PRVA PETOLJETKA

Ram za sliku Slovenije

Podnaslov : U prvih pet godina samostalnog zivota Slovenija je na spoljno politickom planu postigla sve ono o cemu druge republike nekadasnje zajednicke drzave mogu samo da sanjaju. Posljednji korak nacinjen je prije desetak dana,potpisivanjem sporazuma o priduzenom clanstvu zemljama Evropske unije.

Na ekonomskom planu , tvrde analize medjunarodnih ekonomskih institucija, Slovenija je mocnija od nekih punopravnih clanica , Portugalije i Grcke, na primjer.

Na unutrasnjepolitickom planu,jedino Slovenija moze da ugrozi samu sebe i sve postignuto , ukoliko podlegne pritiscima lidera pojedinih politickih stranaka koji se bave proizvodnjom unutrasnjih i spoljnih neprijatelja.

Tekst : Evropski analiticari slovenackih odnosa tvrde da su kratkorocni aduti Slovenije na pocetku druge
petoljetke mlade drzave ekonomsko zdravlje,demokratija i izvozna strategija. Prepreke su premalo vlastito trziste i pojave nacionalizma. Strani analiticari mudro sute kakvog i cijeg , oni samo konstatuju . Srednjerocni aduti su clanstvo u medjunarodnim organizacijama i integracija u Evropsku uniju , a od prepreka navedena je samo jedna: mali manevarski prostor u poredjenju sa Evropom.

Proslogodisnji bruto drustveni proizvod iznosio je skoro 18 milijardi dolara .Slovenije je pretekla Slovacku, sve tri balticke drzave zajedno ,iako imaju dva do cetiri puta vise stanovnika .Sa drugim republikama nekadasnje zajednicke drzave poredjenje je ovako: Hrvatska je imala bruto drustveni proizvod izmedju 7 i8 milijardi dolara,tzv.SRJ imala je 11 milijardi dolara . Slovenija vodi i sa visinom dohotka po glavi stanopvnika sa 9300 dolara dohotka per capita.U Madzarskoj godisnje zarade 3500 dolara , Ceskoj jos manje , 2960 dolara. Slovencima zavide i u nekim zemljama Evropske unije : Portugalci zarade 7345 dolara godi[nje ,Grci 6970 dolara.

Prije osamostaljenja Slovenija je bila ekonomski i proizvodno najsnaznija odsvih sest republika : sa osam odsto stanovnika doprinosila je 16 odsto u zajednicki budzet . Nakon osamostaljenja ,koje je docekala sa samo 200 miliona dolara deviznih rezervi ,doslo je do brzog povezivanja sa medjunarodnim organizacijama : Svjetskom bankom , Medjunarodnim monetarnim fondom, OUN , Vijecem Evrope , CEFTOM, kojoj ce Slovenija predsjedavati iduce godine.
Ekonomski pokazatelji bili su ,na pocetku slabi : inflacija je prelazila 200 odsto , bancni sistem bio je u raspadu .

Od tada , odnosi su se potpuno promijenili. Ekonomska rast iznosila je 5,5 odsto 1994 . godine ,lani je bila 4,8 odsto , projekcija za ovu godinu je 4,5 odsto . Inflacija je 1994. godine iznosila 19,8 odsto, lani se smanjila na 13 odsto, ove godine ne bi smjela biti visa od 11 odsto i to u slucaju da popusti bilo koji clan ekonomske politike po kojoj bi rast industrijske proizvodnje iznosio 1,6 odsto , triodstotnu gospodrsku rast ,snizenje inflacije na 10 odsto.Razlika izmedju oba scenarija je u strukturi privrednog rasta,po kojem bi se,u slucaju crnog scenarija ,ovaj napajao iz domace potrosnje , a ne toliko iz iz izvoza, koji iznosi 68 odsto ,samo na trziste zemalja clanica Evropske unije . To bi imalo dugorocne posljedice na izvoz,zaposljavanje , gospodarsku rast. Posljednje prognoze evropskih instituta i medjunarodnih organizacija ,za drugu polovinu ove godine najavljuju jacanje konjukture u Evropi ,sto bi, uz pravovremeno usvajanje vladinih mjera za rasterecenje privrede , postizanju razumnog dogovora o platama sa sindikatima u neprivredi i, naravno , postovanje potpisanog socijalnog dogovora, omogucilo realizaciju ciljnog scenarija ekonomske politike . Snazne devizne rezerve ,3,5 milijarde dolara,omogucavaju i dalje stabilan kurs tolara,ali i visoko mjesto na svim svjetskim rang listama pouzdanosti za strane investitore i dobijanje sredstava iz medjunarodnih monetarnih institucija. Slovenija je u malobrojnoj grupi zemalja koje su tri najpoznatija svjetska instituta u svim elementima rizika, odnosno nedostatka rizika,svrstala u grupu A , medju zemlje sa najnizim stepenom rizika, u koje se isplati investirati i saradjivati na ekonomskom planu.

