PARALELNA DELEGACIJA

Srpska pravoslavna crkva i pregovori u Rambujeu

**Crkva predlaze regionalizaciju Srbije i kantonizacija Kosova. Zasto su se vladike prepirale oko toga da li da crkveno - narodna delegacija putuje u Francusku

AIM, PODGORICA, 8. 2. 1999. (Od dopisnika AIm iz Beograda)

"Posebno pozdravljamo razgovore u Rambujeu u Francuskoj u nadi da ce se na njima projaviti pravda Bozija i ljudska podjednako za sve, bez razlike. Na Kosovu i Metohiji, kao uostalom i svuda na svetu, treba svim tamosnjim stanovnicima obezbediti podjednako pravo na zivot, sunce, hleb, imovinu, jezik, veru, obicaje, svetranu i stvaralacku slobodu i razoj" - kaze se, izmedju ostalog, u saopstenju Episkopske konferencije Srpske pravoslavne crkve, koja je prosle nedelje odrzana povodom pocetka srpsko - albanskih pregovora.

Na ovom skupu, medjutim, doslo je do podjele medju erhijerejima o tome da li delegacija SPC treba da putuje u Francusku. Jedan broj velkikodostojnika ostao je pri stavu da Crkvi nije mjesto na skupu za koji nije dobila zvanicni poziv. Bez obzira na to delegacija se nalazi u Parizu i pokusace, ako nikako drugacije, na "indirektan" nacin da posrednicima pregovora dostavi svoje stavove u kojima se pored regionalizacije Srbije i decentralizacije vlasti predlaze i "kantonizacija Kosova".

To je detaljnije objasnio istoricar Dusan Batakovic, clan ove "paralelne" delegacije rekavsi da je "kantonizacija jedno od resenja koje na pravi nacin omogucava ocuvanje multikulturne i multietnicke strukture Kosova, uz mogucnost da svaka etnicka zajednica ima dodatne garancije za zastitu svojih prava". Zajednicki stav svih clanova delegacije (mitropolit crnogorsko - primorski Amfilohije, episkop rasko - prizrenski Artemije, jeromonah Sava, Momcilo Trajkovic, predsednik Srpskog pokreta otpora i istoricar Dusan Batakovic) jeste da oni nemaju povjerenja u drzavnu delegaciju. Sagovornik AIM-a iz crkvenih krugova, koji zeli da ostane anoniman, tvrdi da osnovni razlog sto delegacija SPC nije pozvana na pregovore ne lezi u organizatorima:

• Oni bi radije videli u Rambujeu vladiku Artemija nego sve predstavnike nacionalnih manjina sa Kosova, ciji je politicki uticaj beznacajan sto ne znaci da sam ja protiv njihovog ucesca, ali... Problem je u nasima. Predstavnici vlasti su protiv ucesca Crkve zato sto ona ima realisticniji predlog blizi okvirima Kontakt grupe od onoga koga je tamo odneo Ratko Markovic, podpredsednik srpske vlade. U tome je "problem".

Ovakva tvrdnja ima utemeljenje u nekoliko cinjenica. U prvom redu, prije izbijanja oruzanih sukoba Crkva se, kroz usta episkopa Artemija, zalagala za srpsko-albanski dijalog i to u vrijeme kada su zvanicnici u Beogradu tvrdili da kosovki problem uopste ne postoji. Zbog toga su crkveni velikodostojnici cesto ponavljali da aktuelna vlast nije u stanju da rijesi taj problem, koji je sve vise izmicao kontroli, jer javnosti nije predocavala pravo stanje stvari. Umjesto toga visoke politicke licnosti su izjavljivale da na Kosovu funkcionise privreda i sve ostalo.

U novembru prosle godine odrzano je vanredno zasjedanje Svetog arhijerejskog sabora na kome je zakljuceno da "SPC nije politicki subjekt, ali ima jedinstveno moralno pravo i duznost da zatrazi ravnopravnost za sve...".

