STRANKOM NA POZICIJU I OPOZICIJU

Srpski narodni savez - stranka Biljane Plavsic

Banjaluka, 30. oktobar 1997. (AIM)

Malo ko je vjerovao da ce ustavna, predsjednicka i parlamentarna kriza u Republici Srpskoj (RS) rezultirati nastajanjem stranke koju mnogi smatraju cak i favoritom na predstojecim vanrednim parlamentarnim izborima u RS 23. novembra ove godine.

Srpski narodni savez (SNS), stranka koju je osnovala predsjednik RS Biljana Plavsic i za izbore joj dodala svoje ime, bez obzira na ishod izbora, izazvace niz kontroverzi vezanih za osnivanje, program, opredjeljenja i kadrovski sastav.

Nedavno zavrseni lokalni izbori nisu mogli da pokazu pravi odnos politickih snaga, jer je Srpski narodni savez nastao neposredno pred same izbore i nije na njima ucestvovao. Ne zna se gdje su otisli glasovi njenih simpatizera i clanova, mada se pretpostavlja da ih je najvise pripalo Srpskoj stranci Krajine i Posavine.

U ovom trenutku, mjesec dana prije izbora, jasno odredjenje prema SNS, "oktroisanoj" od strane predsjednice Biljane Plavsic, imaju samo Srpska demokratska stranka i radikali (SRS). Sa tih strana dolaze i najzesci udarci.

Najtezi je, svakako, optuzba da su SNS osnovali vlastoljupci, uglavnom bivsi clanovi SDS-a. Cinjenica jeste da je gotovo sav SNS do juce pripadao vladajucem SDS-u. Medju njima je ne malo onih koji su zauzimali i znacajna mjesta u drzavnoj i stranackoj hijerarhiji dosadasnje vlasti u RS. Takvi su potpredsjednici Vlade RS Djuradj Banjac i Ostoja Kremenovic, ministri u razalovanju ili ostavci poput Novaka Kondica, predsjednici opstina ili izvrsnih odbora kao sto su Sveto Mihajlovic iz Bijeljine, Drago Ljubicic iz Doboja, Radomir Trivic iz Celinca, ili predsjednik banjaluckog SDS-a Ostoja Knezevic i nosilac odbornicke liste SDS za Banjaluku Branislav Lolic. U Bijeljini, Banja Luci, Knezevu i jos nekim mjestima, na opstinskim odbornickim listama SDS-a ostalo je mnogo odbornika koji su u medjuvremenu promijenili dres.

Opozicija Republike Srpske tek profilise svoj odnos prema SNS-u, ali se sve cesce i snaznije cuju ostre kritike. Dosadasnja podrska najsnaznijih opozicionih stranaka Biljani Plavsic precutno je bila i podrska SNS-u, sto je bilo tolerisano, jer novi "konkurent" nije izlazio na lokalne izbore.

Pristup SNS-u poslije izbora postaje sve ostriji, jer su ucestale kritike da se stranka predsjednice Republike favorizuje na Srpskoj radio-televiziji (Nezavisni socijal-demokrati, monarhisti iz Narodne radikalne stranke "Nikola Pasic"), a neki, poput Nikole Spirica, predsjednika Demokratske stranke za Banja Luku i Krajinu, zestoko kritikuju ne samo SNS, nego u Biljanu Plavsic.

Sta je, u stvari Srpski narodni savez? Vecina opozicionih stranka, nastalih iz SDS-a ili izvan njega, danas su vece ili manje grupe ljudi okupljene oko pojedinih lidera koje pokusavaju da nadju prazan prostor u lepezi svjetskih politickih ideja. Ni Srpski narodni savez ne zaostaje mnogo, jer je nastao "oktroisanjem" stranke od predsjednika Republike Biljane Plavsic. I on je, kao i vecina ostalih, personalizovana grupa ljudi od kojih mnogi zele da zadrze stare polozaje i privilegije ili nastoje da ih se dokopaju ukoliko ih ranije nisu imali.

U idejnom i politickom smislu SNS je isto sto i SDS. To, uostalom, priznaje i potpredsjednik Ostoja Knezevic, koji se sve vise profilise kao alterantivni lider SNS-a dok predsjednik RS obavlja svoje drzavnicke poslove. On javno izjavljuje da su on i njegovi istomisljenici "napustili SDS zato sto program SDS nije u praksi primjenjivan iako je dobar", odnosno "ljudi koji su trebali da ga sprovode nisu bili adekvatni". "Nisam presretan sto sam morao da odem iz SDS. Da su mogle da se eliminisu negativnosti i dodje do kvalitetnije kadrovske strukture, ne bih otisao", pravda se Knezevic.

U stvari, SNS je politicka reakcija dijela SDS-a na optuzbe za organizovan drzavni kriminal i spregu drzavnih i politickih organa. Vjerovatno zato je njegov sastav takozvani "meki" dio, ili "intelektualna struja" koja nikada u SDS-u nije mogla da dodje do stvarnog izrazaja, ma kako zeljela da se isporba u izgradnji drzave. "Tvrdu struju" sacinjavaju ili oni koji imaju debele interese u SDS-u, ili oni koji slijepo vjeruju "svom vrhu".

Da iver (SNS) ne pada daleko od klade (SDS) pokazuje i dio inauguralne besjede Biljane Palvsic prilikom osnivanja stranke kada je rekla: "Nacionalizam je mnogo vise od programa, to je patriotski osecaj i vera". Za svoju dojucerasnju stranku (SDS) Biljana Plavsic kaze da je na pozicijama "komunitickog nacionalizma". Kakva je ideoloska pozicija SNS lako se moze zakljuciti po predizbornim sloganima koji se uopste ne razlikuju od onih koji pripadaju tvrdim nacionalnim strujama.

Ipak, SNS se razlikuje od SDS-a po jednoj bitnoj stvari - demokratskom pristupu politici. Za razliku od izvornog pokreta koji nije shvatio da se u politici mora sluziti politickim sredstvima, a ne pozicijom moci, SNS je svejstan da postoje pravila igre koja vaze za sve i da se provjeru ispravnosti vlastitih politickih stavova moze traziti samo isprobanim sredstvima.

SNS je u sustini klica razbijanja SDS-a, ali i motiv preispitivanja kvaliteta i dometa opozicije, na koju Biljana Plavsic, ocigledno, nije racunala kao na ozbiljnu i dovoljno snaznu podrsku.

Dejan Novakovic