Paralelizam zivota

Osnivanje Dukljanske akademije nauka i umjetnosti

AIM Podgorica, 19.07.1999.godina

TXT: "Vjecita" podjela u Crnoj Gori na "bijele" i "zelene", odnosno na one koji su za "Jugoslaviju po svaku cijenu", i na one koji su za suvrenu, medjunarodno priznatu drzavu pod Lovcenom, definitivno je institucionalizovana. Formiranjem Dukljanske akademije nauka i umjetnosti (DANU), crnogorska politicko-kulturna mapa izgleda ovako: dvije (dominantne) nacije i dva nacionalizma, dvije pravoslavne crkve, dvije akademije nauka, dva udruzenja pisaca, dva udruzenja novinara... Osim toga, na putu su i dvije policije, republicka i savezna, zatim najmanje dva pokreta - za nezavisnost i "zajednicku drzavu" sa Srbijom...

Ideja da se formira Dukljanska akademija dolazi od jednog od najznacajnijih savremenih crnogorskih knjizevnika, pjesnika Jevrema Brkovica, cija su djela u posljednjoj deceniji ovoga vijeka prevodjena na vise svjetskih jezika i komentarisana od uglednih kriticara i teoreticara literature. Brkovic je po povratku iz egzila - iz Zagreba - pocetkom ove godine, nakon sedam i po godina izbjeglistva, inicirao pokretanje dukljanske knjizevne akademije.

Ali, na insistiranje crnogorskih intelektualaca - doslo je do preinacenja te prvobitne ideje o kojoj su razmisljali i neki ovdasnji stvaraoci. Osnovana je DANU, poput klasicne akademije nauka i umjetnosti i za njenog prvog predsjednika izabran inicijator Jevrem Brkovic.

"Evo, pri samom kraju dvadesetog stoljeca i drugog milenija, Crna Gora je, iako samo polovicno osamostaljena, u magistralnim zbivanjima evropske i svjetske zbilje, prisutnija nego ikada do sada. To je ona ista mediteranska zemlja koja tri puta u svojoj hiljadugodisnjoj povijesti mijenja ime, kao zmija svlak, ali sustina njenog bica bi i ostade vazda ista - mediteranska!" - kazao je Brkovic u svojoj besjedi na utemeljenju Akademije.

Formalni predlagaci Akademije su Crnogorski PEN centar i Crnogorsko drustvo nezavisnih knjizevnika, koji su zajednickom odlukom formirali Maticarsku komisiju na cijem celu je bio knjizevnik Sreten Perovic, a sustinski pokretaci su ovdasnji poznati naucni i knjizevni stvaraoci.

Ovoga puta, u bitno promijenjenoj drustvenoj klimi u Crnoj Gori, nakon pobjede koalicije "Da zivimo bolje" i Djukanoviceve reformske orjentacije, to osnivanje je teklo kao po loju, pa se mogao steci utisak da taj projekat podrzava crnogorska vlast. Mnogo sporednih detalja ukazuje na to: drzavni mediji su svemu dali pun publicitet, na drzavnoj TV uoci osnivacke skupstine vrtio se besplatni TV spot, slicno osnivanju i promociji Porkreta za nezavisnu Crnu Goru ili medijskoj prezentaciji peticije 74 profesora Univerziteta Crne Gore koji su javno zatrazili suverenu Crnu Goru.

Vecina kandidata odmah je dala pristanak za clanstvo, cak i pojedini uticajni clanovi SANU I CANU. Tako je prof.dr Obren Blagojevic, akademik SANU i CANU, prihvatio da bude clan Dukljanske akademije nauka i umjetnosti i njen pocasni predsjednik. A prvi predsjednik CANU, jedan od najznacajnijih crnogorskih istoricara, akademik Branko Pavicevic postao je redovni clan DANU. Posebnu tezinu ima podatak da je prof. dr Novak Kilibarda, potpredsjednika Vlade Crne Gore, prihvatio da pomogne u programiranju i ostvarivanju projekta Akademije, u ulozi predsjednika Senata, iako nije clan DANU. U Senatu su, pored Kilibarde, jos tri istaknute licnosti izvan clanstva novoformirane Akademije: prof.dr Dragisa Ivanovic, clan CANU, Branislav Micunovic, poznati reditelj i Novica Samardzic, publicista-kulturolog. Oni zajedno sa pet akademika DANU sacinjavaju Senat - tijelo zamisljeno kao "glas drustvene i intelektualne savjesti", stvaralacki monitoring.

