SDS VODI

Istrazivanje javnog mnjenja u RS

AIM, Banjaluka, 11. septembra 1996.

Istrazivanje javnog mnjenja u Republici Srpskoj limitirano je nedostatkom strucnih kadrova, ali i posebnom politickom klimom u kojoj se to doima kao nepotrebno gubljenje vremena i sredstava - ionako se zna ko treba da vlada i ko o tome treba da misli. Jedan od rijetkih ljudi koji se, ipak, bavi istrazivanjem javnog mnjenja u nezahvalno vrijeme je mr Dragoljub Krneta, socijalni psiholog i nadzornik u Pedagoskom zavodu Republike Srpske.

Tokom ovog ljeta mr Krneta je obavio dva istrazivanja javnog mnijenja kojima je ispitivao raspolozenje birackog tijela u Republici Srpskoj pred septembarske izbore. Prvo istrazivanje obavljeno je na podrucju banjalucke opstine, dok je drugo istrazivanje sprovedeno na znatno vecem uzorku i podrucju.

U oba istrazivanja dobijen je isti rezultat: ispitanici su mogli da se oprijedele za jednu od desetak stranaka, ali su najvece povjerenje iskazali Srpskoj demokratskoj stranci i njenim kandidatima.

AIM: Gospodine Krneta sta su specificnosti sprovedenih istrazivanja?

• Rijec je o klasicnom anketnom istrazivanju sprovedenom u neposrednom kontaktu, ne telefonom. Anketa je bila anonimna i dobrovoljna. Tako je povecan stepen objektivnosti i poboljsana socijalna struktura uzorka. Drugo, vec pomenutom istrazivanje, obuhvatilo je 16 opstina Republike Srpske - od Novog Grada do Trebinja.

AIM: Kako ste dosli do uzorka? Kakva je njegova struktura, i koliko je on reprezentativan?

• Struktura uzorka je uskladjena sa strukturom stanovnistva, a anktiranje je obavljano vikendom u uslovima u kojima ispitanici redovno zive, u mirnoj kucnoj atmosferi, bez sufliranja sa strane. Javnosti Republike Srpske su uglavnom poznati drustveni uslovi i okviri u kojima OSCE/OEBS provodi izbore. Poznato je da se biraju kandidati za Republiku Srpsku - na sest nivoa - i za Bosnu i Hercegovinu - dva nivoa. Sto se socijalnih prilika u Republici Srpskoj tice, situacija pred septembarske izbore je potpuno drugacija nego pred ranije izbore, a posebno pred "izbore" u prethodnom politickom sistemu. Biraci u RS sada se prvi put susrecu sa mogucnoscu glasanja za kandidate razlicitih stanaka, za razliku od ranijih glasanja, kad su izbori vise bili "izborni ritual". Znacajno je napomenuti da je prvo istrazivanje realizovano u tenutku dok je dr Radovan Karadzic jos uvijek bio predsjednik Srpske demokratske stranke i dok je narod vjerovao da ce biti i kandidat za predsjednika Republike Srpske.

AIM: Do kakvih saznanja ste dosli?

• Interesantno je navesti opredjeljenje za masovni izlazak na izbore, jer 82 odsto anketiranih izjavljuje da ce sigurno izaci na izbore, 12 odsto se dvoumi, a samo sest odsto nece izaci na septembarske izbore. Zatim, najfrekventniji su ispitanici koji ne znaju za koga ce glasati (svaki drugi), ali je bilo i ispitanika koji nisu znali za koga hoce, ali su jako dobro znali za koga nece glasati. No, i pored toga, SDS je imala nesto vise pristalica, zatim Srpska radikalna stranka, pa Savez za mir i progres. Sledi Demokratski patriotski blok... U vrijeme anketiranja Karadzic je bio najbiraniji kandidat za predsjednika, a za njim su slijedili Radic, Radisic i ostali. Kasnija istrazivanja su pokazala da je doslo do nekih pomjeranja u popularnosti stranaka i kandidata kod biraca. Ponekad ispitanici preferiraju kandidata za predsjednika iz jedne stranke ili koalicije, a kandidatsku listu druge stranke.

AIM: Kako objasnjavate visok rejting Srpske demokratske stranke?

• SDS je vladajuca stranka i ima znacajan uticaj na biracko tijelo, ali ima i podrsku koja je obezbijedjena jos od njenog osnivanja. Drugo, na ovim prostorima je u ranijim istrazivanjima uocena tendencija da ispitanici cesto daju prednost vladajucoj stranci, te da imaju i odredjenih rezervi prema opozicionim strankama. Tako, na primjer, 15,33 odsto anketiranih smatra da opozicione stranke "samo prave zbrku u drzavi", a 8,22 odsto da ih "treba zabraniti, jer razbijaju srpsko jedinstvo". SDS se predstavlja kao integrativni faktor, sto se lako prihvata. Naime, na pitanje o proceni trenutne situacije, 70 odsto anketiranih izjavljuje da je zabrinuto, i da se u bliskoj buducnosti pribojava rata.

AIM: Koliko je na prezentovanje rezultata istrazivanja uticalo vase politicko opredeljenje za vladajucu stranku?

• Istrazivanja se mogu prilagodjavati dnevno-politickim potrebama, ali ja sam samostalan istrazivac, nisam za jednokratnu upotrebu, ne zelim manipulisati naukom. Objektivnost mojih nalaza potvrdjuju i neka druga istrazivanja, iako ima istrazivanja koja daju i drugaciju sliku predizborne trke.

AIM: Kako onda objasnjavate dijametralno suprotne rezultate nekih drugih istrazivanja koja su sprovedena na istom lokalitetu i na slicnom uzorku?

• Ako zanemarimo mogucnosti publikovanja "nasminkanih" rezultata, osnovni razlog lezi, vjerovatno, u razlicitoj metodologiji istrazivanja. Anketiranje putem telefona, na primjer, ima niz ogranicenja, pa se u novinama koristi za zabavu.

AIM: Smijete li javno prognozirati ishod izbora?

• Naravno da smijem. Ali, ne bih zelio da svojom prognozom eventualno sugerisem biracima za koga da se opredijele.

(AIM) Miladin Kostovic