PRIHVATITI ILI NESTATI

RS u "Equip and Training"

Banjaluka, 6. novembar 1997. (AIM)

Iznedju svih Scila i Haribdi kroz koje se provlaci Dejtonski sporazum, dvije su sigurno najvece. Prve su stranke na vlasti, koje ga, i pored svih nastojanja Zapada, uspjesno opstruiraju. Druge su nepovjerenja izmedju konstutativnih naroda (Bosnjaka, Srba i Hrvata).

Takvo stanje prevashodno generiraju istorijska nasledja i posljedice proslog rata. Medjutim, generatori nepovjerenja su i neki faktori koji su skorijeg datuma, od kraja proslog rata. Jedan od njih je i kontraverzna operacija "Equip and training" ("Opremi i obuci") koju SAD i NATO poduze realizuju u Federaciji BiH. Iz nje su proistekle mnoge bojazni i podzrenja u RS prema Federaciji BiH, pa i prema SAD.

Operacija je zamisljena kao osnov za uspostavu vojne ravnoteze (balans snaga vojne moci) na prostorima BiH. U SAD je mnogo ozbiljnih kritika, nedoumica i polemika oko karaktera te operacije. Zemlje zapadne Evrope, izuzev Njemacke, su skoro jednodusne u neprihvacanju te operacije, smatrajuci je "kao sijanje sjemena novog rata" na ovim prostorima. Sve te konrtaverze proisticu iz samo nekoliko dilema: o kakvoj se vojnoj ravnotezi radi, kada ce tom operacijom biti uspostavljena klasicna vojna ravnoteza, kako je moguce postici da karakter te operacije bude defanzivan, kada je opste poznato da nema defanzive bez ofanzive i obratno, kako je moguce naoruzavanje jedne vojske samo defanzivnim oruzjem, kada je svako defanzivno (odbranbeno) i ofanzivno (napadno)? Da li su relana nagadjanja gospodina Dz. Pardjua (specijalni izaslanik SAD za vojna pitanja na prostorima prethodne Jugoslavije) na "Vorldnetu" da vojska FBiH nece iskoristiti naraslu moc protiv RS?

Bez obzira na sve ove dileme, treba biti nacisto sa cinjenicom da su SAD odlucile realizuju tu operaciju i FBiH i one ce to sigurno uciniti. Radi toga je svako bavljenje sa takvim i slicnim kontraverzama oko nje u RS neproduktivno. Vaznije je nesto sasvim drugo. SAD su nedavno ponudile ukljucenje RS u operaciju "Opremi i obuci". Da li je RS potrebna takva operacija.? Da li ovaj entitet moze ispuniti postavljene uslove? I na kraju, sta bi to znacilo za SAD i RS, a time i za Dejtonsku BiH.?

Nije sporno da odgovore na postavljena pitanja (dileme) prevashodno opredjeljuju opsta stanja RS i njene vojske. Entitet razara politicko - ustavna kriza koja traje jos od 3. jula ove godine. Priznao to neko ili ne, RS je podjeljena na zapadni i istocni dio. U entitetu vlada dvovlasce ili, preciznije i konkretnije receno, bezvlasce. Podijeljena je i vojska, tako da vise nema sta da se dijeli. Generalstab, 5. i 7. korpus su uz SDS (Pale), a 1. i 3. korpus i Ratno vazduhoplovstvo su uz predsjednicu Republike, koja je ujedno i vrhovni komandant vojske RS. Radi toga komandanti 5. i 7. korpusa nisu prisustvovali na vjezbi "Jesen - 97" na Manjaci 8. oktobra. Privreda RS je u polumrtvom stanju, a opste stanje entiteta ugrozava i mase nezbrinutih izbjeglica. Zbog opstrukcije Dejtona od strane SDS, RS skoro ne dobija ekonomsku pomoc od medjunarodne zajednice. Time je RS dovedena i u duboku politicko-diplomatsku izolaciju. Posmatrana sa vojno - politickog stanovista, RS je kao bogom dana za agresiju.

