NAJAVA \UKANOVI]EVE OSTAVKE: EKONOMSKI ASPEKT

Bez alternativnog puta

Vi{e se javnost ne}e bespotrebno uzbu|ivati: Crna Gora nema alternativnog puta, ne moe sama u MMF, nema ni perpera; ostaje dosljedna na putu DPS-a - brane}i Milo{evi}a na ~eluablja~ke Jugoslavije tone u ekonomsku propast

Najava ostavke potpredsjednika DPS-a Mila \ukanovi}a izazvala je prili~nu nervozu me|u crnogorskim privrednicima. Ne zbog DPS-a, iako je apsolutna ve}ina biznismena u Crnoj Gori, bez obzira na li~na uvjerenja, u ~lanstvu vladaju}e partije, ve} zbog premijerske funkcije koju je \ukanovi} vrlo autoritarno obavljao tokom posljednjih sedam godina.

Recesioni karakter privredne situacije posljednih mjeseci sam po sebi je dovoljan za pove}anu zebnju, a poreme}aji na sektoru vlasti ulivaju dodatni strah za sudbinu daljih kako ekonomskih, tako jo{ i vi{e socijalnih tokova. Jer, dobar dio crnogorske privrede funkcioni{e tek kao servis Vlade i dravnih struktura. Investicije su odavno presahle, pa je najvaniji investitor postala sama Vlada, bilo preko Direkcije javnih radova, bilo preko drugih oblika dravnog intervencionizma, pri ~emu su sve odluke, tvrde poznavaoci prilika u Vladi, naj~e{}e zavisile direktno od stava i volje samog \ukanovi}a. U posljednje vrijeme on je verbalisti~ki dostaustro zagovarao slobodu tr`i{ne privrede, no to mu nije smetalo da u svojim rukama skoncentri{e gotovo apsolutni monopol nad nov~anim i ekonomskim tokovima u Crnoj Gori.

Na socijalnom planu takva zavisnost stanovni{tva od drave je jo{ o~iglednija. ^ak 60 odsto gra|ana Crne Gore nalazi se na dravnim jaslama - svakog mjeseca o~ekuje prihode iz dravne kase. Tu su penzioneri, nezaposleni, ste~ajci, radnici koji primaju garantovane zarade, porodice koje primaju dje~ije dodatke, socijalni slu~ajevi itd. Ustaljene {eme servisiranja funkcija drave, koje su kako-tako funkcionisale, posljednjih mjeseci su, zbog op{te nelikvidnosti, po~ele da se uru{avaju, a ostavka premijera bi, op{ti je zaklju~ak, dodatno iskomlikovala ~itav ovaj proces, koji je, pravo re~eno, zbog ukupne ekonomske i socijalne situacije, ionako bio na izdisaju.

Kakve bi posljedice mogla izazvati ostavka premijera \ukanovi}a? Prije svega, produbila bi ve} svima o~igledne ekonomske i socijalne probleme. "Ukoliko do reintegracije u me|unarodnu zajednicu ne do|e brzo i kvalitetno, ve} tokom 1997. na{e politi~ke i ekonomske prilike }e se pogor{ati i zao{triti do krajnje ta~ke", upozoravao je jo{ krajem pro{le godine Milo \ukanovi}. Upravo taj strah od ekonomskog i socijalnog sloma, {to bi bilo katastrofalno po vlast DPS-a, povela je premijera \ukanovi}a na odlu~nije reakcije prema autisti~noj Milo{evi}evoj politici. No, izborni program DPS-a nije lako redefinisati. Na Glavnom odboru DPS-a ova orijentacija do`ivjela je ubjedljivi slom. Dakle, upozorenja \ukanovi}a ostaju na snazi, s tim {to sada katastrofi~na vizija budu}nosti dobija jo{ ve}e razmjere.

Odbrojavanje sve ~e{}e najavljivanih socijalnih nemira kao da je ve} po~elo.

Predsjedni{tva tri republi~ka odbora samostalnih sindikata - obrazovanja, nuke, kulture i fiz~ke kulture, zdravstva i socijalne za{tite i uprave i pravosu|a istog dana kada je na glavnom odboru DPS-a premijer \ukanovi} najavio svoju ostavku, donijela su odluku o pokretanju generalnog {trajka u obrazovanju i zdravstvu. [trajk bi trebao da po~ne 17 aprila.

