IMPERATIV - VISOKI EVROPSKI STANDARDI

BiH se priblizava ulasku u Vijece Evrope

AIM, Sarajevo, 30.06.1998. Nakon najave iz EU da bi BiH "preko reda" mogla dobiti poseban, povoljniji status, u odnosu na svoje istocne i zapadne "komsije" porasle su ambicije Bosanaca i Hercegovaca za ulazak u evropske integracije. Bez obzira na verbalno izrazenu spremnost EU da
smanji postojeci jaz izmedju sebe i BiH svaka prica o "evropeizaciji" BiH za sada pocinje i zavrsava sa ulaskom u Vijece Evrope.

Jos od 1994. godine BiH u najstarijoj evropskoj asocijaciji ima status "specijalnog gosta", a zvanicna procedura za prijem u punopravno clanstvo vec je otvorena.

Na proslonedeljnom zasjedanju Parlamentarne Skupstine Vijeca Evrope BiH nije bila posebna tacka na dnevnom redu, pa ipak o BiH i njenom prijemu se razgovaralo.

• BiH ce biti primljena u punopravno clanstvo Vijeca Evrope prije kraja ove godine - smatra vodja bh. delegacije u Parlamentarnoj Skupstini Vijeca Evrope i federalni premijer Edhem Bicakcic.

Najvisi zvanicnici Vijeca Evrope sa kojima smo razgovarali ipak su malo oprezniji u odredjivanju rokova i smatraju da bi "ukoliko sve bude islo po planu, BiH mogla postati punopravan clan iduce godine".

Prije nego se ispred zgrade Vijeca Evrope u Strasbourgu zavijori i zastava BiH, sto ce simbolicno oznaciti prijem u punopravno clanstvo, aktuelna vlast trebala bi da uradi par "sitnijih zadataka". Pored ostalog u "domacu zadacu" spada i reforma krivicnog zakona, imovinskih zakona, pravosudja, pravno regulisanje u oblasti medija, u skladu sa evropskim normama i konvencijama a posebno sa Konvencijom o ljudskim pravima. Iako je BiH jedna od rijetkih zemalja u svijetu u kojima konvencija o ljudskim pravima predstavlja sastavni dio Ustava, za sta treba zahvaliti piscima u Dejtonu, bice po svemu sudeci neophodna posebna ratifikacija ove konvencije.

Ovih dana ocekuje se dolazak pravnih eksperata Vijeca Evrope koji bi se na licu mjesta trebali uvjeriti dokle je "ucenik" stigao sa svojom "zadacom". Naravno, lista obaveza i zakona koji bi morali pretrpjeti temeljitu reformu puno je duza, ali u najkracem, radi se jednostavno o postovanju ljudskih prava, barem na papiru.

Posto Vijece Evrope u svoje clanstvo prima samo drzave to znaci da zakoni moraju biti uskladjeni sa evropskim standardima u oba bh. entiteta, kao i da zajednicke institucije na nivou drzave BiH moraju funkcionisati u skladu sa svojim ustavnim ulogama. Dejtonska BiH je poprilicno slozen drzavni mehanizam sa dva entiteta, od kojih opet jedan, Federacija BiH, zakonodavnu, a bogami i svaku drugu vlast, dijeli sa kantonima, to znaci da je ispunjavanje uslova obiman posao cak i kada postoji dobra politicka volja da se nacine neophodne promjene.

Jedan od kljucnih uslova je i konacan pocetak privatizacije. za razliku od ostalih izmjena zakona koji su uglavnom "zapeli" u parlamentu set baznih privatizacijskih zakona je na snazi i po ocjeni strucnjaka relativno dobar. Postoji samo jedan problem, bar sto se tice FBiH, njihova primjena u praksi uprkos svim najavama jos uvijek nije pocela.

