OCEKUJUCI "BIJELI DIM"

AIM Skopje, 14.07.1999

U Skopljuje 6. jula u 88-oj godini zivota umro poglavar Makedonske pravoslavne crkve Gospodin Mihail. Prvi medju jednakima u crkvi nepriznatoj od pravoslavnih sestara. Metodij Gogov (potonji arhiepiskop Mihail) postao je poglavar Makedonske pravoslavne crkve decembra 1993. godine. Da je zivio u nekoj drugoj zemlji poglavar MPC vjerovatno bi bio mnogo poznatiji. U prvim godinama komunisticke vlasti osudjivan zbog svog nepokolebljivog ostanka uz vjeru na 6 godina robije uprkos cinjenici da je jedan od vijecnika i zasjedanja Anti-fasistickog sobranja narodnog oslobodjenja Makedonije (ASNOM). Izmedju 1966-1970. godine sluzbovao je kao vladika u Australiji a po povratku je zauzeo mjesto rektora Bogoslovskog fakulteta MPC. Na prvim predsjednickim izborima 1990. godine bio je ozbiljan kandidat za funkciju sefa drzave ali se odrekao te visoke duznosti pod partijskim pritiscima iz redova VMRO-DPMNE da "zamrzne" svoje vjersko djelovanje. Inace, arhiepiskop ohridski i makedonski Mihail bio je licnost visokih moralnih vrijednosti vrlo postovan medju sunarodnicima.Zalagao se za medjukonfesionalni dijalog u zemlji, krcio puteve za priznanje autokefalnosti crkve kojoj je stajao na celu i ustrajno podrzavao dijalog sa Srpskom pravoslavnom crkvom uprkos skoro nesavladivim teskocama oko priznanja samostalnosti i autenticnosti makedonske crkve.

Ni sahrana blazeno-pocivseg arhiepiskopa Mihaila nije protekla bez proturjecnosti. Odlukom crkvenih otaca kao posljednje zemno pocivaliste za Gospodina Gospodina Mihaila (popularno zvanog deda-Mihail) odredjena je jos nedovrsena seoska crkvica u skopskom selu Radisani. Crkveni vrh se odlucio da kao mjesto pocinka izabere jednu malu neizgradjenu crkvu obrazlazuci da ce time postovaoci lika i djela pokojnog arhiepiskopa cesce pohoditi jedno bezmalo zaboravljeno mjesto. Porodica pokojnog Metodija Gogova cijelu stvar je postavila mnogo svjetovnije: mjesto njihovom ocu, djedu, srodniku je medju njegovim prethodnicima - u Sabornom hramu u Skoplju. Posto je crkveni vrh ostao na svome, clanovi porodice nisu se pojavili na sluzbenoj pogrebnoj svecanosti. Posljednji oprostaj s Gospodinom Mihailom protekao je i bez velikodostojnika sestrinskih pravoslavnih crkava. Njihovo odsustvo bilo je jos kako vidljivo uprkos cinjenici da su se od arhiepiskopa oprostili i drzavni vrh i predstavnici ostalih vjerskih zajednica koje djeluju u Makedoniji. Koji dan kasnije, porodica Gogov uputila je preko medija crkvenom vrhu otvoreno pismo ponovivsi svoje ranije izrecene optuzbe... U javnosti, vjerskoj i svjetovnoj podjednako, ostala je izvjesna nedoumica.

Svetom arhijerejskom sinodu Makedonske pravoslavne crkve (najvisem crkvenom tijelu) predstoji nimalo lak zadatak da u naredna cetiri mjeseca izabere petog poglavara od obnove crkvene autonomije 1957. godine. Na prijestolu Sv. Klimenta do sada se zadrzao najduze prvi poglavar MPC Gpspodin Dositej od 1958-1981. godine. Sam Gospodin Mihail proveo je na mjestu poglavara nepunih sest godina. Za sada se sa velikom sigurnoscu moze govoriti da bi do 6. novembra kada istice rok za izbor "prvog medju jednakima" nezahvalnu duznost duhovnog pastira makedonske nacije mogao zauzeti jedan od petorice sadasnjih vladika. Inace, crkveni vrh cini osmorica crkvenih velikodostojnika no trojica ne ispunjavaju predvidjene uslove. Saznaje se da po prvi put nece biti primjenjena praksa da se na celo Crkve bira najstariji medju episkopima; utoliko ce se s vecim nestrpljenjem i ocekivati odluka Svetog arijerejskog sinoda, simbolicno receno, "bijeli dim" koji ce oznaciti da je Makedonska Crkva dobila novog starjesinu.

