VOJSKA, DRZAVA, NAROD

Smjena generala Momcila Perisica

AIM, PODGORICA, 29. 11. 1998. (Od dopisnika AIM iz Beograda)

"Aktualnoj vlasti ne odgovaraju rukovodioci visokog integriteta koji misle svojom glavom. Sa duznosti nacelnika Generlstaba Vojske Jugoslavije smenjen sam bez konzultacije, na neprimeran i nezakonit nacin. Ponudjenu, izmisljenu duznost, u aktualnoj Saveznoj vladi ne prihvatam. Ostajem na raspolaganju vojsci, narodu i drzavi". Ovo je saopcenje generala - pukovnika Momcila Perisica. Obnarodovano je 26. novembra, dva dana nakon sto je razrjesen duznosti. Do zakljucenja ovog teksta (28. novembar) nema reakcija kako drzavnih organa, tako ni vladajucih stranaka u Beogradu i Podgorici, pa ni same Vojske.

DRZAVA

Da general Perisic vise nije na celu Generalstaba javnost je saznala 24. novembra u 22: 40. Razrjesen je duznosti na sjednici Vrhovnog savjeta obrane i, istovremeno, Ukazom predsjednika SR Jugoslavije Slobodana Milosevica imenovan na duznost savjetnika za pitanje obrane saveznog premijera. Na Perisicevo mjesto postavljen je njegov doskorasnji zamjenik, general - pukovnik Dragoljub Ojdanic. Kako stoji u podgorickoj "Pobjedi", predsjednik Crne Gore Milo Djukanovic glasao je protiv razrjesenja. Prema Svetozaru Marovicu, predsjedniku crnogorskog parlamenta, na sjednici Vrhovnog savjeta obrane ne samo da nije prisustvovao general Perisic, vec ni predstavnici savezne vlade. "Smjena generala Perisica ugrozava duh ravnopravnosti i duh federalizma savezne drzave, odnosno ustavne principe SR Jugoslavije", rekao je on. "To je pokusaj Milosevica da stabilizuje svoju licnu vlast i apsolutisticku samovolju, ali i da priprijeti Crnoj Gori".

U saopcenjima vanparlamentarnih stranka u Srbiji povodom smjenjivanja generala Perisica stoji da Milosevic oko sebe zeli samo poslusnike (Demokratske stranka Srbije); da se drzava smjenjivanjem na ovakav nacin jednog za drugim predstavnika odredenih institucija pretvara u privatni posjed (Demokratska stranka); da je u toku cistka onih koji su pokusavali da rezimu sluze kao profesionalci, a ne kao dio porodicno - partijske kamarile (Gradanski savez Srbije)... Na drugoj strani, za portaprola Socijalisticke partije Srbije Ivicu Dacica tu nema niceg spektakularnog, rijec je o "normalnoj proceduri i normalnoj smeni", te da su za "vreme Perisicevog mandata smenjena tri nacelnika Generalstaba SAD". Slicno misli i potpredsjednik Vlade Srbije dr Vojislav Seselj. Po njemu, mjesto nacelnika Generalstaba takve je prirode da obavljanje te duznosti treba biti sto krace...

Uglavnom, iako se zbila prilicno iznenadno, smjena generala Perisica niposto nije neocekivana. Mnoge njegove izjave i postupci, vec duze vrijeme upadljivo odudaraju od politike aktualnog rezima u Beogradu. Veoma je uocljivo da je Perisiceva smjena dio cistke koja traje posljednjih mjesec dana. Jedan za drugim, duznosti su razrjeseni dugogodisnji nacelnik Drzavne bezbjednosti MUP Srbije Jovica Stanisic, komadant RV PVO general Ljubisa Velickovic i potpredsjenik SPS-a Milorad Vucelic. Stvarni razlozi za njihovih smjena nisu objavljeni: javnost spekulira da je u osnovi neslaganje sa Milosevicevom politikom prema Kosovu (Perisic, Stanisic i Velickovic), Crnoj Gori, (Perisic, Stanisic i Vucelic), odnosno da je sve skupa uz donekle izuzetak generala Velickovica, pomelo jacanje autoritarnog uticaja Jugoslavenska levice (JUL) kojoj asistenciju pruza Srpska radikalna stranka (SRS).

