KAD MAJOR KOMANDUJE PUKOVNIKU

aim/ban/pubs/bp

Vojska i politicka kriza u RS

Banjaluka, 17. avgust 1997. (AIM)

Dva potresa su do sada ozbiljno ugrozila opstanak RS. Prvi je bio vojno-politickog karaktera (smjena glavnog staba Vojske RS i formiranje Generalstaba), pri cemu umalo nije doslo do medjusrpskog oruzanog obracuna. Poslije jedva pola godine srpski entitet iznutra razara politicka kriza nevidjenih sadrzaja i razmjera. Sa raspustanjem Narodne skupstine od strane predsjednice RS 3. jula otvorena je jos jedna Pandorina kutija na ovim prostorima. Na duboku politicku krizu dodana je i vjestacki stvorena ustavna kriza. Time su narod, politika, vlast, vojska i policija politizovani, ali su se i polarizovali i diferencirali na pristalice i protivnike predsjednice RS. Zamisljena i zapoceta kao borba protiv drzavnog i ostalog kriminala u entitetu, po prerastanju u politicku krizu, odluka predsjednice RS je izazvala i jos mnoga suceljavanja. U takvoj situaciji politicka kriza u RS moze izmaci kontroli i dovesti do pogubnih posljedica.

Ako uskoro ne dodje do razrjesenja te krize, moguce su sve opcije. Pri tome ne treba iskljuciti ni mogucnost podjele RS na zapadni i istocni dio, medjunarodni protektorat nad ovim entitetom, pa cak i medjusrpski gradjanski rat. Sreca u nesreci je Dejton i ocigledna cinjenica da je Zapad vise nego korektan prema unutrasnjim problemima RS.

Najveca enigma u ovoj politickoj krizi je Vojska RS. Tome doprinose nekoliko puta mijenjane pozicije Generalstaba Vojske RS prema ucesnicima ovog politickog sukoba. Takvo stanje kod neupucenih moze izazvati dilemu o cemu se radi, ali i zablude o realnim i objektivnim mogucnostima Vojske RS da presudjuje o ovim desavanjima u srpskom entitetu.

U ovom politickom sukobu unutar SDS-a i politickoj krizi uopste, Vojska RS ne predstavlja vojnu snagu ili politicki faktor koji bi joj obezbjedili znacajnije mjesto i ulogu.

Prosjecno brojno stanje Vojske RS (bez povremenih mobilizacija putem preporucenih posiljaka) je oko 15 000 ljudi, od cega je oko 2500 hiljade podoficira i oficira. Naoruzanje, tesko oruzje, oprema, avijacija i sve vrste helikoptera su pod budnim nadzorom SFOR. Istovjetno stanje je i u pogledu mobilizacijskih, vjezbovnih i ostalih aktivnosti Vojske RS. Radi toga je SFOR u stanju da sprijeci bilo kakvo nepozeljno angazovanje Vojske RS, a posebno u politicke svrhe.

Vojska RS boluje od hronicne besparice, kojom je dovedno u pitanje i dnevno izdrzavanje ljudstva. Reorganizacija Vojske RS je zavrsena, ali ne i profesionalizacija, koju je nemoguce sprovesti bez para. Nedostatak novcanih sredstava onemogucava uredno i kvalitetno odrzavanje, opravke i remont borbenih i neborbenih tehnicko-materijalnih sredstava. Takvo opste stanje Vojske RS je direktna posljedica dugotrajnih nastojanja drzavno-politickog vrha RS (SDS-a) da u pogledu na SRJ (Milosevic) sto vise devalvira kompletnu vojnu organizaciju. U skladu s tim i u RS je prioritet obezbjedjen policiji koja ima oko 30 000 ljudi. Pored toga, novim Zakonom o odbrani (septembar 1996), smjenom Glavnog staba i generala Mladica i Zakonom o vojsci (decembar 1996) drzavno-politicki vrh RS je ostvario jos neke ciljeve cije posljedice vec sada rade protiv njih. Stvoreni su uslovi za stvaranje stranacke vojske, u cemu je Generalstab trebao da ima presudnu ulogu, vecina aktivnih starjesina sa ratnim iskustvom je po raznim osnovama eliminisana iz Vojske RS i minimizirane su veze i odnosi Vojske ovog entiteta sa Vojskom Jugoslavije. Za razliku od nekadasnjeg Glavnog staba, koji je bio vezan direktno za predsjednika RS, Generalstab do njega moze da dodje samo preko ministra odbrane i Vrhovnog savjeta. Vec iz do sada recenog je jasno da Generalstab i Vojska RS nemaju takve vojne i politicke pozicije da bi njihov glas nesto znacio u toku i raspletu politicke krize u RS.

