DEDINJE NA PALAMA

Ko i kako gradi Srpsko Sarajevo

Banjaluka, 24. septembar 1997. (AIM)

Od kako su prosle godine Nikola Sainovic i Momcilo Krajisnik postavili na Palama i u Lukavici kamen-temeljce za izgradnju Srpskog Sarajeva, Gornjeg i Donjeg grada, i otkako sleperi sa gradjevinskim materijalom svakodnevno pristizu u "prestonicu" RS, pocelo se ponesto i ostvarivati od projekta bombasticnog naziva - Kapitalna izgradnja Srpskog Sarajeva. Srbija je obecala besplatan gradjevinski materijal, a Vlada RS, odnosno Skupstina Srpskog Sarajeva, placeve i izgradnju temelja. Ostatak kuce trebalo bi da izgrade izbjeglice iz Sarajeva, za koje je uglavnom i napravljen pomenuti plan.

Definisana od Vlade RS kao prioritetni interes u smislu politicke i etnicke brane muslimanskom Sarajevu, Kapitalna izgradnja Srpskog Sarajeva je stvorila prostor i mogucnosti za nevidjene malverzacije. Uzimanje provizija od firmi koje se pojavljuju kao izvrsioci radova, monopolizam za pojedina privatna preduzeca, preprodaja besplatnog materijala iz Srbije u Federaciju BiH, uzimanje provizija od proizvodjaca iz Srbije i RS za kupovinu gradjevinskog materijala, koju finansira Vlada RS, davanje placeva i materijala onima koji to po utvrdjenim kriterijima ne mogu dobiti - samo su neke od pojava poznatih javnosti.

Realizacija usvojenog plana pocela je pravljenjem fabricke hale "Famosa" u Lukavici. Ova firma potom je organizovano pocela gradnju stotinjak kuca za svoje radnike, dogradjena je skola u Palama, Lukavici i Kasindolu, podijeljeni su placevi za oko 4.000 izbjeglica. Najvece gradiliste na teritoriji od Trnova do Han-Pijeska, koju paljansko rukovodstvo punih usta naziva Srpsko Sarajevo, nalazi se na lokalitetu Potkoran, na Palama, i medju stanovnicima "prestonice" RS poznato je kao "Paljansko Dedinje". Nekih tridesetak kuca nicu kao gljive poslije kise a njihovi vlasnici su uglavnom istaknuti ljudi iz Vlade RS. Tu su Momcilo Krajisnik, Dragan Kalinic, Gojko Klickovic, Radovan Karadzic, Momo Mandic, Mirko Krajisnik, Aleksa Buha, i jos niz imena iz prvog i drugog esalona SDS-ovih prvoboraca i zasluznih gradjana.

U granicama ovog naselja, koje su ocito personalne a ne prostorne prirode, gradi se i nova paljanska crkva. Tako ce obicni smrtnici, kad se crkva dovrsi i naselje izgradi, iduci da se pomole Bogu, moci da se dive, a i da se zblize sa svojim vodjama. Ukoliko, naravno, i dijalog Srba sa Bogom nije, kao u vrijeme egipatskih faraona, rangiran po privilegijama.

Momcilo Krajisnik, clan Predsjednistva BiH i covjek koji na istoku RS vuce sve konce vlasti, javno je na televiziji negodovao zbog "zluradih" prica u narodu povodom ovog naselja, koje je, kako rece, "samo jedno malo izbjeglicko naselje". A u "malom izbjeglickom naselju" na kuci Krajisnika i sinova vec je izgradjen drugi sprat. Objekat je velicine skromnih 36 puta 18 metara i pored njega se vijori zastava RS. Obilazeci svojih ruku djelo, Momcilo je prije nekoliko dana rekao radnicima koji mu, preko firme njegovog brata Mirka, grade skromni objekat, kako svaki izbjeglica koji zeli kucu moze dobiti plac i materijal. Slicno govori i Jovo Bozic, covjek koji je u Skupstini Srpskog Sarajeva zaduzen za podjelu parcela izbjeglicama.

Prema listi vlasnika i dimanzijama kuca u "malom izbjeglickom naselju" ne bi se reklo da je bas tako. Mirko Krajisnik, Momcilov brat, vlasnik firme "Krajina - Srpsko Sarajevo", koja je glavni izvodjac radova u "malom izbjeglickom naselju", pored brata gradi sebi kucu istih dimenzija. Takozvano Paljansko Dedinje bice pretezno naseljeno Krajisnicima jer, osim Momcila i Mirka, tu kuce pravi jos 12 porodica koje se prezivaju Krajisnik.

