PRIJETI LI CRNOJ GORI VOJNI UDAR?
Opasnost koju ne treba podcijeniti
AIM Podgorica, 06.04.1999.godine
Uprkos tome sto Crna Gora nije bila postedjena od bombardovanja u prvoj fazi napada NATO-a na SR Jugoslaviju, predsjednik Djukanovic i koaliciona crnogorska Vlada nastavili su da dosljedno odbacuju mogucnost povinovanja saveznim civilnim i vojnim vlastima u Beogradu. Odredjeni ustupci su pruzeni kada je u pitanju VJ, ali crnogorska vlast nije napravila niti jedan korak kojim bi oslabila vlastite pozicije i postala lak plijen politickim protivnicima u Crnoj Gori i Beogradu. Vlast u Podgorici zadrzala je punu kontrolu nad republickom policijom i javnim medijima, tako da je Milosevicu, Vojsci Jugoslavije i pristalicama beogradskog rezima u Crnoj Gori ostavljeno da biraju - da precutno tolerisu dvovlasce ili da ga silom ukinu, makar i po cijenu gradjanskog rata.
Nikada, kao posljednjih dana, gradani u Crnoj Gori nijesu s vise paznje procjenjivali da li su muskarci u maskirnim uniformama i pod naoruzanjem policajci ili vojnici. Narocito je to postalo vazno od momenta kada je predsjednik SRJ Slobodan Milosevic, sada fakticki i vrhovni komandant VJ, smijenio komandanta Druge armije, general potpukovnika Radosava Martinovica. Smjena glavnokomanujuceg kopnenih trupa savezne armije u Crnoj Gori dodatno je pojacalo strahovanja da bi Beograd, u uslovima ratnog stanja i sve masovnijih protesta u crnogorskim gradovima protiv NATO intervencije, mogao pokusati da vojnim pucem zbaci nepokornu vlast u Crnoj Gori, i manju federalnu jedinicu izjednaci sa Srbijom u ratnim stradanjima.
Iako nema pouzdanih informacija o pravim razlozima nedavne smjene komandanta Druge armije VJ, ona je u prvim nezvanicnim i poluzvanicnim komentarima u Podgorici upravo dovodena u vezu sa mogucnoscu nasilnog smjenjivanja predsjednika Djukanovica i crnogorske Vlade. Nametao se utisak da general potpukovnik Martinovic nije bio voljan da obavi tako delikatan zadatak, te da je morao biti kaznjen i skrajnut u hladovinu savjetnickog mjesta pri Saveznom ministarstvu odbrane. Njegov nasljednik, takodje general potpukovnik, Milorad Obradovic, odmah je vidjen u ulozi glavnog puciste.
Dobri poznavaoci prilika u VJ, ali i licnosti dvojice komandanata, nijesu, medjutim, skloni da smjenu na celu Druge armije tumace jednostrano. General potpukovnik Martinovic, prema nasim izvorima, nije tip oficira koji bi odbio da izvrsi naredenje, makar se ono ticalo i upotrebe sile prema crnogorskoj vlasti. On, dakle, ili nije takvo naredjenje uopste dobio ili je u Beogradu procijenjeno da nije sposoban da tako nesto izvede. Da li je njegov nasljednik, Crnogorac rodjen pod Durmitorom, dosao u Podgorcu da izvede puc, sada je upravo predmet nagadjanja.
"Te najave shvatam veoma ozbiljo", kazao je predsjednik Djukanovic, odgovarajuci na pitanje novinara televizijske mreze CNN-a u vezi sa najavama rusenja crnogorske vlasti. Shvatili su ih ozbiljno i u Vasingtonu, Londonu i Briselu, upozoravajuci, pri tom, jugoslovenskog predsjednika Milosevica da bi za pokusaj rusenja legalno izabrane vlasti u Crnoj Gori mogao biti dodatno surovo kaznjen. Upravo se uz ove prijetnje vezuje i miniranje, od strane SFORA, dijela pruge Beograd - Bar koji prelazi preko teritorije Republike Srpske, odnosno BiH. Prekidom ove komunikacije navodno je onemoguceno transportovanje novih vojnih trupa i oruzja u Crnu Goru, ali je, vjerovatno, rijec i o najavi rijesenosti da se preduprijedi opasnost od vojnog puca u Podgorici.
Crnogorska je vlast, takodje, demonstrirala jedinstvenost i odlucnost da se odupre eventualnom pokusaju vojnog udara. Najjasnije je to predoceno na sastanku predsjednika Djukanovica i premijera Vujanovica sa najodgovornijim ljudima iz republickog Ministarstva unutrasnjih poslova. Tom prilikom je saopsteno da ce crnogorska policija "energicno i odlucno" zastititi "ustavom utvrdeni poredak i suverenitet Crne Gore".