Vladika Polosko-kumanovski Kiril najstariji je medju mitropolitima. Ima 65 godina, hirotonisan je (izabran za vladiku) 1967. Jedan je od petorice makedonskih arhijereja-potpisnika istorijske odluke o obnavljanju autokefalnosti Ohridske arhiepiskopije u licu njene kanonske nasljednice - danasnje Makedonske pravoslavne crkve - 1967, godine. Jedini je zivi vladika u sastavu Svetog arhijerejskog sinoda koji je 17. i 18. jula 1967. godine prisustvovao istorijskom cinu u Ohridu. Rodjen je u okolini Prespe,bogosloviju je zavrsio u Prizrenu.

Mitropolit australsko-novozelandski iadministrator Prespansko-pelagonski Petar ima 53 godine, vladika je postao 1981. Diplomirao je na Bogoslovskom fakultetu u Beogradu 1970. Odmah zatim postao je profesor na pravoslavnoj bogosloviji u Skoplju "Sv, Kliment ohridski" u Skoplju. Nakon toga radi kao sekretar kumanovsko-poloske eparhije, parohijski svestenik u crkvi Sv. Dimitrija u Skoplju. Za mitropolita u Prespansko-bitoljskoj eparhiji izabran 1981.

Vladika debarsko-kicevski i administrator povardarski Timotej je 48-godisnjak, hirotonisan 1981. Rodjen je u selu Mlado Nagoricani (Kumanovo),diplomirao je na Bogosdlovskom fakultetu u Skoplju 1976. Krace vrijeme radi u administraciji pri Arhiepiskopiji, 1977. je upucen na studije na Orijentalni institut u Rim gdje je magistrirao, po povratku postavljen je za profesora na predmet liturgika da bi nesto kasnije postao i rektor Bogoslovskog fakulteta.

Mitropoliti bregalnicki Stefan ima 44 godine,hirotonisan je 1987. Rodjen je 1955. u selu Dobrusevo (Bitolj), studirao pravoslavnu bogosloviju u Beogradu gdje je i diplomirao 1974. Postdiplomski studij zavrsio je na Ekumensko-patroloskom institutu u Bariju (Italija).

Vladika evropski Gorazd, hirotonisan je 1977. rodjen 1936. u selu Strezovce (Kumanovo), diplomirao na Bogoslovskom fakultetu u Beogradu 1964. najprije sluzbenik u Makedonskoj arhiepiskopiji, parohijski svestenik u crkvi Sv.Petka u Skoplju a docnije u hramu Sv. Georgi u Skoplju.

U dijelu medija se pretpostavlja da vladike Kiril, Petar i Timotej slove kao favoriti. Senzacionalizmu sklona stampa u proslosti je bila sklona tvrdnjama da u crkvenom vrhu vrlo cesto dolazi do nesuglasica. Sta je od svega toga tacno, vladike se nikad nisu zeljele izjasnjavati.

Za trenutak obnove Makedonske pravoslavne crkve uzima se III crkveno-prosvjetni sabor 17. i 18. jula 1967. godine. Devet godina ranije Crkva je dobila autonomiju unutar Srpske pravoslavne crkve, makedonska crkva ima autokefalnost ravno hiljadu godina prije obnavljana, 967. godine.Od 1018. godine Ohridska arhiepiskopija imala je svoju samostalnost punih osam vijekova, do 1767. godine kada su je ukinule otomanske vlasti. Poslije sticanja nezavisnosti Makedonije odnosi izmedju Srpske i Makedonske pravoslavne crkve postali su vrlo napeti zbog odbijanja vrha SPC da prizna autokefalnost Makedonskoj crkvi. Uz manje ili vece prekide dvije crkve vode dijalog. Posljednji javni razgovor odrzan je uoci rasplamsavanja kosovskog konflikta 18. januara u manastiru Sv. Jovan Bigorski u blizini Tetova. Velikodostojnici iz Skoplja i Beograda dogovorili su se tada da se vide ubrzo. Ali, kosovska kriza odlozila je ekumenski dijalog za neka bolja vremena. Makedonska pravoslavna crkva nije, uzgred, priznata ni od jedne medju pravoslavnim crkvama. Malo-malo pa se pojave neki signali da bi se "led mogao poceti topiti" ali do sada nije ucinjeno nista odredjenije. S druge strane, MPC ima dobre odnose sa Svetom stolicom i citavim nizom drugih hriscanskih crkava.

Novom poglavaru predstoji mnogo posla na poboljsanju pozicije Crkve u medjunarodnom ekumenskom i pravoslavnom svijetu no i kod kuce. Iako odnosi crkve i drzave za svih 8 godina makedonske nezavisnosti nikad nisu bili losi, mnogo je pitanja koja cekaju odgovor. Evo samo nekih: vracanje crkvene imovine nacionalizovane poslije II svjetskog rata, uvodjenje vjerske nastaveu obrazovni sistem, u vojne jedinice... Mozda je koincidencija: izbor novog poglavara MPC poklopice se s izborom predsjednika Republike. Dakle, po mnogo cemu, jedna nova etapa bar na duhovnom planu - nestrpljivo prognoziraju analiticari.

AIM Skopje

ZELJKO BAJIC