BH PRIVREDA I EKONOMSKA POLITIKA
SMANJITI OBAVEZE, USPOSTAVITI SISTEM
AIM, SARAJEVO, 03.01.97. Privreda Bosne i Hercegovine ocekuje da vlade na svim nivoima - od opstina do drzave - donesu cjelovite programe mjera ekonomske politike za 1997. godinu. Naravno, bilo bi normalno da su takvi akti doneseni blagovremeno, prije isteka prethodne godine i da su medjusobno uskladjeni, ali po onoj narodnoj "bolje ikad nego nikad", privreda ce biti zadovoljna ukoliko se to ucini u dogledno vrijeme.
Nema sumnje da je interes svih privrednih subjekata u ovom casu prvenstveno brze ozivljavanje i obnova ekonomskih aktivnosti. Po opstoj ocjeni, nastupajuca godina je prelomna za buducnost BiH u tom pogledu. Izazovi su brojni, politicka volja za rjesavanje neujednacena, ekonomski interesi medjuentitetski suprotstavljeni mimo elementarne logike.
Anketa koju je na prostoru Federacije obavila Privredna komora BiH sagledavajuci poglede i prijedloge za programe ekonomske politike pokazala je da su globalna razmisljanja okrenuta ka cetiri problema. Na prvom mjestu je potreba ekonomske reintegracije prostora BiH. Dakle, objedinjavanje atomiziranog trzista, povezivanje tehnickih i tehnoloskih sistema koji su rascjepkani, slobodno cirkulisanje roba,ljudi i kapitala, ujednacavanje uslova privredjivanja...
Implementacija programa rekonstrukcije i obnove u istoj je ravni po znacaju, preduslov za ostvarenje drugih ambicija. Mada je tokom godine na isteku u Federaciju usmjereno oko 98 odsto pristigle ekonomske pomoci, a zbog embarga u Republiku Srpsku tek simbolicni ostatak, ocekivanja i prizeljkivanja nisu ispunjena. Zapravo, postena racunica pokazuje da je od obecanih 1,8 milijardi u implementaciji projekata za oko jednu milijardu dolara, a kompletna najavljena suma mogla bi biti realizovana tek sredinom naredne godine. Dakle, u dinamici se u Federaciji kasni 50 odsto, a u Republici Srpskoj obnova i rekonstrukcija nije, prakticno, ni pocela.
Na trecem i cetvrtom mjestu ove "rang liste" nasli su se razvijanje nove upravne strukture i institucija za vlasnicko upravljanje, odnosno prelazak na trzisni nacin poslovanja, ukljucujuci privatizaciju. Ocito, pod ovakvim formulacijama krije se neophodnost ekonomskih reformi, definitivan rastanak sa starim sistemom i izgradnja novog.
U formiranju makroekonomskog ambijenta polazi se od nuznosti kreiranja zajednickih institucija kao i jacanje konzistentnosti i harmonizacije politika izmedju entiteta. Naglasava se potreba sto brzeg pocetka funkcionisanja centralne monetarne institucije na nivou drzave (currency board) i uvodjenje jedinstvene valute za cijelu zemlju, unifikacija platnog sistema.
Uspostavljanje efikasne Vlade i drugih institucija drzave BiH, koje je i 100 dana nakon septembarskih izbora neizvjesno, trebalo bi po ocekivanjima privrede da oznaci pocetak provodjenja jedinstvene monetarne i carinske politike, upravljanja dugom i vanjskom trgovinom, formiranja javnih korporacija u duhu Dejtona...
Konkretan zahtjev odnosi se na sadasnja poreska i opterecenja doprinosima. Na svaki dinar plate obaveze prema drzavnoj kasi su 1,1 dinar. Upuceni tvrde da je slicno stanje i u Republici Srpskoj. Privrednici traze da se ovakva opterecenja smanje sa 110 na najvise 70 odsto, a ne zaboravljaju da insistiraju i na smanjenju javnih rashoda do odrzivog nivoa.
Slijedi zahtjev za definisanje i ujednacavanje metodologije privatizacije preduzeca i banaka, reformu trzista rada, kreiranje programa brzeg zaposljavanja i reformisanje finansijskog sektora.
Sumirajuci prijedloge i sugestije, Privredna komora BiH konstatuje da bi ekonomska politika za narednu godinu morala utvrditi moguce i realne ciljeve. U kvantifikaciji, predlaze se da u papirima bude projektovan rast bruto nacionalnog proizvoda od najmanje 50 odsto, a izvoza u procentima koji se obiljezavaju trocifrenim brojevima. Istovremeno, broj zaposlenih bi trebao porasti za 50.000, finansijska pozicija privrede popravljena.
Neupucenim ovakvi brojevi mogu izgledati nerealni. No, valja imati na umu da se polazi od niske osnove. Recimo, ako bi se ostvario planirani rast bruto nacionalnog proizvoda to bi znacilo tek dostizanje polovine predratnog. Ili, izvoz je simbolican i njegovo povecavanje koje bi se mjerilo stotinama procenata nije nedostizno, ali je pitanje hoce li i tada biti dovoljno za amortizovanje enormno visokog spoljnotrgovinskog deficita. Najzad, otvaranje novih 50.000 radnih mjesta morao bi biti politicki, ekonomski i svaki drugi prioritet. Jer, u ovom casu je, prema procjenama, u oba entiteta nezaposleno oko 800.000 ljudi !
Za realizaciju ambicija koje ce , vjerovatno, biti sadrzane u programima mjera ekonomske politike bice neophodna i znacajna medjunarodna pomoc. Ona podrazumijeva i visok stepen koordinacije unutar Bosne i Hercegovine, posebno medju entitetima. U ovom casu to je najveca i najtvrdja prepreka ostvarivanju zeljenog.
Ibrahim POLIMAC (AIM)