NOVO ODMJERAVANJE SNAGA

Trka za parlament RS

Banjaluka, 23. oktobar 1997. (AIM)

Prema jos nezvanicnim podacima u Republici Srpskoj se za parlamentarne izbore prijavila 21 stranka, 82 nezavisna kandidata i jedna koalicija. Izbornu trku vodice pet stranka: Srpska - demokratska stranka (SDS), Srpska radikalna stranka (SRS), Srpski narodni savez (SNS), Srpska stranka Krajine i Posavine (SSKP) i Socijalisticka partija Republike Srpske (SP SR), koje su odlucile da na izbore idu samostalno.

Kao koalicija pod nazivom "Za kralja i otadzbinu" izlazi pet marginalnih stranaka iz Krajine - Narodna radikalna stranka "Nikola Pasic", Otadzbinska stranka, Stranka prosvjete i zdravstva, Ekoloska stranka iz Mrkonjic Grada i Srpski demokratski savez iz Teslica. Sve su bez razvijene stranacke infrastrukture i lokalne po znacaju, tako da ne mogu racunati na izborni uspjeh.

Iznenadjenja nije bilo ni kada su u pitanju nosioci lista. Za Srpsku demokratsku stranku to je Aleksa Buha, Srpsku Radikalnu stranku - Nikola Poplasen, Srpski narodni savez - Ostoja Knezevic, Srpsku stranku Krajine i Posavine - Predrag Lazarevic i Socijalisticku partiju - Zivko Radisic. Nosilac liste koalicije "Za kralja i otadzbinu" je Dubravko Prstojevic, predsjednik Narodne radikalne stranke "Nikola Pasic".

Ovakav ishod pregrijane predizborne atmosfere, u kojoj su se koalicije najavljivale iz tabora gotovo svih opozicionih politickih stranaka, zbunio je politicku javnost. Najvise su iznenadjeni oni koji su od Srpskog narodnog saveza, stranke na cijem je celu predsjednik Republike Biljana Plavsic, ocekivali da bude centar politickog okupljanja vecine opozicionih partija i ozbiljan konkurent vladajucoj SDS. Demokratsko patriotska stranka Predraga Radica javno je izrazila zaljenje sto nije doslo do stvaranja sireg koalicionog bloka opozicionih stranaka, koji bi bio garancija uspjeha na parlamentarnim izborima, navodeci kao razloge razilazenje opozicionih stranaka oko konstituisanja izvrsnih organa Gradske Skupstine Banjaluke i odluku Srpskog narodnog saveza Biljane Plavsic da na izbore izadje samostalno.

Ideja o ujedinjenoj opoziciji nastala je u jeku najzesceg obracuna predsjednice Biljane Plavsic sa ostatkom drzavnog i politickog rukovodstva na Palama. Tada je sva opozicija, sa izuzetkom nekoliko marginalnih stranaka, ujedinjena u Koordinacioni odbor za podrsku odlukama Predsjednika Republike, stala na stranu predsjednice i nesebicno joj pomagala na mitinzima u mnogim gradovima Krajine. Javnost je sa razlogom ocekivali da ce tako ujedinjena opozicija na celu sa predsjdnicom Republike biti ozbiljan konkurent vladajucoj SDS.

Nakon konsolidacije svoje predsjednicke vlasti Biljana Plavsic neocekivano osniva Srpski narodni savez u koji okuplja kadrove SDS koji su izbaceni ili samovoljno napustili ovu stranku. Iako iznenadjeni ovakvom odlukom predsjednice, u opoziciji su vjerovala da ce od ove stranke dobiti poziv za izbornu koaliciju. Poziv su u poslednjem momentu dobili samo Demokratska patriotska stranka bivseg gradonacelnika Banjaluke Predraga Radica i Srpska stranka Krajine i Posavine Predraga Lazarevica, sa obrazlozenjem da bi koalicija nosila naziv "Srpski narodni savez - Biljana Plavsic".

Lazarevic je naziv koalicije prihvatio, ali je ulazak u koaliciju uslovio zahtjevom da nosilac liste bude neko iz drugih clanica koalicije. "Od 83 poslanika Narodne skupstine, SNS bi trebao da ima 42 poslanika, a predstavnici ostalih stranaka 41. Ukoliko SNS pristane na takve uslove, spremni smo da udjemo u koaliciju", kaze Lazarevic.

Odluku Srpskog narodnog saveza da na izbore izadje samostalno i ostale opozicione stranke su docekale sa neskrivenim razocarenjem. Milorad Dodik, predsjednik Stranke nezavisnih socijdemokrata, smatra da je samim formiranjem ove stranke propustena prilika da opozicija na parlamentarne izbore izadje sa jedinstvenom listom na cijem celu bi bila Biljana Plavsic. Isto misle i u drugim opozicionim strankama manjeg uticaja i znacaja, za koje bi jaka koalicija bila sigurno utociste.

Samostalan izlazak na izbore ovako velikog broja politickih stranaka zbunice ionako razbijeno i neartikulisano biracko tijelo. Po rezultatima lokalnih izbora, logikom politicke nuzde, u 12 opstina nasli su se u koaliciji ljuti protivnici: SDS, radikali i Socijalisticka partija RS. Dakle, oni koji bi na lokalnom nivou trebali da se priblizavaju i vode politiku saradnje i sporazumijevanja, vec su ukljuceni u predizbornu igru u kojoj takve koalicije nema i u kojoj nece biti nimalo tolerancije i razumijevanja.

