POSLJEDICE RATA U BIH

Sarajevo Jan 25, 1997

BEBE SE RADjAJU SA TUMORIMA

AIM, SARAJEVO, 25.01.97. U posljednje vrijeme Institut za patologiju u Sarajevu, jedina ustanova te vrste u Bi H, otkriva veoma teska oboljenja: cak tri vrste raka kod iste osobe (!), rak debelog crijeva kod djece, Hasimotov tireoditis ujedinjen sa teskim malignim oboljenjem.

Tumori razlicitih organa i to oni zlocudni i u veoma teskim oblicima i zapustenim stadijima su veoma ucestale bolesti u Bosni i Hercegovini. Istina, zvanicna medicinska statistika, pa cak niti pojedini ljekari, bez obzira na specijalnost, nece to potvrditi. Ocito, sindromi jednopartijskog sistema aktuelni su i danas, a sve da se ne "naskodi" svojoj zemlji. A istina je takva da su gotovo nemoguca poredjenja izmedju predratnog morbiditeta - obolijevanja i sadasnjeg. Na samim klinikama, saznanja patologa najcesce potvrdjuju sumnje ordinirajucih ljekara.

  • Broj bioptickih nalaza u tek minuloj godini isti kao prije rata, govori prof.dr med.sci. Ivan Selak, sef Instituta za poatologiju sarajevskog Medicinskog fakulteta, ali je rijec o prepolovljenom teritoriju kojeg pokrivamo, kao i upola manjem broj stanovnika na tom podrucju. Znaci, bolesti kao sto su razni tumori su dvostruko povecane.

Nazalost, oboljenja koje patolozi registruju. otkrivaju jos poraznije stvari:

  • Imamo zlocudne tumore koji su bili prije rata veoma rijetki, pa i ne registrovani, istice, govori prof.dr Selak. Vrlo tesko, ili gotovo nikako ne mozemo objasniti zbog cega je to. Cak imamo i multipliciteta tumora kod iste osobe. Ovih dana smo tako kod jedne zene otkrili tri razlicite vrste tumora. Iako su bili zahvaceni genitalni organi, posebnom metodom smo dokazali da nije rijec o samo jednom tumoru koji se prosirio, nego o tri razlicite vrste raka. To je slucaj koji cemo prezentirati u svjetskoj znanstvenoj literaturi.

Istovremeno, sto je najsimptomaticnije, su zlocudni tumori koji se registruju kod djece. Neki, kao rak donjeg digestivnog trakta, na primjer, bili su "rezervirani" za stariju dob. Javljali su se tek od tridesetig godina, a
sarajevski ljekari su registrovali rak debelog crijeva kod djecaka, starog samo deset godina! O tome prof. dr. Selak kaze:

  • Postoje stari uzroci koji su i prije bili poznati. To je pitanje ishrane. Ako se zna da smo u toku rata konzumirali konzerviranu hranu koja sadrzi konzervanse, a oni ,opet, toksicne supstance, pa razne hemikalije, pesticide, insekticide i slicno, a koji su toksicni i kancerogeni, mnogo sta postaje jasnije. Uz sve to, mi nismo ni svjesni sta se sve desava u nasoj neposrednoj okolini, koliko ima zagadjenja, koliko jonizujuceg zracenja. U svemu tome je mnogo kancerogenih supstanci, a tu je i pusenje i saznanje da je nikotin kancerogen, odnosno, pored raka pluca, pusenje podstice i razvoj drugih oboljenja.

Ljekari su zabiljezili i slucajeve takozvanih kongenitalnih tumora. Djeca se radjaju sa tumorom. Neka nose u sebi osnovu za razvoj tumora. Tako se dogodilo da djecak od sest godina oboli od veoma teskog oblika zlocudnog tumora koji je, donio na svijet rodjenjem. Ljekari jos ne znaju da li postoji povezanost izmedju urodjenih mana kod djece i te tumorske osnove, ali je na nekoj od naucnih disciplina da to dokaze ili negira. Za sada se zna da ako se tumor javlja u mladjoj zivotnoj dobi, opasniji je, brze napreduje, dakle i brze ubija. Kod odraslih, pak, posebno ako su stari, i ako se javi zlocudni tumor-rak ne mora biti i uzrok smrt, dakle covjek ne umire uvijek zbog tog oboljenja, nego i sa njim.

Uz sva oboljenja primijecen je veci broj nakaznosti kod novorodjencadi. Cak su registrovane i sistematske nakaznosti. Samo neke je moguce hirurski korigirati, pa
dijete ostane u zivotu i normalno se razvija. Radja se i sve veci broj djece sa urodjenim srcanim manama. Nedavno je rodjeno i dijete sa teskim malformacijama nervnog sistema, bez krova lobanje, bez mozga i sa rascjepima kicmenog stuba. Takvo dijete, naravno, nije imalo nikakvih sansi za prezivljavanje. Jedan od razloga radjanja djece sa anomalijama je, prema ljekarima, cinjenica da zene radjaju nakon uobicajenog perioda (35. godine), ali su to svakako i mnogobrojni uticaji tokom rata i na zenu i plod u njenoj utrobi.

Ono sto se u posljednje vrijeme veoma cesto javlja kod odraslih, su neka teska oboljenja stitne zlijezde. Ne treba mnogo objasnjavati da je to proizvedeno stresogenim uticajima na covjeka, pa je stitna zlijezda kao najosjetljiviji organ nezasticena, reguje bolescu.

  • Imamo veliki broj zapaljenja stitne zlijezde. To se dogadja na bazi stvaranja antitijela protiv vlastitih struktura organa. To je takozvano autoimuno oboljenje gdje se struktura pojedinih dijelova stitne zlijezde tako promijeni da tkivo postaje strano za organizam. To oboljenje je poznato pod imenom Hasimotov tireoiditis. I samo po sebi je tesko i opasno. U posljednje vrijeme se javlja udruzeno sa tumorom stitne zlijezde, pa ujedinjeni djeluju jos razornije. Ucestala su i bujanja limfnih cvorova. To su organi koji su jako osjetljivi na razlicite nokse, a buduci da smo bili izlozeni, i jos smo, brojnim noksama, oboljenje je gotovo ocekivano. Na zalost, to je bolest mladje i srednje zivotne dobi i to u najproduktivnijem periodu, govori dr Selak.

I napokon, jedan od naizgled bezbolnih uticaja rata, tacnije nase ishrane tokom rata, na ljudski organizam. Patolozi su primjetili da su konzervansi unistili crijevne parazite kod ljudi.

AMINA AHMETASEVIC