DALEK PUT DO POMIRENJA
Efekti formiranja Medjureligijskog vijeca u BiH
Formiranje bilo kakvog zajednickog tijela ne znaci presucivanje sta je ko cinio za vrijeme rata, makar se radilo o najvisim vjerskim velikodstojnicima
AIM, Beograd, 27. 6. 1997.
Dogovor predstavnika cetiri vjerske zajednice u BiH da se u Sarajevu osnuje Medjureligijsko vijece, dakle zvanicno tijelo koje ce rjesavati nesporazume i nesuglasja izmedju Islamske zajednice, Rimokatolicke crkve, SPC i Jevrejske vjerske zajednice, nije naisao na siri odjek u drugim dijelovima bivse Jugoslavije. Izgleda da se i vjerski velikodstojnici jos uvijek pokrivaju debelim jorganom pred ratnim cinjenicama kao i onim sto se dogadja poslije nesuvislog rata. Pojedini ekumenski nastrojeni velikodostojnici SPC u Beogradu pozdravljaju taj dogadjaj, ali se ne zalijecu u davanju sopstvenih komentara, jer "treba malo sacekati da se vidi da li ce to Vijece funkcionisati". Oprez, naravno, nikada nije na odmet pogotovo ako se radi o tako osjetljivim pitanjima kao sto su medjuvjerski odnosi.
Bez obzira na sve to, ostaje cinjenica da je dokument o osnivanju jednog takvog tijela potpisan upravo u Sarajevu, jednom od gradova mucenika tokom proteklog rata, koji je, cak gledano i sa strane, uspio da sacuva ne samo svoju visenacionalnu i visekonfesionalnu dusu nego da dokaze da je zajednicki zivot, bar u urbanom prostoru, moguc. Svoje potpise na ovaj dokument stavili su reis-ul-ulema, dr Mustafa Ceric, mitropolit dabrobosanski Nikolaj, nadbiskup vrhbosanski, kardinal Vinko Puljic i predsjednik Jevrejske zajednice u BiH, Jakob Finci. Svako od ovih imena i vjerskih funkcija ima specificnu tezinu. Gospodin Ceric je odbio svojevremeno da se sastane sa Njegovom svetoscu patrijarhom srpskim gospodinom Pavlom zato sto je, izmedju ostalog, u jeku najzescih napada na Gorazde obilazio polozaje srpskih oruzanih formacija oko ovog grada i blagosiljao ih. To je u Sarajevu protumaceno kao blagoslov rusilackom i ubilackom cinu.
Mitropolit Nikolaj je pretprosle godine smogao duhovne snage da odrzi bozicnu liturgiju u staroj Sabornoj crkvi na Bascarsiji, sto predstavlja izuzetnu hrabrost i podrsku Srbima koji su zajedno sa pripadnicima drugih naroda i vjera ostali u glavnom gradu BiH. Kardinal Puljic imenovan je na ovo visoko mjesto tokom rata zahvaljujuci, kako su tumacile njegove pojedine kolege, i tome sto je tokom rata uspio da ocuva Katolicku crkvu u ovoj medjunarodno priznatoj drzavi, koju su svim sredstvima htjeli da razdru politicki vrhovi iz Beograda i Zagreba uz pomoc svojih politickih istomisljenika. Jevrejska zajednica je ucinila veoma mnogo u doturanju humanitarne pomoci Sarajlijama, bez obzira na vjersku i nacionalnu pripadnost. Dakle, rijec je o licnostima iza cijih potpisa itekako stoji mnogo toga.
Naravno, ne treba presucivati kako su se vrhovi, a narocito pojedini vjerski velikodstojnici, ponasali tokom rata. Oni ce po svoj prilici biti prozvani poslije onih koji su naredjivali ili direktno cinili zlocine. No, prosudjivanje o tome nije pravo niti stvar pojedinca nego vec uspostavljenog sistema otkrivanja zlocina i onih koji su podsticali na mrznju prema drugima, proglasavali ih "gubom" ovozemaljskom, "poturicama" i da ne nabrajamo. Jer, te rijeci kad izgovori visoki crkveni velikodostojnik one predstavljaju direktni poziv na pogrom drugih.