VOJSKA

Za generala Perisica javnost je saznala kada je kao pukovnik JNA u Zadru uspio izvuci svoju jedinicu iz okruzenja Zbora narodne garde (ZNG) pri cemu je Kninski korpus generala Ratka Mladica odigrao kljucnu ulogu. Ratujuci dalje u Hercegovini, stekao je u rezimskoj stampi tutulu "Vitez od Mostara" zahvaljujuci prvom cinu pretavarnja ovog grada u ruinu. Kada se JNA povukla iz BiH, napredovao je helikopterski do generala - pukovnika. Za sve vrijeme rata, general Perisic je odrzavao veoma tjesne odnose sa Vrhovnom komandom Vojske Republike Srpske (VRS) pomazuci je kadrovski, savjetodavno i materijalno. Ukratko, bio je na punom raspolaganju izabranim narodnim predstavnicima u Srbiji i Crnoj Gori, nastojeci da maksimalno efikasno ispuni ono sto su mu stavljali u zadatak. Iako mu sposobnosti, odlucnost, profesionalizam i patriotizam nikad nisu osporavani, od istih je dozivio da kada je u Zadru

1. osudjen u odsutnosti na 20 godina zatvora zbog "zlocina protiv civilnog stanovnistva" niti jedan od nadleznih drzavnih organa nije reagirao. Na celo Generalstaba, general Perisic je postavljen 1993. Za vrijeme dok je obavljao duznost, Vojska je - kako je on to obicavao reci - djelila sudbinu naroda. Dakle, bila je poslusna i dovedena do prosjackog stapa. Ipak, u sto - kakvim politickim lomovima, Vojska je bila upadljivo neutralna, a kako je vrijeme prolazilo i sve distanciranija prema rezimu. Zapocelo je u toku gradjanskog protesta 1996/97 kada je Perisic primio delegaciju Studentskog protesta i obecao da se 9. mart 1991. nece ponoviti (intervencija JNA protiv demonstranata u Beogradu). Potom je cestitao pobjedu Milu Djukanovicu u januaru 1998. i, kako se u Crnoj Gori vjeruje, odbio da upotrebi Vojsku u toku krvavih nereda 14/15. januara ove godine. Konacno, u govoru od
2. oktobra 1998. u rodnom Gornjem Milanovcu, rekao je da je Vojska sugerirala drzavnom rukovodstvu "da se ne ide u rat sa celim svetom": "... posle prvog udara koji bi sigurno naneo odredene gubitke vojsci, policiji, privredi i infrastrukturi, a sigurno bi stradalo i stanovnistvo, Zapad se ne bi zaustavio, nego bi trazili da se ispune postavljeni uslovi. U protivnom bi isli i dalje sa udarima... Postavlja se pitanje - zasto dozvoliti da pretrpimo prvi udar, da imamo zrtve, kada mozemo prihvatiti uslove pre udara..." Dakle, Perisic je prilicno neuvijeno optuzio drzavni vrh da je neodgovornom politikom doveo zemlju u situaciju kada nema drugog izlaza nego da prihvati ultimatum.

Sve navedeno se sa stanovista Milosevicevog rezima nije moglo dozivjeti drugacije nego kao nelojalnost i izdaja. Govor u Gornjem Milanovcu je bio kap koja je prelila casu. Ako je izmedju njega i smjenjivanja moralo je proteci nesto vise od mjesec dana, smatra se da je razlog tome potpisivanja sporazuma generala Perisica sa komadantom NATO u Evropi generalom Veslijem Klarkom o vojnim aspektima odvijanja misije OEBS-a na Kosovu.

NAROD

Perisic ne ostavlja Vojsku u mnogo boljim prilikama od onih kada je stao na celo Generalstaba. Od nakad naveliko najavljivane transformacije u savremene oruzane snage, malo se sto dogodilo. "Ideologiju smo izgubili - za profesionalizaciju nema para", izjavio je sam Perisic 1996. Ipak, za vrijeme dok je on bio na celu Generalstaba Vojska niti jednom nije bila zloupotrebljena u unutrasnjopolitickim sukobima, a njegov autoritet i ugled u okviru oruzanih snaga bili su izuzetno visoki. Nakon Perisiceve smjene, novi nacelnik, general Ojdanic, sudeci prema izvjestajima rezimskih medija, normalno obavlja svoju duznost i prima - istina malobrojne - cestitke; tvrdi se da je rijec o covjeku bliskom JUL-u koji nece nastaviti kurs predhodnika.

Dakle, moze se reci da, kao i poslije smjena Stanisica i Vucelica, stvari idu svojim tokovima. Biraci i porezni obveznici brinu svoje egzistencijalne brige i gledaju svoje poslove, tako da ih smjene visokih drzavnih funkcionera, ukljucujuci i generala Perisica, ostavljaju prilicno ravnodusnim. Uostalom, kao i davljenje Univerziteta, nezavisnih medija, proglasavanje neistomisljenika za "petokolonase" i u sve u tom pravcu. Zato Perisicevo saopcenje mnogi dozivaljavaju kao svjedocanstvo o njegovom licnom integritetu i nista vise od toga. Iza smjene u policiji i vojsci nazire se novi kadrovski sistem utemeljen u JUL-u i odobren od Milosevica. Za sta ce taj sistem biti upotrebljen, mnogi smatraju da ce se ubrzo saznati. Ukoliko ima istine u onome sto tvrde neki crnogorski politicari - da se sprema pokusaj reprize proslogodisnjeg 14. januara - plus sve ono sto se dogadja u Srbiji, malo sto sluti na dobro.

Filip Svarm(AIM)