PRAVI I 'PRIVREMENI' FAKULTETI

Visoko skolstvo u RS

Banjaluka, 23.oktobar 1996. (AIM)

Prije vise od 20 godina, ili tacnije 7. 10. 1975. godine, Banja Luka je postala univerzitetski grad. Oni koji se sjecaju tog vremena tvrde da je otvaranju Univerziteta "Djuro Pucar Stari", kasnije preimenovanog u Univerzitet u Banja Luci, prethodilo dosta nadmudrivanja izmedju banjaluckih i sarajevskih politicara. Banjaluka je na kraju dobila pet fakulteta (Tehnoloski, Ekonomski, Elektrotehnicki, Masinski i Pravni) i tri vise skole (Pedagosku akademiju, Visu ekonomsko-komercijalnu skolu i Visu tehnicku skolu).

Danasnja situacija u visokom skolstvu Republike Srpske po mnogo cemu podsjeca na tadasnje vrijeme. Sudeci po reakcijama vecine profesora banjaluckog Univerziteta, otvaranje fakulteta po istocnobosanskim gradicima, objedinjenih u Univerzitet na Palama, budi neprijatna sjecanja na sukobe Banjaluke i Sarajeva. "To je zaista neracionalno i nerazumno. Neki od tih fakulteta nemaju elementarne uslove za svoj rad. Nadam se da su mnogi od njih privremenog karaktera i da je to jedan prelazni period u kojem je trebalo pruziti sansu onim studentima koji su napustili sarajevski i tuzlanski univerzitet da zavrse svoje studije", komentarise rad novootvorenih visokoskolskih ustanova u istocnom dijelu Republike Srpske Branko Dokic, dekan Elektrotehnickog fakulteta. On se nada da ce se na republickom nivou razmotriti pitanje mreze visokoskolskih ustanova i izvrsiti racionalizacija.

"Republika Srpska po nekim statistikama ima oko 1,5 miliona stanovnika, sto uslovno znaci da bi mogla djelovati dva univerziteta", navodi u razgovoru za banjalucki "Novi Prelom" profesor Rajko Kuzmanovic, dekan Pravnog fakulteta u Banjaluci. Po njegovom misljenju banjalucki Univerzitet je srednjerazvijena i priznata visokoskolska ustanova koja treba dalje da se rezvija. "Univerzitet u Sarajevu (Srpskom Sarajevu) sa sjedistem na Palama, ima drustveno opravdanje, s tim sto on ne moze biti velik i razgranat, kako to neki danas zele. Tek u nekom buducem vremenu, kada se poveca broj stanovnika u istocnom dijelu Republike, kada privredna osnova bude jaca i kada se stvore ostali uslovi, tada ce moci i ovaj Univerzitet da udje u ekspanziju i da dostigne nivo srednje razvijenih univerziteta", razmislja o buducnosti visokog skolstva u RS profesor Kuzmanovic.

Za razliku od banjaluckog Univerziteta, ciji su svi fakulteti smjesteni u Banjaluci, petnaest fakulteta Univerziteta u Sarajevu (Srpskom Sarajevu) razbacano je od Bijeljine, Zvornika, Pala, Foce (Srbinja) i Lukavice, do Trebinja. U Bijeljini, najvecem gradu istocnog dijela Republike, smjesten je samo Uciteljski fakultet, dok su u bivsem sarajevskom izletistu Palama za sada smjestena cetiri fakulteta: Ekonomski, Masinski, Pravni i Fakultet za fizicku kulturu. Za sve njih konstantan problem je nedostatak nastavnickog kadra. Zato i ne cudi kada profesorka Olga Blagojevic, dekan u ratu otvorenog Stomatoloskog fakulteta u Foci (Srbinju), govoreci nedavno o radu svog fakulteta u banjaluckom "Glasu srpskom", kaze da "danas imamo zaokruzenu nastavu samo prve, druge i trece godine". Podsjetimo da stomatoloske studije, koje zahtjevaju izuzetno skupu opremu, u Beogradu traju sest godina.

Analizirajuci razloge zbog kojih ovdasnji fakulteti pate od hronicnog nedostatka visokostrucnog kadra doktorka Blagojevic istice: "Celo vrema rata radim na prostorima Republike Srpske i usput sam videla mnogo toga. Videla sam koliko je mladih ljudi otislo. Mislim da je neko morao da kontinuirano zadrzava kadar, da se nije smelo ponasati tako 'ko hoce, hoce, ko nece, nemora'. Danas verovatno mnogi prebiraju gde su nam ljudi, gde su nam univerzitetski nastavnici, gde su asistenti, gde su specijalisticki kadrovi. Nas nonsalantan odnos ih je odveo negde u Srbiju, a i preko granice".

