CRNA GORA I NOVI EKONOMSKI PROGRAM

Crno bijeli svijet

Podnaslov: Moze li se DPS smatrati partijom sposobnom za ekonomske reforme, pitanje je koje najvise zaokuplja opozicionu politicku javnost u Crnoj Gori nakon objavljivanja novog ekonomskog programa grupe jugoslovenskih ekonomista

Tekst: Novi ekonomski "Program mjera za izlazak iz krize", koji je samoinicijativno uradila grupa ekonomskih eksperata, prevashodno se odnosi na ekonomsko i politicko stanje u Srbiji. Autori programa, primjera radi, pozivaju na konsenzus o neophodnosti radikalne ekonomske reforme u Srbiji i SR Jugoslaviji, ne pominjuci potrebe za reformama u Crnoj Gori. Upravo taj aspekt novog programa - neprecizno definisan odnos prema karakteru sistema i vlastima u Crnoj Gori, ostavio je prostor za razlicita tumacenja stavova autora programa prema crnogorskoj vladajucoj politickoj eliti i izazvao zustre reakcije medju crnogorskim opozicionim partijama.

Odnos prema vlastima u Srbiji je u samom programu sasvim precizno definisan. Kreatori programa, primjera radi, optuzuju vlast da je kriva za "ponizavajuce lose stanje u kome se danas nalaze nas narod i nasa privreda". "Njihov odlazak, pise u programu, bice najveci, a vjerovatno i jedini pozitivan doprinos sveopstem privrednom drustvenom i narodnom preporodu." Ekonomski strucnjaci takodje ukazuju da su "krupne politicke promjene kljucni preduslov za ozbiljnu reformu privrednog sistema".

Medjutim na logicno pitanje kome je ovaj program ponudjen, s kojim partijama ili koalicijama ovi ekonomisti racunaju da je moguce ostvariti novi ekonomski porgram, Veselin Vukotic odgovara vrlo uopsteno - "strucnoj i politickoj javnosti". Osnovni politicki stav u programu je, pri tome, ipak sasvim jasan - sadasnji nosioci vlasti u Srbiji ne mogu zemlju izvuci iz krize niti preuzeti sprovo|enje ovakvog programa. Sta je sa vlastima u Crnoj Gori?

Program je ra|en za Srbiju i Jugoslaviju. Rijec Crna Gora u njemu se ne pominje, kao sto se, uostalom, ne pominju ni specificni razvojni projekti koje je ova republika, kako tako zapocela. Definisuci (u pismu javnosti koje je prethodilo objavljivanju programa) partije za koje su sigurni da ne mogu iznijeti novi ekonomski program, ova grupa ekonomskih eksperata sasvim precizno tvrdi da su to SPS, JUL i Nova demokratija. Vladajucu crnogorsku partiju nijesu pomenuli, sto implicitno znaci da joj oni daju prostor za ulazak u sferu nekomprovitovanih i demokratskih snaga koje su u stanju da izvedu ekonomske reforme. Dok se u Crnoj Gori u opozicionim krugovima na rezime u Beogradu i Podgorici gleda kao na bracu blizance, utisak je, u Srbiji se demokratski imidz crnogorskog rukovodstva dozivljava daleko ozbiljnije.

• Moram priznati da smo ne malo iznenadjeni stavom da izvodjac novog programa moze biti DPS, objasnjava Predrag Popovic, sef poslanickog kluba Narodne sloge, najace opozicione koalicije u Crnoj Gori. Popovic postavlja pitanje: "Da li nas iz krize mogu izvuci oni koji su nas u nju uveli? Oni koji su uveli rat i razorili zemlju, oni koji su nas izbacili iz medjunarodne zajedenice i udaljili od MMF-a i Svjetske banke, a to su SPS i DPS, po Popovicevom misljenju to ne mogu uraditi. Popovic podsjeca na plaketu koju je Momir Bulatovic u ime drzave Crne Gore urucio "poslovnom velemajstoru" - nekada cuvenom "gazda Jezdi", koji je zavio u crno nekoliko desetina hiljada deviznih stedisa.

Ni posljednje izjave crnogorskih celnika koji su kritikovali Milosevica i upozoravali na gubitke koje trpi Crna Gora zbog izborne kradje u Srbiji i odlaganja ukljucivanja zemlje u medjunarodne finansijske institucije, medju crnogorskim opozicionim liderima nijesu izazvale kolebanja. Tumace se kao nova verbalisticka predstava DPS-a. Popovicev kolega iz Narodne sloge, liberal Ranko Djonovic, konstatuje: "Naivno je vjerovanje u razlike izmedju SPS i DPS politike jer sve sto smo imali prilike vidjeti u dosadasnjoj praksi klasican je primjer jedne duse u dva tijela."