Razlog ove odluke je odranije poznat. Sindikalci iz vanprivrede su traili zimnicu, redovnu isplatu tolog obroka i prevoza. Obe}anja Vlade da }e im sve to biti ispla}eno dobili su jo{ sredinom marta, ali, nakon povratka premijera \ukanovi}a iz Sjedinjenih Ameri~kih drava, stavovi Vlade su izmijenjeni. U pismu predsjedniku Sindikata Danilu Popovi}u, \ukanovi} je objasnio da su trojica pomo}nika ministara, koji su sindikalcima obe}ali isplatu zimnice, dali nedgovorne izjave zbog kojih }e snositi odgovornost, a da Vlada ~ini napore da izmiri zaostale obaveze toplog obroka i prevoza tokom narednih dana, dok }e zimnicu isplatiti "kada i ako za to bude mogu}nosti".

Topli obrok i prevoz su, ina~e,kao prava zaposlenih jasno definisana posebnim kolektivnim ugovorima, ali zimnica nije. Me|utim, po{to je Vlada jo{ 31. oktobra pro{le godine, ta~nije neposredno prije izbora, donijela odluku i o isplati zimnice, sindikalci sada ispunjavanje datih obe}anja tra|e {trajkom

Vlada, tj. Milo \ukanovi} kao njeno oli~enje tokom posljednjih sedam godina, vodila je najzna~ajnije pregovore sa inostranim partnerima, tako da je izvjesno da bi ostavka premijera izazvala {tetne posljedice po sektor ekonomskih odnosa Crne Gore sa inostranstvom. Ovo posebno va`i za eventualna strana ulaganja u proces privatizacije crnogorskih preduze}a i razvoj of {or biznisa. Pozicija Crne Gore u me|unarodnoj ekonomskoj i politi~koj javnosti }e tako|e biti uru{ena, s tim {to, pravo re~eno, momirovska struja unutar DPS-a o tom faktoru nije ni razmi{ljela, jer bi u suprotnom dala podr{ku naporima \ukanovi}a usmjerenim ka ja~anju te pozicije.

Upore|ivanje vlasti u Srbiji i Crnoj Gori posljednjih godina je, zahvaljuju}i operativnosti rada crnogorske Vlade, i{lo u korist Crne Gore. Mnogi sagovornici ukazuju da je upravo Milo \ukanovi} taj koji je godinama spa{avao i odravao DPS-ovsku vlast u Crnoj Gori. Zapravo, relativno dobar imid crnogorske vlasti (naravno, "dobar" samo u pore|enju sa imidom vlasti u Srbiji) rezultat je aktivnosti Mila \ukanovi}a i njegovog kabineta. [ta vi{e, moe se re}i da su u okviru DPS-a pamet, softver, preduzetni~ki duh i dobar imid` bili na strani Mila \ukanovi}a. Kompletan sastav Vlade je, ina~e, stao iza premijera \ukanovi}a i najavio nastavak politi~ke borbe na narednoj sjednici crnogorskog parlamenta. No, rezultati dosada{nje borbe ne daju \ukanovi}u naro~ite {anse, unutar DPS-a, naravno.

Na strani ja~e struje bilo je bolje poznavanje tehnologije vladanja unutar partijskog aparata i to je dovoljno za radikalni potez ru{enja premijera koji je najzna~ajnije razvojne projekte Crne Gore preoteo od opozicije. Prema pouzdanim izvorima, unutar vrha DPS-a, tzv. reformska orijentacija dobila je podr{ku tek desetak ~lanova Glavnog odbora, me|u kojima su, uglavnom, privrednici (predsjednik crnogorske Privredne komore i ujedno direktor nik{i}ke `eljezare, Vojin \ukanovi}, direktor Fonda PIO Mihajlo Banjevi}, direktor "Budvanske rivijere" \or|ije Pribilovi}, direktor republi~ke agencije za privatizaciju Molutin Lali} itd.)

Samog \ukanovi}a sve ovo ne bi trebalo mnogo da ~udi. Ru{i ga je ista ona politika za koju se on godinama zalagao. Osvjeta pro{losti.

Dragan \URI]