Za dodjelu materijala Skupstini Srpskog Sarajeva do sada je zahtjeve predalo oko 15.000 izbjeglica, a podijeljene su 4000 lokacija. Na tek desetak odsto lokacija, ne racunajuci "Dedinje", pocele su da se grade kuce. Za obicne smrtnike i porodice poginulih predvidjena je izgradnja na lokalitetu Repci, u blizini sadasnje kuce Radovana Karadzica, ali na tamosnjim parcelama, osim kocica kojima su omedjene, nema drugih znakova izgradnje. Oni koji nemaju novca da pocnu izgradnju u svojoj ozlojedjenosti pominju devizne kredite koje je Vlada RS podijelila svojim funkcionerima na duzi rok otplate, i praveci se nevjesti, raspituju se poluglasno, gdje mogu i sami predati zahtjeve za njih.

Mnogi od onih koji sada na teritoriji Srpskog Sarajeva cekaju na drzavu da im dodijeli materijal i da im pomogne u izgradnji krova nad glavom nisu u Sarajevu bili siromasni. Naprotiv, tamo su i sada njihova imanja. Raspolozenje za povratak u Sarajevo za sada je samo nostalgicna prica u tonu: "Bolje bi bilo da sam ostao kod Alije, nego...". Vise je raspolozenja da se imanja prodaju, sto uspijeva samo manjem broju. Mnogi cekaju bolje cijene, ili kalkulisu u strahu da im zbog prodaje imanja u Federaciji BiH vlasti RS ne uskrate pravo na materijal i placeve.

Momcilo i Mirko Krajisnik i njihov otac su svoje imanje i kucu u Zabrdju kod Rajlovca prodali za 200 hiljada njemackih maraka. To im nije smetalo da od Skupstine Srpskog Sarajeva dobiju gradjevinski materijal. Ni u vrijeme izbijanja politicke krize na relaciji Pale - predsjednik RS i objavljivanja dokumenata o raznoraznim malverzacijama pod okriljem Kijcevog MUP-a, vrijedni neimari nisu prekidali sa zidanjem "Dedinja", niti su buduci stanari tog elitnog paljanskog naselja pomisljali da prekinu gradnju.

Ono sto bode oci izbjeglicama koje zive po kucama i vikendicama ciji su vlasici Muslimani i Hrvati, ali i Srbi izbjegli iz Bosne u SR Jugoslaviju, a smeta i Paljanima starosjediocima, koji smatraju da im je prisustvo visokih funkcionera u njihovom mjestu samo nanijelo stetu, jeste bahatost i nezajazljivost graditelja. Mnoga imena koja se pojavljuju kao vlasnici kuca u Paljanskom Dedinju posjeduju i rjesenja za stanove u novoizgradjenoj stambenoj zgradi od sesdesetak stanova u centru Pala, koja se ubrzano zavrsava. U glasnom negodovanju najcesce se pominje prvoborac SDS-a iz sarajevskog naselja Grbavica Dragan Sojic, koji je po zanimanju gradjevinski inzenjer i sada je glavni projektant za Kapitalnu izgradnju Srpskog Sarajeva. Grbavicani ga pamte po tome sto je na pocetku rata s prvim pucnjevima zagrebao uzbrdo prema Palama. Tu je boravio po nekim ministarstvima, a zatim se vratio na Grbavicu i humanitarno djelovao u jednoj od brojnih komisija za razmjenu. Rodbina Srba koji su ostali u Sarajevu pamti ga po cijenama koje je trazio da nekoga izvuce iz grada. Svoje projektantske sposobnosti dokazao je na dva stambena objekta. Jedan je njegova kuca u Paljanskom Dedinju, a drugi je stan koji je napravljen, opet za njega, nadogradnjom na pomenutu stambenu zgradu u Palama.

Majstori koji rade na dovrsenju ove zgrade samo pod dobrom dozom alkohola raspletu jezik i pricaju kako je Velibor Ostojic bio vrlo ljut sto nisu stavili keramicke plocice po njegovom ukusu pa ih je cekicem razlupao. Na kraju su morali udovoljili njegovoj prefinjenosti. Prica o keramickim plocicama koje se nisu dopale Jovanki Broz ponovila se u opremanju stana Karadzicevih. U pricama majstora, koje ponekad lice na alkoholno ludilo, pominju se neka poznata prezimena kao vlasnici po dva stana u zgradi, na istom spratu ili jednim iznad drugog, od kojih se zatim pravi jedan stan od 120 ili vise kvadratnih metara.

Radovan Ostojic