PUT KA SEVERU
Vojvodjanski Srbi i moguca autonomija
Vojvodina i "Vojvodjanin" se danas jedino mogu roditi na pozitivnoj podeli medju Srbima, onoj koja Srbima iz Vojvodine daje pravo na regionalnu autonomiju, i u ime stecenih prava "otaca", i u ime istorijske razlike i nove sanse
AIM, Beograd, 17.9.1996
Ima li Vojvodina izgleda da se ovenca novom autonomijom? Partije i udruzenja koja su stvorila koaliciju "Vojvodina" su ubedjena da ga ima. Dva motora pokrecu autonomiju: vojvodjanski Srbi su ponovo prihvatili ovu ideju, i Amerikanci preko Kosova federalizuju Srbiju. Time je otvoren put i za samostalni Novi Sad.
Vojvodjanski Srbi su 1988. srusili autonomiju srditi na zastarelo drustvo. Izjednacavali su Vojvodinu sa njim, a kada su podrzali Milosevica, nisu shvatali da je on vulgarni centralista i da srpskom unifikacijom donosi glasacku nadmoc Srbijanaca nad Vojvodjanima. Propadanje autonomije je zahvatilo i samo korenje, tako da su Pancevci podrzali beogradske populiste vec i stoga sto su im ovi obecavali da ce autobuska karta na liniji Pancevo-Beograd biti jeftinija ukoliko pancevacko autobusko preduzece dobije konkurenta iz Srbije. Verovali su i da ce beogradski budzet biti manji od vojvodjanskog. Umesto toga su dobili ucetvorostrucenu policiju i blokirane puteve stalnim policijskim postajama. Potom su stednja i dolari stanovnistva nestali, dok je grad Nis dobio pet puta veci budzet od budzeta Skupstine Vojvodine. Rat je izbacio strucnjake iz Vojvodine u svet, privredu je ostavio bez trzista, a psenicu predao beogradskim trgovcima.
Sadasnje beogradske opozicione nacionalisticke partije su protiv autonomije Vojvodine. Njihovi intelektualci su podrzali Milosevicevu centralizaciju vlasti u ime srbijanske dominacije. Oni ni danas ne prihvataju ocenu da Srbija ne moze izaci iz politicke propasti i ekonomske bede bez promene sistema. Beogradski nacionalisti se nalaze na pozicijama koje su vec pretrpele bolan neuspeh: centralizam i vestaci banovinski regionalizam. Zbog centralizma se raspala Jugoslavija - i prva i druga. Banovinski regionalizam je porazen jos za vreme kralja Aleksandra, a Macek ga je formalno srusio pod Pavlom Karadjordjevicem. Iz krize socijalizma i rastucih nacionalnih napetosti beogradski nacionalisti nisu zeleli da se izvlace denacionalizacijom vlasti. Trk ka evropskoj konfederaciji su prezreli. Pobegli su unazad, ka jednonacionalnoj dominaciji "domacinskog naroda", ratnom sirenju granica i ekstremnom povecavanju troskova za opstanak drzave.
Vojvodjanski Srbi su bili uz beogradske nacionaliste zato sto je u njima trajao odjek ideje ujedinjenja iz XIX veka. Danas su vojvodjanski Srbi svesni da su u Vojvodini vecinski narod, da su trajno zasticeni pozadinom Beograda i srpske drzave i zele napred, dalje od 1918. godine. Oni priznaju Srbiju za svoju drzavu, zele jednu zastavu i himnu, hoce jednu valutu i pasos, zagovaraju jednu vojsku i spoljnu politiku. Ali bi da zadrze poreze i doprinose kako bi sami placali svoje nastavnike, lekare, sudije, policajce i penzionere. Tako ce im dati vece plate i penzije... Zastedjeni ce novac otici u proizvodnju, umesto u potrosnju. Sve ostalo kao, na primer, moguce regionalno udruzivanje u dunavsku intergaciju nije za sada toliko vazno.
Nema sumnje, Beogradu smeta otpor Vojvodine, jer on preko centralne monopolizacije zitne trgovine cuva preostalu potrosacku sigurnost stanovnistva. Srpski nacionalizam kosta Vojvodinu poreskog prelivanja njenog profita u Srbiju, potiskivanja domace radne snage u korist imigrantske, i topljenja autohtone srpske kulture.
Populisticko bezakonje Beograda i srpski nacionalizam oslabili su lojalnost nacionalnih manjina Srbiji, tako da to radja, posebno u Madjarima, novi san o ujedinjenju sa Madjarskom. Izgleda da se Beograd nosi mislju da kroz sporazum sa Budimpestom dozvoli backim Madjarima privilegovanu teritorijalnu autonomiju. Bilo bi mudrije Vojvodini dati autonomiju i vezati Banacane, Sremce i Bacvane za buducnost cele Srbije, nego listi se prednosti cele Vojvodine kao evropskog regiona.
Malo koja vojvodjanska partija razume delikatnost politicke ideje o autonomiji. Gotovo sve su bile obuzete konstrukcijom "Vojvodjanina", sto u tekucoj eri srpskog i madjarskog nacionalizma ne modje dobiti glasacku podrsku. Vojvodina i "Vojvodjanin" se danas jedino mogu roditi na pozitivnoj podeli medju Srbima, onoj koja Srbima iz Vojvodine daje pravo na regionalnu autonomiju, i u ime stecenih prava "otaca", i u ime istorijske razlike i nove sanse. Autonomastvo je regionalni progres i cilj je mu je integracija Srbije sa Evropom. Ali, koalicija "Vojvodina" mora da nadje saveznika i u Beogradu. Dok Srbija ne bude shvatila da joj je put buducnosti ka severu umesto Obrenovicevog puta pokazanog prstom sa konja na jug, njen ekspanzionisticki nacionalizam ce joj biti jedini neprijatelj.
(AIM) Dragan Veselinov
xxx xxx xxx