BiH KAO TRANZITNA STANICA

Sta nude srpske partije u RS

AIM, Banjaluka, 6.7.1996.

U Regionalni centar OEBS-a u Banjaluci liste kandidata za predstojece predsednicke i parlamentarne izbore u RS i Federaciji BiH predalo je sedam politickih partija i dva koaliciona bloka - Savez za mir i progres (SZMP) i Demokratski patriotski blok (DPB).

Najvise dramatike u uobicejenu predizbornu proceduru izazvalo je to sto su, nasuprot svim prognozama, ocekivanjima i najavama dva koaliciona bloka predlozila posebne kandidate za predsjednika RS. Samo dva dana pre predaje lista bilo je najavljeno, istina nezvanicno, da ce i SZMP i DPB zajednicki podrzati kandidaturu lidera Demokratskog patriotskog bloka mr Predraga Radica za predsednika RS. U posljednjem trenutku SZMP je saopstio da ce za mesto prvog coveka RS kandidovati gospodina Zivka Radisica, predsjednika Socijalisticke partije RS (SP RS). SZMP je blok programski srodnih politickih partija koji predvodi SP RS. Sa socijalistima su Stranka nezavisnih socijaldemokrata RS (SN RS), Socijal-liberalna stranka (SLS), Jugoslovenska udruzena ljevica (JUL), i Nova radnicka partija RS (NRP RS).

Umesto ocekivane podrske i SZMP, iza kandidature Predraga Radica, aktuelnog banjaluckog gradonacelnika, stao je "samo" njegov Demokratski patriotski blok koji cine Demokratska stranka sa sjedistem u Bijeljini, Stranka demokratskog centra (SDC) iz Trebinja, Narodna radikalna stranka "Nikola Pasic" iz Banjaluke, Seljacko-radnicka stranka sa sjedistem u Bosanskoj Dubici (Kozarska Dubica po novosrpskom) i Otadzbinska stranka iz Banjaluke.

Liste za predsednicke kandidate i poslanike u Skupstini RS i zajednickom predstavnickom vecu sa Federacijom predale su Srpska Radikalna Stranka (SRS), Srpska stranka Krajine (SSK), Stranka srpskog jedinstva (SSJ), Srpska seljacka stranka (SSS), Srpska patriotska stranka (SPAS), Radikalni otadzbinski front "Nikola Pasic" i Narodna stranka RS (NS RS).

Razudjenost politickog zivota i pluralizam stranaka koje su se pojavile na politickom nebu Republike Srpske u postedejtonskom periodu ozbiljno upozorava analiticare i znalce iz ove oblasti na potrebu preispitivanja dosadasnjih spoznaja o organizaciji politickog zivota.

No, kada je rijec o kriteriju odnosa prema vlasti u Republici Srpskoj (RS), sve je jasno. Na vlasti je citavo vrijeme rata jedna jedina stranka - Srpska demokratska stranka (SDS). Srpska stranka srpskih zemalja, kako je njen puni naziv, je i po mnogim drugim kriterijima na prvom mjestu u RS. Ona je jedina partija uz koju moze da stoji atribut "masovna", a da to ne izazove podsmijeh. Po tvrdnjama nekih celnika SDS, vodeca partija RS trebalo bi da ima preko sto hiljada clanova, mada je realnija procjena da ih ima oko 80 hiljada. Uz to, SDS je jedina partija liderskog tipa, posto je njen neprikosnoveni vodja dr Radovan Karadzic na drugoj skupstini Stranke, 28. juna ove godine, po drugi put izabran za predsjednika, uprkos optuzbi za ratni zlocin. Pored ovoga, ona je jedina stranka iz porodice tzv. velikih stranaka u RS koje su autohtone i autenticne politicke organizacije sa prostora RS, odnosno Bosne i Hercegovine. Ona nema centralu u Beogradu - premda njeni celnici nerijetko idu tamo po svoje misljenje - vec je njeno sjediste u "Srpskom Sarajevu" (!?), tj. na Palama, pa je i po tome izuzetak, jer gotovo sve ostale relevantne stranke RS imaju sjediste u Banjaluci. U nacionalnom pogledu ova stranka cvrsto istrajava na totalnom i konacnom odvajanju iz drzavne zajednice sa druga dva naroda u BiH. Zalaze se za samostalnost RS i za ujedinjenje sa maticom Srbijom, bez obzira na cijenu po koju se to moze ostvariti - makar i do posljednjeg Srbina.