Osnivanjem Medjureligijskog vijeca u Sarajevu se nastavlja tradicija medjuvjerske saradnje cak i poslije svega sto se dogodilo. Podsjecanja radi, u istom gradu osnovan je Centar za medjureligijski dijalog i to kriticne 1992.godine. Isto tako, do izbijanja rata izlazio je list "Zajedno" koga su uredjivali katolicki islamski i pravoslavni teolozi. Nije se radilo ni o kakvom "izigravanju" bratstva i jedinstva nego o cistoj, prijekoj potrebi da pripadnici jedne vjere saznaju vise o ucenju druge, ako to vec nisu mogli kroz redovno skolsko obrazovanje. Istovremeno, u sarajevskim "Vecernjim novinama" svake sedmice na cijeloj strani pisali su o razlicitim temama islamski, pravoslavni i katolicki teolozi. Osnovni cilj bila je, opet, edukacija stanovnista s obzirom da je ovaj list, po tirazu, bio u samom vrhu. Bilo je javnih ideja da se na rusevinama crkve Svete Katrine u Jajcu izgradi bogomolja u kojoj bi bogosluzenje mogli da vrse pripadnici svih religija, ali se ispostavilo da, ipak, ima prilicno dogmatskih prepreka za tako nesto, ali prosjecni vjernici itekako pozdravili ideju.
U ovoj kratkoj retrospektivi "bivseg zivota" neophodno je spomenuti i vise zajednickih molitvi za mir, od kojih su najposjecenije bile one u Tuzli, kako u Sabornoj crkvi, tako i Carsijskoj dzamiji i franjevackom samostanu Svetih apostola Petra i Pavla. Nijedan ratni ideolog ne moze te masovne posjete hrisanskim bogomoljama pripadnika islamske vjere, i obratno, objasniti strahom jednih od drugih nego jednostavno strahom od mocnika koji su vjerovali da se jos uvijek na Balkanu oruzjem mogu rjesavati neka kljucna pitanja. Zna se, uostalom, ko je naslijedio oruzje bivse JNA i protiv koga je ono upotrijebljeno. Zna se, uglavnom sve. Otuda formiranje Medjureligijskog vijeca u BiH predstavlja pocetni korak neisforsiranog medjunacionalnog i medjuvjerskog pomirenja ili odredjenije receno, sagledavanje cinjenica gdje je ko bio i sta je radio.
Ranije je bilo ideja, koje su se mogle cuti na medjukonfesionalnim s kupovima u Becu, Gracu i Mariboru, da svaka vjerska zajednica izgradi po jednu bogomolju drugoj vjerskoj zajednici kao simbolicni pocetak pomirenja. Od toga se vrlo brzo odustalo pogotovo kada se uvidjelo da se bogomolje ruse i u sadasnjim, uslovno receno, mirnodopskim uslovima. Dobija se utisak da, ipak, jedinu sansu da opstanu imaju one ideje koje se rode na bosanskom prostoru, makar bile i formulisane u nekoj od evropskih metropola.
Prosle godine, sociolog religije dr Dragoljub Djordjevic, predlozio je osnivanje vjerskog koordinacionog tijela koje bi sacinjavali predstavnici svih registrovanih crkava i vjerskih zajednica u sadasnjoj Jugoslaviji. Od toga, bar za sada, nije ostvareno nista. Da li ce osnivanje Medjureligijskog vijeca u Sarajevu podstaci vjerske velikodostojnike iz drugih dijelova bivse Jugoslavije da obnove bar neke oblike saradnje kroz zvanicna tijela ili privatno ocigledno nije samo stvar njhovog licnog opredjeljenja nego i cjelokupnog okruzenja.
Ejub Stitkovac (AIM)