Rezultati lokalnih izbora potvrdili su stabilnost socijalista u procentu koji je gotovo isti kao na proslogodisnjim parlamentarnim izborima. Socijaldemokrati su odnijeli pobjedu u dvije manje opstine (Srbac i Laktasi) i ostvarili znacajan uspjeh u Gradisci i Banjaluci. Njihov cilj na predstojecim izborima je pobjeda u cetiri opstine. I pored toga, ni jedni ni drugi nemaju izgleda na veci uspjeh na parlamentarnim izborima zbog cinjenice da se u igru ubacuje Srpski narodni savez, stranka koja se mora respektovati zbog cinjenice da na njenom celu stoji predsjednik Republike. Poraz socijalista na predsjednickim izborima u Srbiji i poraz Momira Bulatovica, Milosevicevog covjeka u Crnoj Gori, poljuljali su povjerenje u saveznistvo i podrsku "velikog brata", sto ce pokolebate pristalice ciji je motiv snaga socijalista sa one strane Drine.

Socijalistima ne prijeti opasnost od SNS. Politicki profil clanstva socijalista je stabilan i otporan na patriotske i ideoloske poruke stranaka sa srpskim predznakom. Zbog neuspjeha Miloseviceve politike ono bi moglo da se preseli u Stranku nezavisnih socijaldemokrata, koja ce u organizaciji lokalne vlasti i privrednim tokovima u opstinama gdje je osvojila vecinu brzo pokazati efikasnost i postati paradigma uspjesnosti. Zbog dobre kadrovske strukture, okrenutosti ekonomskom razvoju, medjunarodnom ugledu i otvorenosti socijaldemokrati imaji najbolje izglede za uspjeh.

U mnogo tezoj situaciji su SDS i radikali. Iz SDS se clanstvo masovno seli u SNS, osjecajuci je bliskom i svojom. Poslednjih dana je u Doboju, zbog "partijske nediscipline", iskljuceno 27 clanova ove stranke jer su se gotovo svi preselili u Srpski narodni savez. Motivi prelaska su razliciti i u njima se krije opasnost koja bi brzo mogla razoriti unutrasnje jedinstvo Srpskog narodnog saveza. Jedan broj iskrenih i nekompromitovanih pristalica nacionalnog programa SDS, zbog politicke i mafijaske kompromitovanosti stranke, trazi utociste u novoj stranci, nadajuci se da ce sacuvati ugled i osloboditi se istorijske hipoteke koju ce nositi SDS. Drugi dio clanstva SDS prelazi sa namjerom da zataska ili bar ublazi politicke i kriminalne grijehe. Na ovoj cinjenici Srpski narodni savez ce izgubiti dobar dio neopredijeljenog birackog tijela. Ona ce biti argument u rukama opozicionih stranaka, ali i SDS, koji ce SNS oznaciti kao deponiju svog otpada i odstranjivanje kolebljivih i losih pripisati vlastitoj vrijednosti.

Radikali su politicka prica za sebe. Za njih su glasali oni koji im formalno ne pripadaju, ali koji nisu zeljeli da ponovo glasaju za SDS. Matematicki racun pokazuje da 'profit' radikala odgovara gubitku SDS. Radikali su, dakle, bili nuzni izbor, tako da je njihov izborni saldo vrlo varljiv. Moze se ocekivati da isto biracko tijelo na predstojecim izborima, na potpuno isti nacin, pridje Srpskom narodnom savezu i da radikali dozive potpuni neuspjeh. Situacija nije sasvim cista zbog uspjeha Seselja na predsjednickim izborima u Srbiji, sto kod neartikulisanog birackog tijela u dobro organizovanoj kampanji moze situaciju cak obrnuti.

Najveca neizvjesnost pratice Srpsku stranku Krajine i Posavine. Neocekivano veliki uspjeh ove stranke na lokalnim izborima u Banjaluci i nekoliko krajiskih opstina mnogi su skloni da pripisu pristalicama Biljane Plavsic koji ce sada svoj glas dati SNS. Ova stranka ima jaku kadrovsku strukturu, biracima se obraca jasnim jezikom cinjenica i najjasnije artikulise interese Banjaluke i Krajine. Sjenku na njen politicki kredibilitet bacice nepotrebno sporenje oko izbora gradonacelnika Banjaluke i konstituisanja izvrsne vlasti u ovom gradu. Intelektualna nadmudrivanja, ma koliko bila logicna i argumentovana, mogu kod birackog tijela, kome je dosta unutrasnjih srpskih dioba i sporenja, prouzrokovati suprotan efekat.

Parlamentarni izbori ce potvrditi ili pokazati novu vrijednost politickih stranaka. Osvajanje relativne vecine ne bi trebala da ocekuje ni jedna od stranaka, tako da vrijeme koalicija dolazi tek poslije izbora. Njih ce diktirati i uspjeh stranaka iz Federacije BiH, a on nece biti za potcjenjivanje. Kako ce one izgledati, moguce je zakljuciti po onome sto se dogadja poslije lokalnih izbora u opstinama gdje stranke sa srpskim predznakom nisu mogle samostalno konstituisati lokalne organe vlasti.

U svakom slucaju, u zabludi su oni koji misle da ce parlamentarni izbori rijesiti politicku krizu u RS. Ona bi se mogla samo produbiti i dobiti institucionalni okvir. Dovoljno je samo zamisliti sa kakvim ce problemima biti suocen predsjednik Republike prilikom imenovanja mandatara za sastav Vlade i situaciju pribavljanja saglasnosti za formiranje vlade.

Branko Peric