Po masovnosti i organizovanosti odmah uz SDS mogu se svrstati Socijalisticka partija Republike Srpske (SPRS) i Srpska radikalna stranka (SRS) RS. Pored vladajuce partije, ove dve jedino imaju formirane opstinske odbore u svim opstinama u RS, sto se vidi i po cinjenici da su za predstojece septembarske izbore podnijele liste kandidata u svim opstinama. Obije imaju sjediste u Banjaluci, a glavu u Beogradu.

Kako je prije mjesec dana saopsteno na Prvom kongresu SP RS u Banjaluci, ova stranka ima oko 40 hiljada clanova, a njeni prvaci isticu da se ona stalno povecava. SP RS je osnovana u ratu, sredinom 1993. godine i spada u grupaciju stranaka lijeve orijentacije. Na pomenutom kongresu stranka je za novog sefa izabrala Zivka Radisica, smirenog politicara starog kova, jednog od rijetkih aktuelnih stranackih vodja koji ima neko prethodno politicko iskustvo. On je na mestu predsjednika partije zamijenio osnivaca partije, kocopernog dr Dragutina Ilica, radikalnog ljevicara i beskompromisnog kriticara vladajuce stranke i rezima u RS. Ova stranka vise zivi na racun harizme, pomoci i podrske predsednika Srbije Slobodana Milosevica, nego zahvaljujuci svom programu i ciljevima za koje se zalaze. U nacionalnim stremljenjima SP RS jeste za ujedinjenje sa Srbijom i Crnom Gorom, ali ne po svaku cijenu i mimo volje medjunarodnih politickih faktora. Ona, dakle, ne iskljucuje vezu sa Federacijom BiH, ali je smatra privremenom i tranzitnom.

Organizujucu koaliciju SZMP su nesto od svojeg ugleda i snage pozajmili koalicionim partnerima. Tako su medju onima koji mogu pretendovati da izbore cenzus za ulazak u Parlament RS Nezavisni socijaldemokrati RS, nastali iz nekadasnjeg Kluba nezavisnih poslanika u Skupstini RS, koje je predvodio sadasnji lider ove stranke Milorad Dodik. Dodikovi socijaldemokrati uspeli su da se organizuju u 32 opstine i da prikupe oko 7.500 clanova. Zahvaljujuci koaliciji SZMP od jeseni na status parlamentarne stranke moze da racuna socijalno-liberalna stranka RS dr Miodraga Zivanovica, jedina stranka "cisto" gradjanske orijentacije, sa predratnim kontinuitetom i iskustvom u radu banjaluckog "parlamenta". Takodje uz pomoc koalicije parlamentarni status ce verovatno dobiti i udruzena ljevica.

Nasuprot SP RS, koja nije nestrpljiva sto se tice ujedinjenja sa "maticom", Srpska radikalna stranka RS, koju vodi prof. dr. Nikola Poplasen zalaze se za sto hitnije ujedinjenje sa "maticom" Srbijom, pa sta kosta da kosta. Glavnu prepreku za to oni vide u licnosti i djelu Slobodana Milosevica, za kojeg kazu da je, poslije mitskog izdajnika Vuka Brankovica, on najveci izdajnik srpstva.

Radikali su skloni unutrasnjim diobama, pa su tako raskolima stvorene jos dvije radikalne stranke. Jos 1993. godine izdvojila se Narodna radikalna stranka "Nikola Pasic", zatim Radikalna stranka "Nikola Pasic", nastala u drugoj polovini 1995, koju predvodi banjalucki naftas Branko Djukic, covjek koji se javno hvali cinjenicom da regularno nije zavrsio ni osnovnu skolu.

Od disidenata i "otpadnika" SRS nastala je i jedna od najmladjih stranaka RS - Srpska stranka Krajine (SSK), koju vodi profesor Predrag Lazarevic, intelektualac znatnog ugleda i izvan Banjaluke, inace sin poslednjeg bana Vrbaske banovine.Ova stranka djeluje na regionalnom principu, zalaze se za RS kao republiku regija pa je zbog toga mnogi optuzuju za krajiski secesionizam. Sebe smatra partijom desnog centra, podjednako i nacionalno i gradjanski usmjerenu.