Ovo su samo neki od detalja koji su doveli do otvorenog sukoba Crkve i drzave oko ucesca ove najvise duhovne institucije u pregovorima - razgovorima o Kosovu. Uslijedile su teske uvrede od strane potpredsjednika republicke vlade i prvog covjeka Srpske radikalne stranke Vojislava Seselja na racun episkopa Artemija. Nije manje ostra njegova izjava oko odlaska delegacije Crkve u Francusku:

• Nazalost, ocigledno postoje neki ljudi u hijerarhiji SPC koje nastupaju protiv svog naroda i svoje drzave. Mesetare, bave se politkanstvom i zele da Crkvu pretvore u politicku partiju, sto izaziva tesku, tesku stetu SPC".

Sagovornik AIM - a to komentarise na sledeci nacin: Nasu Crkvu, zahvaljujuci sadasnjoj mirotvorackoj angazovanosti, cijene najznacajniji faktori u svetu, a eto ima domacih politicara koji je nipodastavaju. Ko mi odgovori zasto je to tako bicu mu zahvalan. Ambasadori Britanije i Francuske u Beogradu urucii su Njegovoj svetosti original dokumenta Kontakt grupe. Osim toga, naseg patrijarha moze da primi sef jedne tako velike i nama prijetaljske drzave kao sto je Francuska, a znate li koliko mu je trebalo vremena da dodje do predsednika Srbije...".

Ocigledno da je doslo do velikog zaokreta u stavu SPC kada je rijec o sukobima na prostorima bivse Jugoslavije. Dok je u ratu u BiH cutala dok je Sarajevo bombardovano sa Trebevica u kosovskim zbivanjima ima sasvim drugaciji odnos. Mnogi tvrde da je vrh ove Crkve naucio lekciju uporavo u BiH i Hrvatskoj i uvidio koliko je pogubno za nju samu sto je podrzavala nekadasnje prve licnosti u srpskom entitetu, ali u odredjenim intervalima i u Beogradu. Podsjecanja radi; kada je tadasnji predsjednik Srbije, Slobodan Milosevic, potpisao mirovni sporazum u Dejtonu mitropolit crnogorsko - primorski Amfilohije doslovce je rekao: "Neka je prokleta ruka koja ga je potpisala". Ovakva kletva ravna je anatemi. Isti taj mitropolit ovih dana predvodi delegaciju SPC u Francuskoj koja ce pokusati da ucini koliko moze i dobija se utisak nije joj stalo da iskljucivo "drzi" srpsku stranu vec da se bori da Kosovo ostane visenacionalno. Za to ima i posebnih razloga s obzirom da Albanci cine apsolutnu vecinu ne samo u odnosu na Srbe nego i na pripadnike drugih nacionalnih zajednica u ovoj pokrajini.

Ako se, medjutim, uzmu u obzir neke druge cinjenice stanje na Kosovu poslije potpisivanja mirovnog sporazuma, sto se Crkve tice, trebalo bi da bude rijeseno. Naime, u jednoj od klauzula prijedloga Kontakt grupe stoji da ce crkvene opstine i u mjestima gdje ce vladati Albanci imati potpunu autonomiju i lokalne vlasti nece imati pravo ni po kom osnovu da se mijesaju u njihove poslove. Prema izjavama vise srbijanskih politicara i istoricara po zemljisnim knjigama Srpska pravoslavna crkva posjeduje na Kosovu oko 60 posto zemljista, koje je nacionalizovano poslije Drugog svjetskog rata, sto nije nemoguce s obzirom na 1.300 manastira i hramova. Mozda bi drzava u ovom trenutku iz taktickih razloga to zemljiste vratila vlasniku, ali ako bi to ucinila u ovoj pokrajini morala bi da primijeni isti arsin i na ostale dijelove sadasnje Jugoslavije. Tesko je ocekivati da ce povuci takav potez.

Ejub Stitkovac (AIM)