Ovakvom stanju i pozicijama Generalstaba pogoduje jos mnogo toga. Od 26 generala Vojske RS iz proslog rata na sluzbi je samo 5 (general Talic, Kelecevic, Simic, Zec i Tomanic). Poslije smjene Glavnog staba proizvedeno je jos osam generala (Colic, Josipovic, Pandurevic, Torbica, Kukobat, Andjic, Orescanin i Savcic) tako da Vojska RS sada ima 13 generala. Vojska RS se sastoji od 4 korpusa, Ratnog vazduhoplovstva i Skolskog centra. Prvi korpus je u Krajini i njime rukovode generali Talic i Kelecevic, Treci je u Posavini i Semberiji (generali Simic i Zec), Peti je u Podrinju (general Josipovic i pukovnik Andric) i Sedmi je u Hercegovini (general Andjic i pukovnik Sladoje).

Sa ratnim vazduhoplovstvom Vojske RS rukovodi general Torbica, a sa Skolskim centrom pukovnik Cavic. Generali Talic, Kelecevic, Simic, Zec i Andjic kao i pukovnik Sladoje imaju najvise moguce vojno obrazovanje (zavrsili su Vojnu akademiju, Visu vojnu akademiju i Ratnu skolu). General Josipovic je zavrsio samo Intendantsku akademiju. U Generalstabu Vojske RS je potpuno suprotno stanje u pogledu vojno-strucnog obrazovanja celnih oficira. Nacelnik Generalstaba (general Colic) je zavrsio samo podoficirski kurs u trajanju od tri mjeseca i jos neke politicke kurseve u bivsoj JNA. Njgov zamjenik (general Pandurevic) je zavrsio samo Vojnu akademiju. Slicno stanje je i kod vecine ostlih oficira u Generalstabu. Najobrazovaniji u tom stabu je general Tomanic (pomocnk za pozadinu) koji je u ratu komandovao Drugim Krajiskim korpusom. Svi ostali celni oficiri Generalstaba (generali Colic, Pandurevic, Kukobat i Savcic, kao i pukovnik Kutlesic) su u proslom ratu bili komandanti brigada. Osnovni kriterijum pri izboru oficira za najodgovornije duznosti u Generalstabu je bio pripadnost i lojalnost SDS-u.

U vojsci RS je potpuno zapostavljeno vojno-strucno obrazovanje, sto je dovelo do niza paradoksa. U njoj vojno-strucno neobrazovani rukovode sa visoko vojno-strucno obrazovanima. General-major (Colc) je nacelnik Generalstaba i rukovodi sa general-pukovnikom (Talic) i general-potpukovnicima (Kelecevic i Simic) a nekadasnji komandanti brigada rukovode nekedasnjim komandantima korpusa i nacelnicima stabova.

Prema tome, i do pocetka politicke krize u RS rukovodeci kadar Vojske RS je bio paralizovan i izdiferenciran po mnogim osnovama. Politicka kriza je zaokruzila taj proces podjelom rukovodeceg kadra te vojske na pristalice i protivnike predsjednice RS. U takvim uslovima veze i odnosi Generalstaba i neposredno potcinjenih (komande korpusa) su pred pucanjem.

Politicki raskol u Vojsci RS je stvarnost. Cinjenica je da su Generalstab, Peti i Sedmi korpus uz SDS (Pale), a Treci i Peti su uz predsjednicu RS, odnosno Vrhovnog komandanta Vojske RS. Pri tome ne treba izgubiti iz vida cinjenicu da Prvi i Treci korpus (generali Talic i Simic) zauzimaju 80 posto RS u vojno-politickom pogledu. Na politicki raskol u Vojsci RS su uticale i jos neke izuzetno vazne cinjenice. SDS-u se odlucno suprotstavila predsjednici RS i njenoj odluci prvenstveno radi toga sto je svjesna sta bi za nju znacila njena realizacija. Gubitak te bitke ne znaci samo odlazak sa vlasti na neodredjeno vrijeme vec i krivicnu odgovornost za mnoge iz drzavno-politickog vrha RS. Slicno stanje je i u Vojsci RS. Najodgovorniji u Generalstabu pouzdano znaju da su na te polozaje dosli iskljucivo zahvaljujuci SDS-u. Pad te stranke sa vlasti znaci i njihov pad, ali i krivicnu odgovornost ponekih za poraz Vojske RS na zapadnom ratistu u ljeto 1995. godine. Zbog svega toga je nacelnik Generalstaba prvo podrzao predsjednicu RS i navodno distancirao Vojsku RS od tog politickog sukoba. Odmah poslije toga je prisustvovao sjednici raspustene Narodne skupstine, navodno da bi obezbjedio artikle ishrane za Vojsku RS. Zatim je ponovo podrzao predsjednicu, a onda uputio "strogo povjerljivo" pismo koje je na "nepoznat nacin" dospjelo u javnost. U tom pismu, ni manje ni vise, zahtjeva od predsjednice RS da obavezno konsultuje Generalstab prije donosenja bilo kakve odluke. Tako su, za neupucene, Vojska RS, a u stvari njen manji dio, podrzali SDS, a ne svog Vrhovnog komandanta. Za sada je u Vojsci RS, u tom pogledu, status quo, koji ce se vjerovatno odrzati do razrjesenja politicke krize u tom entitetu.

Nikola Popovic