Dakle, s jedne strane se na SPS i DPS gleda kao na "jednu dusu u dva tijela", odnosno kao na "sestre bliznakinje", a s druge se, pak, najave "aktiviranja ustavnih kapaciteta za direktno obnavljanje odnosa sa medjunarodnim institucijama" zbog toga sto zbivanja u Srbiji onemogucavaju nastavak privatizacije u Crnoj Gori dozivljavaju kao pravo lice crnogorskog rezima. Upravo to na najbolji nacin pokazuju koliko su sirok manevarski prostor zauzeli celnici crnogorskog trijumvirata. Sada pokusavaju da sebe predstave ne samo kao "nevoljnog saucesnika", vec i kao pravog taoca srpskog rezima.

Tako su razvili politiku toplo - hladno. Kako kad, u zavisnosti od trenutnih interesa DPS-a, potenciraju se ili slicnosti ili razlike izmedju dva rezima. Ovogisnji planovi fakticke privatizacije (za sada je prodato svega 40-tak preduzeca, a namjera vlade jeda do kraja godine privatizuje 65 do 70 odsto ukupnog broja transformisanih drustvenih firmi u Crnoj Gori) sada dolaze u pitanje zbog situacije u Srbiji i odlaganja ukljucivanja zemlje u MMF. Otuda Crnogorci s jedne strane insistiraju na jedinstvu Jugoslavije, a s druge prijete samostalnim ulaskom u medjunarodne finansijske institucije, za koju, navodno, imaju ustavne kapacitete. Pitanje je, medjutim, da li imaju pravu volju za takav "kopernikanski obrt" u politici i sto je jos vaznije da li imaju demokratski legitimitet u medjunarodnoj javnosti kojom bi sproveli takve namjere.

Da li su se ekonomisti upecali na deklarativne komponente DPS-ovske politike, na progresivisticku i reformisticku retoriku koju crnogroski vladajuci trio njeguje u posljednje vrijeme? Price o sve vecim razlikama izmedju beogradskog i podgorickog rezima u crnogorskim opozicionim krugovima dozivaljavaju se kao jos jedna obmana DPS-a. Dovoljno je podsjetiti da srbijanskom privredom upravljaju vladini centralni koordinacioni timovi, a crnogorskom DPS-ovski upravni odbori, pa da se vidi da razlike u pogledu karaktera dva ekonomska sistema i nijesu toliko velike. Na sva zvona reklamirana prica o crnogorskom modelu privatizacije nije do sada iznijela nista drugo do papirnatu transformaciju koja je omogucila DPS- da postane fakticki upravljac cjelokupnom drustvenom svojinom. Novi zakon o privatizaciji sa vaucerima, tj. privatizacionim kuponima, donesen prije izbora i dalje je upleten u zamke nesporovodivosti, a polugodisnji rezultat takodje bucno marketinski obradjenog projekta Crne Gore kao slobodnog ekonomskog prostora je svega tridesetak registrovanih of sor (malih i sasvim nepoznatih) firmi.

Ipak, bilo bi pretjerano tvrditi i da izmedju Beograda i Podgorice nema razmioliazenja i razlika. Zvanicni crnogorski stav da ce "tempo ekonomskih i politickih reformi zavisiti od brzine i kvaliteta reintegracije SRJ u medjunarodnu zajednicu", daleko je ispred JUL-ovskih ideoloskih maglustina. Upravo ta svijest o karakteru tranzicionih procesa je ono sto najvise razdvaja dva rezima.

Opozicija u Crnoj Gori je posljednjih nekoliko godina pokusavala da odvoji DPS od zagrljaja velikog brata iz Beograda, a sada insistira na poistovecivanju dva rezima. Bojeci sve u samo dvije boje - crnu i bijelu, ona sada previdja razlike, istina male, ali znacajne, izmedju beogradske i podgoricke oligarhije. Kao da ocekuju da ce s Milosevicevim padom automatski i crnogroski trio otici s vlasti. Cini se, ipak da su tvorci novog ekonomskog programa za ovo pitanje imali vise politickog sluha. Oni su novim ekonomskim programom stvorili novi test za DPS. Ova partija je, realno, najaca politicka snaga u Crnoj Gori, ali reformisticka demagogija joj pri tome nece nista znaciti ako ne pokaze nuznu kooperativnost u radu sa opozicijom i ne otpocne prave iskorake od sulude politike Miloseviceve Srbije.

Dragan DjURIC AIM Podgorica