Po misljenju Radoslava Grujica prorektora za naucno-istrazivacki rad na Univerzitetu, otvaranje fakulteta u istocnoj Bosni ima za cilj da zadrzi omladinu u tim krajevima. On ocekuje da ce se neki od tih fakulteta zatvoriti povratkom u normalne uslove rada. Podatak da se na gotovo sve fakultete upisuje sve manji broj studenata demantuje ova ocekivanja.

Kada se sredinom 1992. po bosanskim njivama umjesto traktorima pocelo orati tenkovima i haubicama, banjalucki Univerzitet se, kao i ostali BiH univerziteti, nasao u potpuno novoj situaciji. Jedan broj visokostrucnog kadra napusta fakultete i odlazi u druge naucno-nastavne centre u Jugoslviji ili u svijet. Elektrotehnicki fakultet je napustilo osam, Ekonomski devet a Pravni pet nastavnika. Ovi fakulteti su vazili za najbolje kadrovski osposobljene. Prema podacima publikacije "Nastavno-naucna djelatnost Univerziteta u Banjoj Luci u ratnim uslovima (1991 - 1995)" tokom skolske 1991/1992 bilo je 6.758 vanrednih i redovnih studenata, od cega 129 stranaca. Univerzitet je imao 244 nastavnika i saradnika u stalnom radnom odnosu. Taj broj je u skolskoj 1992/1993 godini opao na 5.438 studenata. Istovremeno se broj nastavnika smanjio za 43.

Tokom skolske 1992/1993 gotovo svi studenti koji pocetkom rata nisu napustili fakultet bili su mobilisani u Vojsku Republike Srpske. Takodje je mobilisan i jedan broj profesora, zbog cega se cijeli nastavni proces odvijao u izuzetno teskim uslovima. Jedan banjalucki profesor prisjeca se ovih dana kako je tada morao lomiti led u kanti da bi oprao spuzvu.

I pored ogromnih problema u funkcionisanju Univerziteta, nastava je i tokom rata, po misljenju vecine profesora i asistenata, ispunjavala osnovne kriterije visokoskolskog obrazovanja. "Nadam se da smo uspjeli organizovati nastavni proces u toku rata na jednom sasvim solidnom nivou", kaze profesor Dokic. Po njegovim rijecima svi oblici nastave su izvodjeni prema nastavnom planu i programu. Prodekan za nastavu na Ekonomskom fakultetu profesor Rajko Tomas istice da su tokom rata na Univerzitetu ucinjeni i neki kvalitetni pomaci, koji se po njemu ogledaju u promjenama nastavnih planova i programa, narocito na fakultetima drustvenog usmjerenja. "Izbaceni su predmeti sa ideoloskim obiljezijima a uvedeni su novi strucni predmeti. Cijenim da mi danas imamo jedan moderan program, kompatibilan sa svijetom, barem na Ekonomskom fakultetu", pojasnjava Tomas, dodajuci da su nadlezne vlasti mogle uciniti vise i da je sada prilika da se to ispravi.

Smjestaj novopridoslih profesora je bio jedan od osnovnih problema u rjesavanju njihovog statusa na banjaluckom Univerzitetu. Profesor Milorad Zivanovic prica da je akademik Milan Vasic, koji je u Banjaluku dosao iz Sarajeva, vise od godinu dana proveo u samackom hotelu jer mu nije bilo moguce pronaci stan. U isto vrijeme rjesavani su po hitnom postupku stambeni problemi vozaca i sekretarica nekih politicara vladajuce stranke. Zivanovic misli da je nerjesavanje osnovnih egzistencijalnih pitanja nastavnog kadra glavni razlog zaobilazenja Banja Luku. Ipak, ima i suprotnih primjera. Iz Zagreba je u Banjaluku dosao akademik Milan Galogaza a iz Splita profesoer Nikola Vukmirovic.

Sa zavrsetkom rata Univerzitet u Banjaluci susrece se sa do tada nepoznatim problemom nedostatkom studenata . Na prvoj godini Masinskog fakulteta skolske 1996/97 godine upisano je 80 studenata dok je u predratnim godinama broj brucosa na tom fakultetu premasivao 300. Slicna situacija je i na vecini drugih fakulteta. I pored toga banjalucki Univerzitet je dobio cetiri nova fakulteta: Sumarski, Poljoprivredni, Filozofski i Gradjevinsko - arhitektonski. Niko pouzdano nije mogao reci koliko studenata studira na njegovih deset fakulteta. Smatra se da ih ima oko sedam hiljada.

(AIM) Bogdan Nikolic

y x