TAJNA BIRACKE FORMULE

Krajisnik protiv Radisica

Banjaluka, 20. avgust 1998. (AIM)

"On zna sa njima" - tako glasi poruka biracima ispod crno-bijele slike Momcila Krajisnika na izbornom letku koji je prosle nedjelje prosut drumovima Republike Srpske. Sa ovom i jos nekoliko poruka Srpska demokratska stranka (SDS) i Srpska radikalna stranka (SRS) RS usle su sa svojim kandidatom u trku za mjesto clana Predsjednistva Bosne i Hercegovine iz RS.

Krajisnik ce izbornu snagu odmjeravati sa Zivkom Radisicem, kandidatom koalicije "Sloga", koju cini Socijalisticka partije RS, ciji je Radisic predsjednik, Srpski narodni saveza (SNS) predsjednika Republike Biljane Plavsic i Stranke nezavisnih socijaldemokrata (SNSD) premijera Dodika.

Oba kandidata su politicki lideri sa respektabilnim politickim iskustvom. Radisic je partijski kadar 'starog kova'. Kao clan Saveza komunista dugo godina je bio na njegovim kadrovskim listama i obavljao mnoge vazne drzavne funkcije. U hodu po vertikali partijske kadrovske ljestvice Radisic se uspjesno popeo sve do saveznog nivoa. Poslednja predratna funkcija bila mu je u Privrednoj komori Jugoslavije, gdje je radio kao sekretar. Na regionalnom nivou uspjesno je obavio funkciju predsjednika banjalucke opstine u dva mandata, odakle je otisao na mjesto sekretara za narodnu odbranu u Vladi Bosne i Hercegovine.

U Radisicevoj politickoj biografiji ne postoji ni jedna mrlja. U mnostvu politickih afera iz vremena "demokratskog centralizma" njegovo ime se nigdje ne spominje. Vazi za odmjerenog i obazrivog politicara koji nikada ne ide na 'prvu loptu'. Kad se izjasnjava, cini to diplomatskim rijecnikom i uopstenim frazama iza kojih se prepoznaje 'generalna linija'. Nikada ne ulazi u dijalog 'visokog rizika', cak i kada je nadmocan. Na jednu ostru novinarsku kritiku njegove partije iz vremena konstituisanja lokalne vlasti u Banjaluci, reagovao je bez pominjanja imena i motiva novinara, sa smirenoscu koja je nervirala njegove partijske drugove. U dosadasnjim izbornim kampanjama kao njegovi najjaci argumenti isticani su patriotizam i postenje. U masi lidera i lidercica vladajuce SDS, koji su ratovali iz kancelarijskih fotelja, socijalisti su se s pravom mogli ponositi moralnim likom covjeka koji je iz Beograda dosao u Banjaluku i zajedno sa dva sina otisao u rat. Medjutim, cesto isticanje Radisicevog nespornog ljudskog postenja pocelo je da iritira njegove partijske drugove koji su rezonovali logikom: "zar smo mi neposteni".

Radisicu se jedino moze prigovoriti zbog njegove prenaglasene bliskosti sa Milosevicem. Na toj liniji, tvrde izvori bliski vrhu SP RS, doslo je do dubokog raskola unutar partije. Za Radisica je Milosevic bio 'sef' kome se ne suprostavlja.

Za razliku od Radisica, Krajisnik nije bio subjektivna snaga Saveza komunista. Kratke kurseve politicke obuke zavrsavao je po sarajevskim nacionalnim politickim kruzocima od 1989. godine. U politiku je dosao iz "Energoinvesta", gdje je bio finansijski direktor jedne od najjacih radnih organizacija ovog privrednog giganta (RO TAT). Nakon prvih visestranackih izbora partija sa kojom je krenuo u osvajanje demokratije (SDS) predlaze ga za predsjednika Narodne Skupstine BiH. U ovoj ulozi Krajisnik ce steci imidz beskrajno strpljivog i lukavog politicara koji je upornoscu izludjivao poslanike i zapaljive politicke situacije resavao prekidima skustinskih sjednica i prebacivanjem vruceg kestenja u poslanicke klubove. Sve danasnje simpatije za njegov cinicni smjesak poticu iz ovog perioda.

