VOJSKA ZA JEDNOKRATNU UPOTREBU

Intervju: mr Milovan Stankovic, pukovnik V RS

AIM, Banjaluka, 27.9.1996.

Vojska Republike Srpske (VRS) nalazi se pred transformacijom ciji ishod jos nije sasvim poznat. Vlada je najavila donosenje Zakona o narodnoj odbrani, a njen predsjednik Gojko Klickovic objelodanio je ovih dana da ce od 1. oktobra aktivni oficiri VRS, koje je do sad placala Vojska Jugoslavije, prijeci na platni spisak Republike Srpske.

"Bivsi oficiri JNA u Republici Srpskoj mogli bi proci kao sto su prosli i oni kod Kucana, Tudjmana i Alije. Bili su iskorisceni za jednokratnu upotrebu, kao toalet papir. Sad ce morati da se odluce da li hoce da budu profesionalci ili podobni i poslusni. Oni koji se odluce za profesionalizam, zavrsice kao penzioneri i ulicni prodavci. Oni koji su se pokazali kao politicki podobni i poslusni, ostace u VRS", objasnjava namjere Vlade mr Milovan Stankovic, poznati ratni komandant sa Ozrena, a danas penzionisani pukovnik VRS.

Stankovic, koji je morao da se povinuje odluci vlasti RS i napusti komandatsko mesto, kraj rata docekuje u Generalstabu V RS. Razgovaramo sa njim o organizacionoj strukturu VRS za vrijeme rata i danas, o njenoj transformaciji, popuni i problemima finansiranja.

AIM - Gospodine Stankovicu, Vojska Republike Srpske prosla je put od ratnih pobjeda do teskih poraza na kraju rata. Sticao se utisak da je vodila i tihi rat sa politickim i drzavnim vrhom.Sta se, ustvari, dogadjalo?

Stankovic: Odnos politike i drzave prema vojsci bio je cudan i macehinski. Predsjednik Karadzic je sve vrijeme rata htio da skine sa trona generala Mladica, i nije to mogao. General Mladic je cijelo vrijeme rata mogao da skine Karadzica sa politickog trona, ali to nije htio. Ta cudna pat pozicija odrazila se na stanje u vojsci. Na planskom, organizacionom, materijalnom i kadrovskom planu mnoge stvari su tekle spontano i po inerciji. Ta spontanost i samostalnost granicila se sa anarhijom. Rezultat je bila glomazna, troma, inertna, domobranska, neefikasna i nefunkcionalna armija. Sa odmicanjem rata prijetila je opasnost potpune dezorganizacije, rasula i raspada po svim savovima.

AIM - Gdje su dublji uzroci takvog rasula?

Stankovic: Politicko i drzavno rukovodstvo RS nikada nije jasno definisalo ciljeve koje ratom zeli da ostvari. Nisu bili jasni ni nacionalni, ni ekonomski, ni vojni, ni prostorni ciljevi. To je kao kad pravite kucu bez plana i nacrta, i bez majstora i alata.

AIM - U posljednje vrijeme govori se o transformisanju VRS. Sta se moze ocekivati u toj transformaciji?

Stankovic: Perspektive VRS su u njenom visokoorganizovanom i profesionalnom statusu. Kontingent VRS je brojcano odredjen Dejtonskim sporazumom. U svojoj transformaciji ona ce se morati osloniti na profesionalni dio (starjesine i komandni kadar, posluzioci vaznih sistema veze, protiv avionske odbrane, oklopno-motorizovanih jednica i sl. ) i regurtni kontingent. Nezamjenjiv i nezaobilazan oblik vojnog organizovanja vidim u cvrstom i tijesnom uvezivanju struktura civilne policije i njenog rezervnog sastava,kao dijela mirnodoprskog profesionalnog odbrambenog esalona.

AIM - Sa finansiranjem VRS bilo je problema u toku rata. Da li ce ih i dalje biti?

Stankovic: U ratu su se mnogi komandanti okrenuli raznim sponzorima, donatorima i mecenama, pa su jedinice doveli na nivo gole prehrane. A donatori su bili ljudi iz vladajuce stranke i vlasti, koji su tako sebe i svoje bliznje sklanjali iz rata.

Vojni teoreticar drevne Kine Sun Cu Vu zapisao je prije dvije hiljade godina "da drzava i narod koji nisu u stanju da izdrzaaju svoju oruzanu silu, bivaju prisiljeni da izdrzavaju tudju ". Mi to nismo znali, pa nam danas drzavom krstari tudja vojska. Finansiranje vojske mora biti centralizovano i stabilno, a izvor finansiranja drzavni budzet. Poseban problem finansiranja bice stavka zastite i odrzavanja tehnike, njenog remonta, kao i popuna ratnih rezervi. Moraju se obezbijediti sredstava za transformaciju vojske i obezbjedjenje uslova za njen smjestaj, ishranu, opremanje i obuku. Zadatak politike mora biti razvijanje dobrosusjedskih odnosa, smanjivanje tenzija i stvaranje uslova vojne saradnje, pa i primjenom koncepta partnerstva za mir.

AIM - Da li ce profesionalizovana vojska u predvidjenom kontingentu moci izvrsavati zadatke odbrane?

Stankovic: Dejtonskim sporazumom broj vojnika i starjesina u Republici Srpskoj limitiran je na 12.403 vojnika. Rezervni kontigent je vrlo skroman i ima tendenciju opadanja. Mogucnosti opremanja i izdrzavanja i ovako limitirane profesionalne vojske ogranicen je skromnim mogucnostima privrede RS. Kad se sve to ima na umu jasno je da profesionalna vojska u eventualnom ratu ne bi mogla da odgovori svim zahtjevima odbrane bez oslonca na sve ljudske i materijalne potencijale i bez pomoci saveznika.

AIM - Koliki je kotingent redovne regrutne popune i na koji nacin ce se vrsiti popuna VRS?

Stankovic: Precizne podatke o kotingentu regrutne popune moze dati samo Ministarstvo za narodnu odbranu Republike Srpske. Po mojoj slobodnoj procjeni on iznose oko 7.400 regruta. Od ovog broja treba oduzeti procenat od oko 10 posto, koliko po osnovu trijaze otpada na nesposobne, ograniceno sposobne i odlaganje sluzenja vojnog roka. Kontingent redovne popune mogao bi iznositi jedva oko 6.800 vojnika, sto predstavlja priblizno oko 50 posto potrebne popune.Rjesenje ce morati ici u dva pravca: prijemom veceg broja rezervnog sastava po ugovoru, odnosno stvaranje profesionalnog dijela vojske ili produzenjem sluzenja vojnog roka na dvije godine. Prvo rjesenje trazi znatno veca sredstva, a drugo je nepopularno i moglo bi imati za posledicu izbjegavanje sluzenja vojnog roka.

x (AIM) Branko Peric y