ZAMKA PROVINCIJSKOG POLITIKANTSTVA

Implementacija lokalnih izbora u RS

Banjaluka, 18. novembar 1997. (AIM)

Iako su lokalni (opstinski) izbori u Bosni i Hercegovini ocekivani dugo i s nestrpljenjem, primjena njihovih rezultata ide mnogo teze i sporije nego sto se ocekivalo. Problemi su, ocigledno, s visestranackom demokratijom, ali i skupstinskim multinacionalnim sastavima u opstinama, posebno u sredinama gdje je etnicki sastav takav da omogucava stranakama samo jednog naroda da u potpunosti kontrolisu vlast.

Sporost u implementaciji rezultata u potpunosti opravdava procjenu da su ovi izbori zanimali i ucesnike-stranke i ucesnike-glasace vise kao trenutno mjerilo rasporeda politickih snaga i kao dodatna mogucnost za vodjenje nove predizborne kampanje, nego kao teznja da se uspostavljanjem lokalnih vlasti poboljsa zivot ljudi. U tome prednjaci Republika Srpska kojoj predstoje vanredni parlamentarni izbori, mada se i u njoj, ali i u Federaciji BiH, sve vise gleda na septembar 1998. godine i opste parlamentarne i predsjednicke izbore koji bi, bar po Dejtosnkom sporazumu, znacili uspostavljanje stabilne cetvorogodisnje vlasti. To se, prije svega, vidi po onome cime stranke u RS izlaze u javnost - uglavnom s opstim politickim pitanjima i problemima nacionalnog i drzavnog (preciznije entitetskog!) karaktera i gotovo bez ikakve zelje za bavljenjem lokalnim pitanjima. S druge strane, prilikom konstituisanja opstinskih skupstina i izvrsnih odbora u najvecem broju slucajeva sve se, zahvaljajuci cinjenici da je u veoma malo opstina neka od stranaka osvojila natpolovican broj mjesta, svodi na politikantske i interpersonalne igre.

Tok implementacije lokalnih izbora u RS ipak je tesko generalizovati, kao sto je tesko naci jedinstven pristup u stavu Organizacije za bezbjednost i saradnju u Evropi (OEBS) da sve stranke koje su usle u opstinske skupstine treba da ucestvuju u formiranju izvrsne vlasti u opstinama. Cak i u sredinama gdje se u tome uspjelo, ostaje gorak ukus neprincipijelnih koalicija, za razliku od drugih u kojima su i neka ranija saveznistva prekinuta.

Banja Luka je najizrazitiji primjer blokirane demokratije i opstinske skupstine ciji odbornici ne znaju sta zele osim sto nastoje da medjupartijskim igrama osvoje zeljene gradske funkcije, prevashodno gradonacelnicku koja omogucava mnogo manje odgovornosti, a mnogo vise propagande i pojavljivanja u javnosti. Za mjesto predsjednika izvrsne vlasti gotovo da nema zaintersovanih.

Zbog istog broja odbornika u opstinskoj skupstini iz Socijalisticke partije i Srpske stranke Krajine i Posavine (obje imaju po 12 odbornika, ili 18 odsto glasova) i promjenljivih medjupartijskih koaliranja i previranja od prilike do prilike, izbor predsjednika gradske skupstine cini se gotovo nemogucim. Vjerovatno zato i dolazi do prijedloga da se izbori u Banjaluci ponove, ili da gradjani biraju gradonacelnika neposredno glasajuci za kandidate predlozene imenom i prezimenom.

Cak se ide tako daleko da pojedini stranacki funkcioneri Organizaciji za evropsku bezbjednost i saradnju (OEBS) daju mandat da bira predsjednika opstinske skupstine. Zbog toga je OEBS javno sapostio odluku da ce se iz kruga u krug u banjaluckoj Skupstini birati predsjednik sve dok neko od kandidata ne dobije potrebnu vecinu.