Pristupanje DANU-u istaknutih stvaralaca, kao sto su arhitekta Bogdan Bogdanovic, nuklerani fizicar Stevan Dedijer, slikari Dado Djuric, Vojo Stanic, Dimitrije Popovic, knjizevnici Mirko Kovac, Marko Vesovic}, arhitekta Ranko Radovic, te namjera formiranja istorijskog instituta i istituta za jezik i knjizevnost, vec sada ovoj instituciji koja je okupila pedeset uglednih clanova obezbjedjuju znatan uticaj u Crnoj Gori.

Jer, nije mali broj onih koji smatraju da je formiranjem DANU, prvi put poslije deset godina, stvorena pretpostavka da se, kroz stvaralastvo i ocuvanje kulturnog i nacionalnog identiteta, pocinju prevazilaziti crnogorske podjele.

Naime, odmah poslije "januarskog prevrata" u Crnoj Gori, prije deset godina, kulturni poslenici podijelili su se na one koji su bili za rat i one koji su bili protiv. Na politickom planu bila je to, u stvari, podjela na podrzavaoce politike Slobodana Milosevica i oponente toj politici. Uz obnavljanje autokefalne Crnogorske pravoslavne crkve, uz egzistiranje Srpske pravoslavne crkve, zvanicno Udruzenje knjizevnika Crne Gore napustio je veliki broj knjizevnika i osnovao Crnogorsko drustvo nezavisnih knjizevnika. Ubrzo je formiran Crnogorski PEN centar i Matica crnogorska u koje, opet, nije usao niko od pisaca i naucnika koji negiraju crnogorsku naciju.

To je, sve do formiranja DANU, bila u stvari, crnogorska alternativa CANU, ali bez drzavne potpore u bilo kom vidu: novca, prostorija, priznanja, medijske podrske...

Osim tih djelatnosti, doslo je i do raskola i medju crnogorskim novinarima. Od ratno huskackog drzavnog Udruzenja novinara Crne Gore odvojilo se osamdeset novinara i osnovalo Udruzenje profesionalnih novinara Crne Gore. A drzavna jasla su sve donedavno bila izdasna samo za zvanicne institucije a ove su po uzoru na podanicku vlast prednjacile u srbovanju i negiranju crnogorskog nacionalnog bica.

Sociolog politike, prof.dr Milan Popovic, clan DANU, upozorava da je velikosrpska politika u Crnoj Gori u toku posljednje decenije posluzila kao zaklon za mnogo pogubnije stvari: kao dobro sredstvo za prikrivanje monopola, nekompetentnosti i mediokritetstva.

Tacno na Vidovdan (28.juna) 1991, godinu i po od vremena kada je "dogadjanjem naroda" promijenjena vlast u Crnoj Gori, ukinut je Leksikografski zavod CG, formiran 1980.godine, koji je formiran sa zadatkom da objavi Enciklopediju Crne Gore. Sve do tada uradjeno preneseno je u nadleznost CANU, koja potom punih sest godina nije ucinila nista. A onda je, prije dvije godine, posto je drzava odrijecila kesu, poceo rad na izradi tog megaprojekta, ciji idejni utemeljivaci i brojni urednici enciklopedijskih oblasti jos nijesu sigurni ni da postoji crnogorski narod. Inace, novoformirana DANU planira rad na jednotomnoj Crnogorskoj enciklopediji, za razliku od visetomne na kojoj, uz pomoc drzave, izgara CANU.

Predsjednik DANU Jevrem Brkovic zato danas s razlogom upozorava: "Dukljanska akademija nauka i umjetnosti nema pretenzija da ispravlja krive Drine, Zete i Morace onih drzavnih institucija koje su u sluzbi nekih drugih modela i interesa. Ona ce samim svojim radnim postojanjem ubrzo uciniti izlisnim institucije koje su za dobre crnogorske novce radile protiv sustinskih crnogorskih interesa u nauci, kulturi, umjetnosti pogotovo."

Samo, da li ce se ambiciozni projekat ostvariti ne zavisi jedino od namjera i sposobnosti ljudi okupljenih u DANU. Kao i uvijek na ovim prostorima zavisice umnogome i od odnosa vrha crnogorske drzave koja sada ima, malo je reci, blagonaklon odnos prema "novim vjetrovima" u crnogorskoj kulturi i umjetnosti.

Branko VOJICIC

(AIM)