Iako nema preciznih podataka o brojnosti crnogorske policije, dobro obavijesteni izvori procjenjuju da je ona respektabilna. Uz to, rijec je o dobro uvjezbanoj i naoruzanoj formaciji, tako da je tesko pretpostaviti da bi potencijalni planeri i izvodjaci vojnog udara mogli lako da obave posao. Prema prilicno pouzdanim saznanjima, Vojska Jugoslavije trenutno u Crnoj Gori ne raspolaze elitnim jedinicama koje bi brzo i jednostavno mogle da preuzmu kontrolu nad drzavnim institucijama, radijom i televizijom, te glavnim komunikacijama u republici. Takve jedinice bi, doduse, mogle biti prebacene u Crnu Goru, ali se ni time ne garantuje uspjeh operacije. Moglo bi da se garantuje samo jedno - da ce u Crnoj Gori poceti krvavi gradjanski rat, sa neizvjesnim ishodom.
Ukoliko se u Beogradu procijeni da je gradjanski rat u Crnoj Gori pozeljan, bez obzira na krajnji ishod, za njegovo otpocinjanje bi se lako pronasli akteri medu oficirima VJ i mobilisanim Milosevicevim pristalicama u samoj Crnoj Gori. Atmosfera povecane politicke netrpeljivosti, koju su sobom donijele NATO bombe, izuzetno je podesna za brzo prenosenje plamena unutrasnjih sukoba diljem Crne Gore. Takav plamen, naravno, ne bi postedio nikoga, a pobjeda bilo koje strane ne bi samo bila "pirova", nego pobjednicima ne bi mogla dugorocno garantovati nikakvu sigurnost, niti uzivanje u slavi.
Izgleda da upravo to saznanje bastini sada i promilosevicevska Socijalisticka narodna partija, i da je ono trenutno najbolja zastita Crne Gore i gradanskog mira u njoj. Za dio rukovodstva SNP-a, sa potpredsjednikom Predragom Bulatovicem na celu, moglo bi se reci da shvata ozbiljnost situacije i da nije rado da bude uvuceno u avanturisticke poduhvate koji se sugerisu iz Beograda. A da je takvih sugestija bilo i neposredno prije otpocinjanja NATO bombardovanja SRJ, priznao je sam Predrag Bulatovic, nazivajuci "usijanim glavama" one koji smatraju da bi situaciju trebalo iskoristiti za zavodenje prinudne uprave nad Crnom Gorom. Ovaj Bulatovic je i nedavno kazao da njegova partija ne bi podrzala nasilnu smjenu vlasti u Crnoj Gori, sto su pazljiviji analiticari politickih zbivanja shvatili i kao njegovu polemiku sa dijelom rukovodstva SNP-a koji se nalazi na saveznim funkcijama u Beogradu.
Za razliku od Srbije, u kojoj je rezim iskoristio ratno stanje da ucutka oponente i prigusi predratne politicke razlike, u Crnoj Gori je i u vanrednim uslovima nastavio da djeluje politicki pluralizam, s tim sto se razlike pokusavaju uciniti podnosljivijim i podrediti jednom cilju - ocuvanju gradj|anskog mira. Jedinstveno podrzana skupstinska Rezolucija, u kojoj je izrazen minimum saglasnosti svih partija, postala je neka vrsta politickog zavjeta. Ona strana koja bi se o taj zavjet drasticno ogrijesila, u smislu da bude uzrocnik gradanskog rata, morala bi, pored ostalog, racunati i na to da protiv sebe okrene vecinsko javno mnjenje. To je, dakle, dodatni razlog sto se u Crnoj Gori jos uvijek odrzava ravnoteza, i sto smanjuje izglede za izvodjenje vojnog udara.
Otvoreno je, medjutim, pitanje koliko moze da izdrzi krhka armatura na koju se sada oslanja dvovlasce. Opasnost od urusavanja nece splasnjavati, nego ce, naprotiv, rasti sa svakim danom produzavanja oruzanog sukoba SRJ sa zapadnom vojnom alijansom. Pogotovo ce porasti u slucaju da NATO odluci da u rat sa Jugoslavijom ubaci kopnene snage. Sta bi u tom slucaju uradila Crna Gora? Na ovo pitanje prvi ljudi crnogorske vlasti izbjegavaju da daju direktne odgovore, ali ako dode "stani - pani", za vlast u Podgorici ce biti mnogo rizicnije. Prirodno je ocekivati da bi se tada povecao pritisak Beograda, i onaj unutrasnji, i da bi direktna konfrontacija unutar same Crne Gore bila neizbjezna.