Pet godina je kratko vrijeme za ovako dobre rezultate,a rezultati su pravi motiv za slavlje koje je, po vec ustaljenom obicaju,odrzano na Trgu republike u centru Ljubljane, gdje je u prosli utorak, 26. juna,u 21 sat uvece, ljudima koji su se, uprkos kisi i slabom vremenu govoro predsjednik drzave,Milan Kucan.

Nocas su dozvoljeni snovi, sutra je novi dan, rekao je prije pet godina ,otisao kuci da pripremi govor za osnivacku sjednicu Svjetskog slovenskog kongresa i ispod tusa ga je izvukao telefon : Tenkovi su iz Vrhnike krenuli ka Ljubljani.

Tenkovi iz Vrhnike nisu stigli do Ljubljane. Kada danas razmislja o tim danima i dogadjajima,odluku Predsjednistva Slovenije da ovako ponasanje armije okvalifikuje za agresiju,Kucan smatra za jednu od najtezih u zivotu: - Toje sigurno bila ona odluka o ratu ,kad smo,neposredno nakon proglasenja nezavisnosti bili suoceni sa oruzanom agresijom JNA. Teska je bila sama po sebi ,jer odlukom o ratu covjek ne odlucuje samo o svom,nego i o drugim zivotima .Pored toga,to je bila odluka za koju nismo mogli znati kakve ce posljedice imati, niti kako ce na nju reagovati medjunarodna zajednica. Pred takvom odlukom nasli smo se tada svi clanovi prosirenog Predsjednistva .Svi smo bili svjesni tezine takve odluke.Tada smo uistinu bili kolektivno Predsjednistvo .Ipak , tezina odluke je ,na kraju, pala namene kao predsjednika ._

Sta predsjednik Kucan misli o tadasnjoj i danasnjoj politickoj situaciji u Sloveniji i o odlukama za koje je morao nositi odgovornost?

U globalnim razmisljanima i odlukama ne bih nista mijenjao. Mislim da sam se pravilno odlucivao kada je rijec o osamostaljivanju Slovenije , iako su se stvari brze dogadjale nego sto su mi to govorila moja beogradska razmisljanja jos prije 1986 . godine . U odnosu na plebiscit bilo je opravdano insistiranje na dogovoru politickih stranaka o plebiscitu kao zajednickom politickom aktu i o zakonu o plebiscitu.Ispravna je bila i odluka o intervenciji u relativno spore pripreme na osamostaljivanje u nekim, prvenstveno nedrzavotvornim ministarstvima , u periodu izmedju plebiscita i osmostaljivanja. Svoje ocjene o korisnosti formiranja velike koalicije liberalnih i krscanskih demokrata i udruzene liste nakon izbora 1992.godine,ni danas nisu drugacije. Da je ova koalicija izdrzala sa svijescu o zajednickoj odgovornosti za zavrsetak projekta koji je zapoceo plebiscitom i pripremama na samostalnost i koji se mora nastaviti sa saglasnoscu svih o sadrzaju zivota u drzavi i o njenom uvrstavanju u medjunarodni prostor , po mom misljenju bi bili rezultati mnogo povoljniji za Sloveniju, njene drzavljane ,pa i za tri pomenute stranke . Jos uvijek mislim da je pravilno razmisljanje o ukljucivanju Slovenije u srednjeevropski prostor . Opravdano je i nezadovoljstvo s prisvajanjem drzave. Uslovno upotrebljavam taj izraz ybog prisvajanja pojedinih resora od strane politickih stranaka, ili ,ako hocete ,o sve rasirenoj strankokratiji i egoizmu ,kada stranke zaboravljaju da su u sluzbi drzave,a drzava u sluzbi drzavljanja.Namjestu su i upozorenja o vaznosti jacanja pravne drzave i vaznosti socijalne drzave. Bavljenje samo sa pragmaticnim problemima ne bi nas smjelo zavesti s puta koji je zacrtan prilikom nastajanja drzave ,a time i dalje od nada i ocekivanja koja su ljudi polozili u odluku za samostalnu drzavu... Svaki covjek je,vjerovatno, tada imao svoja vlasita ocekivanja i predstave,koje su se, u velikoj mjeri podudarale sa ocekivanjima drugih...Neopravdanim ocekivanjima mogu brzo slijediti razocarenja... U unutrasnjim odnosima nije bilo takve saglasnosti,kakvaje postignuta u spoljnim. Medjutim, saglasnost je neosporno zapisana u dokumentima o osamostaljivanju ,a kasnije i u Ustavu o tome da je Slovenija pravna i socijalna drzava, koja ce u sredistu svoje paznje imati zastitu dostojanstva covjeka ,njegove slobode i prava,koja ce drzavljanima garantovati pravnu sigurnost, a pomaze im u obezbjedjivanju socijalne sigurnosti. Mislim daje to, u najvecoj mjeri,josneispunjen dug.

Zoran Odic, AIM