Mnogo su izrazeniji problemi u opstinama u kojima su stranke iz Federacije BiH osvojile onoliko broj odbornickih mandata da mogu bitno uticati ne smao na formiranje vlasti nego i na njeno vrsenje. Ocekivanja da ce te svoje mandate i materijalizovati u skladu sa njihovim brojem u gotovo svim slucajevima su izostala, jer su stranke sa sjedistem u RS najcesce istupile sa jedinstvenim stavom u pogledu raspodjele funkcija. Takav je slucaj u Prijedoru, Zvorniku, Doboju i jos nekim mjestima. Koalicija za cjelovitu i demokratsku BiH nije ni ucestvovala u konstituisanju nekih opstinskih skupstina, ili ih je u toku samog rada napustala. U Prijedoru je predstavnik ove politicke partije ucestvovao u prethodnom nacelnom dogovoru za raspored funkcija, a dan kasnije odbornici ove stranke nisu dosli na skupstinsku sjednicu. U Doboju su njeni predstavnici, nezadovoljni ponudjenim, odustali od kompletnog ucesca u radu. Zvornik je dobio predsjednika opstinske skupstine i druge organe iako CD ima najvise odbornika, ali ipak manje od polovine, za razliku od ujedinjenog "srpskog bloka" koji je odnio prevagu.

Ima i drugacijih slucajeva - u Ljubinju, jednoj od najmanjih hercegovackih opstina, izabrani su organi zahvaljujuci koaliciji Srpske demokratske stranke i Kolacije za BiH, suprotno koaliciji SDS i radikala. Ili, na primjer, pogranicna opstina Jezero (Srpsko Jajce), gdje je cak pet stranaka, cetiri srpske i Kolacija za BiH, podijelilo opstinske stolice bez velikih potresa.

U Brckom kionstituisanje lokalne vlasti nije proslo bez intervencije supervizora Roberta Faranda, koji je, suprotno rezultatu glasanja, postavio predsjednika opstine iz reda muslimanskih odbornika (Mirsad Djapo).

Ali, da nije sve u medjunacionalnim odnosima, govore sve cesci sukobi dojucerasnjih koalicionih partnera - Srpske demookratske stranke i radikala. Na Palama je lokalnu vlast obrazovao samo SDS, jer se sa radikalima nisu uspjeli dogovoriti. Nesporazumi dva partnera u Teslicu traju jos od lanjskih parlaemntarnih izbora, a poblemi u odnosima postoje u Bijeljini i u Doboju. Predvidjanja da ce doci do sporova cim radikali postanu jedan od odlucujucih faktora vlasti u opstinama, sada su i ostvarena.

Konstituisanje opstinskih vlasti u RS pokazuje da je u ovom poslu jedini pravilo da pravila nema i da je dosta posla prepusteno samoupravnim navikama aktera politickih zbivanja. Organizacija lokalnih vlasti i pitanje (samo)upravljanja lokalnom zajednicom bice novo veliko pitanje i za samu skupstinu RS koja se bira krajem novembra na vanrednim parlamentarnim izborima. Posebno ce zanimljivo biti posmatrati praksu ostvarivanja multietnickih interesa preko nacionalnih partija, bez obzira na deklarisanje nekih da su gradjanske.

U nedostatku zajednickog ili jedinstvenog pristupa problemima organiacije i funkcionisanja lokalnih organa vlasti na sceni su politikantske igre pojedinaca, najcesce lokalnih partijskih lidera koji se, u nedostatku stvarnih sadrzaja politike i njenih opstih i lokalnih ciljeva, iscrpljuju u medjusobnim ubjedjivanjima i nadmudrivanjima. Ne postoje politicki agensi koji ovakvo lokalno politikantstvo u ovom trrenutku mogu usmjeriti u drugom pravcu.

Svega nekoliko mjeseci ostalo je lokalnim skupstinama da pokazu umijece upravljanja "svojim" atarom. Kada je RS u pitanju, vanredni parlamentarni izbori, jos nedefinisan stav prema predsjednickim izborima i sasvim izvjesni opsti izbori septembra naredne godine, gotovo da nece ni omoguciti novo konstituisanim opstinskim skupstinama da iskazu svoje potencijale. Kako li ce sve to tek izgledati u Srebrenici gdje se jos ispituju zalbe za glasanje nepostojecih ljudi i gdje je konstituisanje lokalne vlasti prolongirano cak do 31. decembra ove godine?

Po svoj prilici, ovi izbori ostace u istoriji zapamceni samo kao jos jedan cas prakticne nastave demokratije, ili kao mjerenje vremena na treningu koje omogucuje bolju startnu poziciju za "veliku trku" septembra 1998.

Dejan Novakovic