Zalaganje za ulazak BiH u Evropu jedna je od rijetkih stvari oko koje se, bar verbalno, slazu vladajuce strukture u oba bh. entiteta ali i opozicija, doduse svako iz svojih razloga. Ulazak BiH kao punopravnog clana u Vijece Evrope, za vladajuce nacionalne stranke, SDA i HDZ u FBiH, kao i za vladajucu koaliciju u RS, posluzio bi im kao "certifikat" o demokraticnosti njihove vladavine i vlastitoj sposobnosti da BiH ipak uvedu u Evropu. Opozicija, opet, svim srcem navija za ulazak u Vijece Evrope zbog dva razloga. Jedan je, jer reforma kompletnog drustva u skladu sa evropskim standardima predstavlja jedan od njihovih programskih ciljeva, a drugi je sto samim donosenjem "evropskih" zakona stvar nije okoncana, jer tek tada dolazi ono najzanimljivije, njihova primjena.

Upravo u ocekivanom (ne)postovanju ovih zakona u praksi,
opozicija vidi sansu za sebe u odmjeravanju snaga s aktuelnom vlascu, smatrajuci da one jednostavno funkcionisu na sustinski drugacijem konceptu nego sto je to vladavina zakona, demokratija i ljudska prava. Izvjestaji eksperata o postignutom napretku u BiH oko ispunjavanja uslova bice prezentirani na sastanku Odbora Parlamentarne Skupstine Vijeca Evrope, koji je, da li bas slucajno, zakazan nakon opstih izbora, za 14. septembar u Parizu.

Ukoliko eksperti potvrde da su osnovni uslovi ispunjeni, slijedi izjasnjavanje o punopravnom clanstvu BiH na Politickom komitetu, potom na Parlamentarnoj Skupstini i konacno na Komitetu ministara Vijeca Evrope.

Da novi zakoni nece znaciti samo "pro forme" ispunjavanje uslova Vijeca Evrope, najbolje potvrdjuje primjer susjedne Hrvatske. Iako je, za razliku od BiH, Hrvatska vec postala punopravni clan, pa je prije toga morala ispuniti iste uslove, zbog nepostovanja u praksi preuzetih obaveza, narocito kada je rijec o slobodi medija, sada se nalazi pod zestokim politickim pritiskom i tihim ekonomskim sankcijama. Koliko god to nama izgledalo neshvatljivo, svijet smatra da je svaka drzava obavezna da postuje vlastite zakone, ljudska prava i sve sto uz to ide, cak i kada, o cuda, to nije u interesu vladajuce stranke.

U sustini, onaj kome punopravno clanstvo u Vijecu Evrope donosi najvise koristi je upravo obican svijet, u cije su glave proteklih decenija i vijekova razliciti vlastodrsci sistematski "uljevali" shvatanje po kome je drzava svemocna a pojedinac nista.

Sustinska novost je da je drzava i njen aparat tu da sluzi gradjanima a ne obrnuto, odnosno da vlast nije jednom za svagda bogom data i da osim prava nosi i neke obaveze prema gradjanima, odnosno biracima. Kako sada stvari stoje gradjani BiH ce se na ovu promjenu brze ili sporije navici, ali aktuelne politicke garniture sa svojim mentalnim sklopom - tesko. Ne treba imati iluzija da ce samim donosenjem zakona po evropskim standardima "od ponedeljka profunkcionisati pravna drzava". I postojeci zakoni, kakvi god bili, tumacili su se i (ne)primjenjivali zavisno od volje politickih mocnika. Razlika je samo sto donosenjem zakona koji uslovljavaju prijem BiH u Vijece Evrope gradjani dobijaju barem papirnatu zastitu svojih ljudskih prava na citavoj teritoriji BiH pa ce u slucaju krsenja barem teorija, ako ne i praksa, biti na njihovoj strani. To mozda nije puno ali barem pruza sansu za izgradnju demokratskog drustva. Zadrzavanjem postojeceg stanja gubi se cak i teoretska mogucnost da u dogledno vrijeme zaista postanemo dio Evrope u svakom pogledu, a ne samo geografski.

Drazen SIMIC (AIM, SARAJEVO)

2