje pobjednika izbora kojima je takvu ulogu propisao Ustav zemlje. Ovo je bio, smatra se, prikriveni prijekor premijeru Ljubcu Georgijevskom koji je, ne zna se da li u svojstvu predsjednika vlade ili lidera VMRO-DPMNE, proglasio svog bliskog saradnika Trajkovskog za pobjednika odmah negdje iza ponoci 15. novembra. Sa smislom za prognoziranje 15-rica su u svom saopstenju upozorili da "neizvjesnost oko trajanja izborne procedure stvara nepovjerenje u demokratske institucije sistema dok sumnjicenja i medjusobna optuzivanja mogu stvoriti napetost medju politickim i etnickim grupama cime se potkopava unutrasnja stabilnost.
Sto se americke politike tice, zapaza se da ima neke dosljednosti: Amerikanci su zadrzali princip da ce podrzati onog kandidata koji im odgovara ne mareci mnogo za sredstva pomocu koji se do odredjenog rjesenja doslo. Nista novo kad se zna da je americki predsjednik Clintonn, protivno medjunarodnom bon- tonu, cestitao Kiri Gligorovu izbornu pobjedu 1994. godine izmedju dva izborna kruga; sva docnija srdzba tadasnje opozicije (VMRO-DPMNE) bila su uzaludna. Mnogi zato misle: tada je bio prihvatljiv Gligorov kao protivnik covjek koji je prihvatljiv sagovornik Zapadu ali i Albancima, danas je to Boris Trajkovski kao eksponent politike svoje partije koja uspjesno koalicira s Albancima, politike koja s istog tog Zapada dobija pohvale za relaksiranje medjunacionalnih odnosa. Analiticari uocavaju da je kandidat opozicionog Socijaldemokratskog saveza bitno doprinio svom losem imageu na Zapadu - kao bivsi komunista, kao zagovornik unitarne drzave (oprecno zahtjevima Albanaca), kao umjereni kriticar operacije NATO-a protiv SR Jugoslavije.
Zapadni mediji vec tokom predsjednicke kampanje alarmirali su na uzbunu: "crveni" se vracaju"! Ne najmanje vazno, prorezimski mediji u susjednoj SR Jugoslaviji neprikriveno su tipovali na Petkovskog. Dovoljno razloga da niko na Zapadu ne pusti ni suzu... Sada, kad postaje jasno, da Petkovski ne moze promjeniti izborni rezultat, zaliti se Zapadu bilo bi jednako kao u onoj staroj satro-uzrecici: zaliti se upravi vodovoda.
AIM Skopje
ZELJKO BAJIC
</body>