Vojska RS je brojcano smanjena na kapacitete postojecih kasarni i prakticno razoruzana, tako da ona nije vojna sila u pravom smislu te rijeci. Sistem rukovodjenja sa vojsko je ugrozen ne samo postojecom krizom, vec i neadekvatnom vojno - strucnom osposobljenoscu Generalstaba.

Vojska RS je zapocela i zavrsila prosli rat sa sredstvima ratne opreme i naoruzanja bivse JNA. Izuzev tenkova M-84, ostala su sredstva ratne opreme zastarijela i izraubovana. Tezak ekonomski polozaj RS je pogodio i njenu vojsku. Nema nabavki sredstava ratne opreme, a dovedeni su u pitanje nabavke goriva, maziva i rezervnih dijelova, te remonti borbenih i neborbenih vozila. Ocigledno je da je vojsci RS neophodna modernizacija sredstava ratne opreme i naoruzanja, izuzev tenkova M-84 i T-55, koji se mogu uspjesno suprostvaiti tenkovima "Abrams" i M-60A3 u vojsci FBiH. U vojsci RS ne postoji vojna nauka (osim rijetkih pojedinaca). Pripreme i izvodjenja borbenih dejstava, kao i obuka i uvjezbavanje vojnika , jedinica, komandi i stabova se izvodi prema pravilima , uputsvima i udzbenicima bivse JNA.

Pri takvom opstem stanju RS i njene vojske, van pameti su bilo kakve diskusije o potrebi operacije "Opremi i obuci". Ako se svemu recenom doda i nagli uspon Armije BiH poslije realizacije te operacije, dileme nema. Ako se RS sto hitnije ne ukljuci u tu operaciju, njena vojska ce najvise za godinu dana upasti u duboku inferornost prema vojsci FBiH.

Prema gospodinu Pardjuu, uslovi za ukljucenje RS u tu operaciju su povratak izbjeglica, sloboda kretanja i demokratizacija medija. Sve to nije idealno ni u FBiH, pa je ukljucena u tu operaciju. Medjutim, proces demoktatizacije ce poslije zapadnog dijela RS sasvim sigurno zahvatiti i cijeli entitet. Tada RS nece biti daleko od ispunjavanja tih uslova.

Nedavna ponuda Zaka Klajna predsjenici Plavsic za ukljucenje RS u operaciju "Opremi i obuci" je jedan od najpozitivnjih vojno - politickih poteza SAD od njihovog dolaska na ove prostore. I SAD i RS bi time dobile mnogo. U SAD bi prestale kontraverze oko te operacije. Time bi bio eliminisan i glavni izgovor protivnika Dejtona koji tu operaciju prikazuju kao eklatantan primjer dvostrukih arsina SAD na ovim prostorima. Vojnoj industriji SAD bi bilo otvoreno cjelokupno trziste BiH. Sasvim sigurno, RS bi postala povjerljivija i kooperativnija prema SAD i NATO. Drasticno bi se smanjile i tenzije na ovim prostorima koje je do sada prouzrokovala operacija "Opremi i obuci". I na kraju, time bi bili stvoreni pocetni uslovi za formiranje zajednicke vojske BiH u blizoj buducnosti.

Pored modernizacije, ukljucenje RS u tu operaciju obezbjedio bi joj niz pogodnosti. Vojsci RS bi bio obezbijedjen kvalitativni uspon koji sama ne bi mogla dostici ni za 5-10 godina. Jastrebovi u FBiH bi sasvim drugacije razmisljali o eventualnoj agresiji na RS. U takvim uslovima, ni opsti odnos vojnih moci u BiH, koji je 2:1 u korist FBiH, ne bi bio tako nepovoljan za RS kao sto je sada.

Operacija "Opremi i obuci" u RS je pravi put za postizanje trajnog, cvrstog i stabilnog mira u BiH. Takvu ponudu SAD treba prihvatiti bez oklijevanja i taktiziranja. Njome je RS, pored Dejtona, pruzena jos jedna garancija za opstanak. Radi toga ne treba obracati nikavu paznju na savim sigurne negativne reakcije umiruce SDS. RS moze opstati ili nestati. Trece mogucnosti nema. Put opstanka vodi preko Dejtona i ukljucivanja u operaciju "Opremi i obuci".

Dragan D. Marcetic (Autor je magistar vojnih nauka)