Na isti nacin, "jeretickom diobom", nastala je i Narodna stranka RS, samo sto su ovoga puta u pitanju ekskomunicirani clanovi SDS Radoslav Brdjanin, nekadasnji narodni polsanik, ministar i potpredsednik Vlade RS i Milan Trbojevic, takodje bivsi poslanik i ministar u vladi. Uz njih je jos nekoliko bivsih clanova SDS od kojih su neki iskljuceni, a neki nezadovoljni licnim tretmanom i statusom u SDS presli u stranku koja se samoimenuje "strankom pravde i istine". Oni su partija desnog centra, zalazu se za ujedinjenje sa Srbijom, ali priznaju i realnost "dejtonske Bosne".

Njima su najblizi, iako se odredjuju kao "stranka centra i srpskih boraca" pripadnici Srpske patriotske stranke (SPAS), ciji je predsednik inzenjer Slavko Zupljanin. Premda ogranaka ove stranke ima i na Palama i u Trebinju, Zvorniku i Bijeljini, ipak pretezno "gravitiraju" Krajini. Po njima, dejtonski sporazum je minimum srpskih interesa i nikakva reintegracija BiH ne dolazi u obzir.

Izbornu koaliciju Demokratski patriotski blok cini pet politickih partija koje bi se u skladu sa ranije izdiferenciranim kriterijima podjele stranaka u zapadnoevropskoj politickoj tradiciji mogle svrstati u tzv. male partije - nijedna od njih nema stranacku organizaciju i "infrastrukturu" niti na jednoj trecini teritorije RS zatim u partije centra, premda u njima kao lideri i vazni funkcioneri figuriraju i neki vruci nacionalisti i ljudi koji bi u pravnoj drzavi tesko dokazali porijeklo svoje imovine, a jos teze opravdali neke svoje "herojske" postupke u proteklom ratu.

Osnovna snaga, istovremeno i slabost ovog bloka ogleda se u tome sto njegov koordinator, uz to i predsjednicki kandidat, gospodin Predrag Radic, ima daleko vise ugleda, autoriteta i harizme, nego sto mu stranke udruzene u blok mogu obezbijediti podrske. Istine radi, Radicev kredibilitet nije onoliki kolikim se predstavlja u nekim jugoslovenskim i drugim sredstvima informisanja i "politickim krugovima", ali je nesporno veci od bilo kog "lidera" stranke iz bloka ponaosob i svih njih zajedno.

Druga centralna figura koalicije, prof.dr Mladen Ivanic, politicar je sa ugledom i iskustvom (svojevremno bio je najmladji clan Predsjednistva SR BIH), pa kod dijela birackog tijela moze stvoriti, najblaze receno, zabunu to sto su dva vrlo jaka coveka pristala da vode blok nerespektabilnih stranaka.

Ali, naravno, to nije jedini razlog zbog kojeg analiticari i znalci nauke o politici moraju da preispitaju dosadasnje spoznaje o politickom organizovanju.

ANTRFILE:

Kandidati

Kandidat SZMP za potpredsednika RS je socijalista Nedjo Djuric,a nosilac liste za poslanike Narodne skupstine RS dr Dragutin Ilic. Clan SNS Branko Dokic nosilac je liste SZMP za buduci Parlament BiH, dok je vanstranacka licnost prof Mladen Ivanic kandidat za Predsjednistvo BiH. On je jedina licnost ciju ce kandidaturu podrzati oba opoziciona bloka. SLS Miodraga Zivanovica nema nijednog kandidata za najvise funkcije u drzavi i parlamentu u RS i BiH. Na listi nema ni celnika SNS Milorada Dodika, niti predsednika JUL za RS Mileta Ivosevica, kao nijednog iz redova NRS RS. Sve clanice bloka ce imati predstavnike na kompletno prijavljenim listama za za Parlament RS i za Predstavnicko vijece BiH.

Srpska patriotska stranka za predsednika je kandidovala penzionisanog generala Slavka Lisicu, za potpredsednika Koju Garica, a za clana Predsednistva BiH Milivoja Zarica. SRS nije imala kandidata za predsednika RS, za potpredsednicko mesto kandidovala je Nikolu Spirica.

(AIM) Nemanja Stefanovic