PLIN, STRUJA ILI DRVO?

Plinifikacija RS

Banjaluka, 24. maj 1998. (AIM)

Gradonacelnik Banjaluke Djordje Umicevic je nedavno, prilikom susreta sa delegacijom njemacke pokrajine Sjeverna Vestfalija, izjavio da gradske vlasti "ozbiljno razmisljaju o dovodjenju gasa iz Rusije, jer je postojeci elektroenergetski sistem nedovoljno jak".

Ocigledno je da se o plinifikaciji Republike Srpske ozbiljno razmislja i da za to postoje ozbiljni razlozi. Proizvodjaci struje u Republici Srpskoj su uglavnom u istocnom i juznom dijelu RS, a potrosaci u zapadnom, gdje su skoncentrisani veliki industrijski potrosaci. Plin bi, osim za industriju, bio od velike koristi i za domacinstva. Najveci grad RS vec dugi niz godina kuburi sa problemom grijanja.

Izradu Idejnog projekta plinifikacije Republike Srpske narucila je Vlada premijera Gojka Klickovica. Prof. dr Veljko V. Djurickovic, sef katedre za termotehniku i termoenergetiku na Masinskom fakultetu u Banjaluci, koji je detaljno upoznat sa pomenutim projektom, kaze da je prema Idejnom projektu definisana trasa sjeverozapadnog magistralnog plinovoda kojim bi se povezala skoro sva veca mjesta zapadnog i sjevernog dijela RS.

Magistralni plinovod bi usao u RS kod Sremske Race, a zatim bi, prolazeci Posavinom, snabdijevao plinom Bijeljinu, Brcko, Samac, Srpski Brod, Modricu, Derventu, Prnjavor, Doboj, Banjaluku, Prijedor, Novi Grad i Kozarsku Dubicu.

Istim projektom odredjen je i bilans potrosnje plina u zapadnom dijelu RS. Ukupna potrosnja plina iznosila bi oko 750 miliona normalnih kubnih metara godisnje, pri cemu bi u ukupnoj potrosnji samo Banjaluka ucestvovala sa 20 odsto, a Srpski Brod sa 30 odsto.

Ukupna vrijednost projekta plinifikacije RS iznosila bi oko 100 miliona dolara. "Sredstva bi se mogla obezbijediti ustupanjem koncesija, sto je inace uobicajen nacin realizacije ovakvih projekata u Evropi. To znaci da bi se zainteresiranoj firmi omogucilo da ulozi svoj kapital u izgradnju plinovoda, a da firma nakon izgradnje eksploatise plinovod dok ne povrati ulozeni kapital, uz unaprijed dogovorenu dobit", kaze prof. Djurickovic. Za ovakav nacin ulaganja kapitala pokazale su interes neke vodece evropske firme iz ove oblasti.

Protekla donatorska konferencija je, prema rijecima premijera Dodika, Republici Srpskoj donijela izmedju 400 i 600 miliona dolara. Veci dio ovih sredstava ce ici za obnovu i razvoj RS i mogao bi se usmjeriti u ovaj projekat.

Za plinifikaciju su zivotno zainteresovani banjalucani zbog toplifikacionog sistema koji od pocetka rata do danas ne funkcionise. Njegova izgradnja pocela je 1970. godine i zamisljena u tri etape. U prvoj je izgradjena kotlovnica kapaciteta 14 MW i sistem grijanja naselja Borik, a u drugoj je dogradjena kotlovnica kapaciteta 50 MW i mreza prosirena na citavo uze gradsko podrucje. Trecom etapom je predvidjena izgradnja osnovnog toplotnog izvora - toplifikacione termoelektrane. Ona do danas nije izgradjena. Tako je postojeca gradska Toplana, koja je nakon izgradnje termoelektrane trebala da preuzme ulogu vrsne kotlovnice i da se ukljucuje samo pri jako niskim temperaturama, fakticki potpuno preuzela ulogu koju je trebalo da obavlja termoelektrana.

Kapacitet gradske Toplane je iz godine u godinu povecavan do maksimalnog kapaciteta, a i grad je rastao i potrebe za grijanjem su postale sve vece. Pri tome se zavrsio i kraj amortizacijskog vijeka, koji za takve sisteme iznosi 20 godina. U takvom stanju je banjalucki toplifikacioni sistem bio neposredno prije pocetka rata u BiH.

Toplifikacioni sistem je prestao sa radom zbog nedostataka goriva i slabog odrzavanje. "Poznato je da se takvi sistemi ne mogu uspjesno zastititi od propadanja kada nisu u pogonu. To, kao i smrzavanje vode u instalacijama, bili su uzrok znacajnih kvarova na svim dijelovima sistema", kaze prof. Djurickovic.

Americka vladina organizacija za obnovu i razvoj USAID ce ove godine uloziti 5 miliona dolara u prvu fazu sanacije banjaluckog toplifikacionog sistema. Tako bi, uz najavljenih 15 miliona dolara za drugu fazu sanacije, Banjaluka i njen sistem grijanja mogli postati najvece gradiliste u RS u ovoj i narednoj godini.

Prof. Djurickovic navodi da ce pocetna sredstva od USAID-a biti utrosena na sanaciju osnovnih podsistema. Tako ce se sanirati dva kotla u Toplani, toplotne stanice i kucne instalacije, kao i osnovni kvarovi na magistralnim vrelovodnim trasama. U drugoj fazi, sa onih 15 miliona dolara, bila bi dovrsena sanacija i rekonstrukcija, a plan izvrsenja je 1999. godina.

Postojecim toplifikacionim sistemom je obuhvaceno samo uze gradsko podrucje, pri cemu je toplotni kapacitet Toplane vec sada manji od kapaciteta prikljucenih potrosaca. "Toplana ne smije izdavati saglasnost za prikljucenje novih objekata", naglasava prof. Djurickovic.

Grad mora razmisljati o izgradnji toplifikacione termoelektrane kojom bi se, uz prosirenje gradske vrelovodne mreze, mogli grijati i ostali dijelovi grada. Pri tom se ne bi smjelo povecati vec sada veliko zagadjenje grada. Tu je i problem lokacije takvog objekta.

Tako ostaje dilema: dovesti plin, za sta su potrebna velika sredstva, ili krpljenje uz dogradnju postojeceg toplifikacionog sistema za nesto manja sredstva koja bi se takodje ocekivala od donatora.

U medjuvremenu se nastavlja spaljivanje i sjeca ogromnih kolicina drvne mase. Za grijanje jedne cetvoroclane porodice godisnje se utrosi prosjecno 5 do 10 prostornih metara drveta. Procjenjuje se da se samo u Banjaluci spali oko 200.000 prostornih metara godisnje. Sehitluci i Trapisti, u okolini Banjaluke, poznati po sumi, sada sve vise lice na goleti.

Podatak iz Javnog drzavnog preduzeca "Srpske sume" o 1.396.106 kubika posjecenog drveta u 1997. godini upozorava, pogotovo kada se zna da je u prosloj godini posumljeno 26 odsto od zacrtanog plana, uglavnom zbog nedostatka sadnog materijala, koji je nakon Dejtona "ostao" na teritoriji Grahova i okoline Brckog, koji su pripali Federaciji BiH.

Aleksandar Macanovic (AIM)