PRIVILEGIJA I RAVNOPRAVNOST

Kako su finansirane politicke partije

Novcana pomoc politickim partijama pred izbore 12. i 13. septembra ove godine skrivana je dugo od ociju javnosti, a nekoliko puta cak i demantovana od strane predstavnika Organizacije za bezbjednost i saradnju u Evropi (OEBS). Na kraju, nakon vise kritika i intervencija krajem jula OEBS je priznao da je za izbore u BiH potroseno 2,2 miliona dolara kao "nenovcana pomoc" politickim partijama u BiH.

Oko 500.000 dolara potroseno je za obezbjedjenje jednakog pristupa stranaka medijima, oko 750.000 dolara za jednaku pomoc svim politickim partijama, koalicijama i nezavisnim kandidatima kroz stampanje izbornih brosura sa izbornim platformama ucesnika na izborima, formiranje centara za podrsku politckih partija i druge oblike pomoci.

Ono sto predstavlja predmet kritike jeste 750.000 dolara potrosenih, po saopstenju za stampu OEBS-a, u BiH na "prioritetnu novcanu pomoc za odredjene politicke partije, koalicije i nezavisne kandidate koji podrzavaju multietnicnost". Oni kojima se pomaze odabrani su na osnovu platformi koje su bili obavezni da priloze prilikom prijavljivanja za izbore, a politicko-pravna osnova nadjena je u Bonskoj deklaraciji i Pravilima i propisima Privremene izborne komisije OEBS-a za izbore u BiH 1998. godine. Prema OEBS-u, kriterijumi za dodjelu novca partijama su podrska Aneksu 7 Dejtonskog sporazuma, produbljivanje multietnickih odnosa, podrska multietnickoj drzavi BiH, sastav rukovodstva i liste kandidata, kao i obaveze prema demokratskim principima, sto, po OEBS-u, podrazumijeva i "ukljucivanje tolerancije".

Iako su mnoge partije u RS odbijale da su dobijale novac, prvo je Jovo Mitrovic iz Srpskog narodnog saveza, inace potpredsjednik Narodne skupstine RS, potvrdio da je SNS "Biljana Plavsic" dobio pomoc od 50.000 njemackih maraka. Time je potvrdio i vjerodostojnost "papira" koji je procurio u javnost, a po kojem je Stranka nezavisnih socijaldemokrata dobila 150.000 maraka, Socijalisticka partija RS 100.000 maraka, Socijalno-liberalna i Seljacka stranka po 30.000 njemackih maraka, a Demokratska partija (Bijeljina) i Stranka Demokratskog centra iz Trebinja po 20.000 maraka.

U Federaciji BiH je Socijalno-demokratska partija dobila 200.000 maraka, Socijaldemokrati BiH (ili kako pise "bivsi UBSD") 120.000 maraka, Nova hrvatska inicijativa 100.000, Hrvatska seljaka stranka 50.000 maraka, Bosanska stranka (BOSS) 30.000 maraka i Stranka Drvarcana Mile Marcete 20.000 njemackih maraka. Po 10.000 maraka dobili su Muslimansko-bosnjacka organizacija, Liberalno-bosnjacka organizacija, Republikanska stranka, Liberalno-socijalna partija, Hrvatska krscanska demokratska unija (HKDU), Hrvatska nacionalna zajednica, Stranka privrednog prosperitreta, nezavisni kandidat Zdravko Grebo i Hrvatska seljacka liberalna stranka.

Istice se da je ova pomoc nematerijalna i da se uglavnom odnosi na stampanje propagandnih materijala i slicne stvari. Cak je ostao i "rezervni" fond velicine izmedju 300.000 i 500.000 njemackih maraka kao dodatna pomoc onima koji budu sprovodili kampanju na zadovoljavajuci nacin.

OEBS je jasno rekao koga i kako favorizuje i na koga u buducnosti tipuje. Pri tome je bilo potpuno nevazno kakav je ko imao uspjeh na ranijim izborima. Tako se medju 'nagradjenima' nasla i Socijalno-liberalna stranka Miodraga Zivanovica, koja ni na jednom krugu dosadasnjih izbora u Republici Srpskoj nije uspjela da osvoji ni jedno jedino odbornicko mjesto ni u jednoj opstini .

Iako je jedan od kriterijuma za dodjelu pomoci bio uspjeh na proslogodisnjim lokalnim izborima, medju dobitnicima ne bas male sume je i Srpski narodni savez Bilajen Plavsic, koji na njima nije ni ucestvovao, jer kao tek osnovan nije bio za njih ni prijavljen.

Partije iz Republike Srpske, a one se uglavnom karakterisu kao nacionalne, pa i nacionalisticke, koje nisu primile nikakavu pomoc, iskoristile su da steknu neke politicke poene isticuci cinjenicu da postoje favorizovani. Pri tome su najvise kritke uputile OEBS-u uz optuzbe za pristrasnost i "politicki inzenjering", odnosno sprovodjenje "izbora prije izbora". One su, ukazujuci na neprirodnost cinjenice da postoje pivilegovani u demokratskom procesu koji podrazumijeva ravnopravnost u pristupu, otvoreno izrazile sumnju da su ovi izbori demokratski i da se sprovode pod ravnopravnim uslovima i iskoristile ovu situaciju da ukazu na poteze koje ce medjunarodna zajednica vuci i snage koje ce ona podrzati kada je u pitanju politicki proces koji se odvija u RS.

Stranke koje su primile pomoc ispocetka su to krile, bas kao i OEBS, vjerovatno svjesne nepopularnosti cinjenice da nekoga "gura" medjunarodni faktor i da to moze negativno da se odrazi na broj glasova. Vlast dobijena na takvom talasu, po ovdasnjim shvatanjima, mogla bi se smatrati kvislinskom i kolaboracionistickom.

Ipak, cinjenica da je podrzan jedan broj stranaka ne mnogo velikim, ali ipak znacajnim sredstvima, jasno govori o ciljevima koje medjunarodna zajednica u Bosni i Hercegovini zeli da postigne. Izbori su prilika da se ocijeni u kojoj su mjeri imali dobre procjene i koliko je materijalna stimulacija zaista znacila u pridobijanju glasova odnosno da li ostvareni rezultat odgovara ulaganjima.

Dejan Novakovic (AIM)