Krajisnik svoje predsjedavanje Narodnom skupstinom nastavlja na Palama. Steceni imidz vjestog i nepopustljivog pregovaraca usavrsava i dovodi do perfekcije u pregovorima sa predstavnicima medjunarodne zajednice. U medijima ga oslovljavaju sa "mister no" i proglasavaju glavnim protagonistom nepopustljive politike Pala. Za mnoge poznavaoce prilika na Palama, Krajisnik je vazio za prvog covjeka srpskog drzavnog i politickog vrha. U svojoj promociji je imao mjeru i nikad nije istrcavao da bi ugrozio politicku figuru svog nominalnog sefa Radovana Karadzica. Kada su nastupali zajedno, Krajisnik bi govorio poslednji da bi stavio pod upitnik liberalizam koji je Karadzic volio da obecava. Tako je 1994. godine sudije redovnih sudova u Bijeljini, nakon sto im je Karadzic obecavao nezavisnost, upozorio da nezavisnost ne shvate bukvalno jer 'niko ne moze biti potpuno nezavisan'.

Kada se partijska monolitnost SDS-a pocela narusavati banjaluckim tektonskim pomjeranjima, Krajisnik je izgubio kompas i pokazao svoj provincijski politicki diletantizam. Lukavstvo kojim su prirodno obdareni ljudi sa urbane periferije (Krajisnik potice sa Sarajevske periferije) preobratilo se u osvetnicko odmjeravanje snaga. Krajisnik je odigrao na kartu otvorenog politickog sukoba i izgubio partiju. Politicki sunovrat rezultirao je osipanjem partijskog vrha, tako da su danas glavna podrska Krajisniku ostali neuspjeli banjalucki politicari i 'otpadnici' SDS-a Predrag Lazarevic, Predrag Radic, Radoslav Brdjanin i Slavko Zupljanin).

Da li politicki sunovrat SDS-a vodi i Krajisnikovom sunovratu? U ovakvim procjenama treba biti vrlo obazriv i pazljivo citati izborni letak sa porukom "On zna sa njima". U javnosti Krajisnik vazi za jedinog ravnopravnog partnera unitaristickoj politici Izetbegovica i njegove SDA. Njegovo osporavanje svega i svacega ostavilo je privid beskompromisne borbe za srpske interese u zajednickim organima BiH. "Tako imamo svoj pasos, svoj izgled novcanice, svoj telefonski podkod, svoj zeleznicki saobracaj, svoja sedista organa, svoju kontrolu leta, carine, sve sto pripada jednoj drzavi" - ispostavlja se na izbornom letku bilans Krajisnikovog patriotskog pozrtvovanja. Sve to nije ono sto je Krajisnik trazio, ali nije ni ono sto su trazili Bosnjaci, tako da je tvorac slogana dobro procijenio da bi vecina biraca mogla povjerovati u Krajisnikove zasluge.

Sa druge strane, Izetbegovicu, koji je, sada je gotovo izvjesno, ponovo clan Predsjednistva, Krajisnik je u Predsjednistvu potreban kao hljeb. Samo zahvaljujuci njemu on je mogao da lansira politiku tolerancije, multietnicnosti i multikulturalnosti i politicke probleme fokusira na Srbe. Sa odlaskom Krajisnika, Izetbegovic bi izgubio glavne poluge svoje vlasti i postao ono sto je Krajisnik sada. Zbog toga bi se moglo dogoditi da Izetbegovic pozove Bosnjake da svoj glas daju Krajisniku, a u tom slucaju Radisic nema sanse.

Ne treba gubiti iz vida ni cinjenicu da bi neprofilisano biracko tijelo svoju politicku neodlucnost moglo rijesiti kompromisom na taj nacin sto ce na jednoj strani glasati za Koaliciju "Sloga" i Biljanu Plavsic, a na drugoj za Krajisnika. Takva logika uspostavlja ravnotezu izmedju ociglednog prosperiteta koji donose prvi i nacionalizma koji se odrzava na strahu od "unitarne BiH", koji personifikuje Krajisnik. Glasanje bi se, dakle, moglo svesti na poznati obrazac narodnog lukavstva po kome je u Drugom svjetskom ratu iz iste porodice jedan sin odlazio u partizane, a drugi u cetnike.

Branko Peric (AIM)