TRGOVINA BEZ POKRICA

Sta je Crna Gora dobila za Avramovica

Podnaslov: Kako je tvorac novog dinara postao moneta za potkusurivanje SPS-a i DPS-a? Za ucesce u rusenju Avramovica DPS je, navodno, dobio neke kadrovske ustupke i pravo na samostalno kreiranje ekonomskih odnosa Crne Gore sa inostranstvom

tekst: Nakon pune dvije godine, koliko je guverner Avramovic bio vodeca medijska zvijezda u Srbiji i Crnoj Gori, bilo je dovoljno svega desetak dana da postane proglasen glavnim kocnicarem privrednih reformi, pa cak i za rusitelja "Programa 2", ciji je autor. Politicka sudbina bivseg guvernera bila je zapecacena istog trenutka kada je ispoljio (iznenadnu i zacudjujucu) nelojalnost prema Predsjedniku Srbije i njegovim izrsiocima u saveznoj administraciji.

Slicno kao kada su smjenjivani Dobrica Cosic i Milan Panic pokrenut je mehanizam politickog odstrijela. No, ovoga puta crnogorska vladajuca partija je nesto ozbiljnije nego u ranijim, slicnim slucajevima, branila od strane beogradskog gazde otpisanog miljenika. Manje upuceni u crnogorske prilike vjerovali su da "Crnogorci nece dati Avramovica". Crnogorsko rukovodstvo, posebno premijer, na sav glas su hvalili guvernera - ali, i on njih, posebno ekonomsku politiku Vlade Crne Gore i njen model privatizacije.
Cak je, kako se szanaje iz pouzdanih izvora, 13. maja na sjednici Izvrsnog odbora DPS-a, nakon osmocasovne rasprave, zauzet stav da DPS odbrani uvernera Avramovica i insistiranja na daljim reformama privrednog sistema. Ovakav stav bio je zasnovan na nadi da ce upravo DPS moci posredovati u postizanju kompromisnog sporazuma izmedju Savezne vlade i guvernera NBJ. Na istoj sjednici, a to ce se ispostaviti veoma vaznim utvrdjena su cak 102 amandmana na predloge saveznih zakona o preduzecima, stranim ulaganjima i svojinskoj transformaciji.

Zasijedanje saveznog parlamenta medjutim, pokazalo je svu "konzistentnost" politike DPS-a. Najvece iznenadjenje na sjednici bilo je glasanje poslanika ove partije. Svi oni, istina stidljivo, ali uz postovanje partijeske discipline, spremno su digli ruke za smjenu "super deke". Mnogi su to odmah protumacili slikovitim dokazom strahopostovanja DPS-a prema srpskom vozdu. No, ovakvo svrstavanje crnogorske vladajuce partije uz skute Milosevicevih socijalista sve vise se objasnjava zakulisnim igrama i politickim dogovorima. Gotovo svi opozicioni prvaci, doduse u razlicitim verzijama, istakli su da se radi o "vezanoj trgovini" u okviru koalicije SPS - DPS.

U javnosti cirkulise vise verzija politicke trgovine izmedju dvije vladajuce partije, u kojima je, eto, tvorac novog dinara postao moneta za potkusurivanje. Jedna verzija, obrt stavova DPS-a tumaci kadrovskom kombinatorikom, pa se cuje da je DPS na racun Avramovica isposlovao znacajne kadrovska rjesenja u saveznoj administraciji. Tako se tvrdi da su Mihalju Kertesu, koji je odranije u sukobu sa crnogorskim premijerom, prije svega zbog kontrole crnogorskog sverca cigaretama, vec odbrojani dani na duznosti direktora Savezne carine. Sta vise, cuje se da ce novi sef jugoslovenskih carina biti Mihailo Radoman, aktuelni upravnik Centralnog zatvora u Beogradu. Pored toga kruze vijesti da ce novi guverner NBJ biti sa crnogorske kadrovske liste, nekadasnji guverner NBJ Crne Gore, sadasnji clan Savjeta NBJ, Vuk Ognjanovic.

Zanimljivija je verzija da je DPS, za saradnju u rusenju Avramovica, uslovila Milosevica "ekonomskom samostalnoscu" Crne Gore, odnosno realizacijom projekta "Crna Gora slobodni ekonomski prostor", koji, pored ostalog podrazumijeva i stvaranje off shore zone na teritoriji Republike. Naime, prvog dana rada parlamenta Savezna vlada je listom glatko odbila sve amandmane DPS-a na predlozene zakone. Posto su obavljene konsultacije iza zatvorenih vrata uslijedila je izjava Milana Gajovica, sefa poslanickog kluba DPS-a, koja je definitivno najavila podrsku DPS-a smjeni guvernera NBJ, a nakon toga je doslo je i od prihvatanja kljucnih amandmana DPS-a. Izvori bliski vladajucoj partiji u Crnoj Gori sada, nakon rusenja Avramovica, objasnjavaju kako je njegova restriktivna monetarna politika nanijela velike stete crnogorskoj privredi i bankarstvu. Pored toga, ne krije se zadovoljstvo trgovinom postignutom oko smjene guvernera NBJ. Usvajanjem amandmana DPS-a na predloge saveznog zakona o preduzecima i zakona o stranim ulaganjima, kazu depeesovci, omogucen je nastavak zapocetih procesa privatizacije i transformacije u Crnoj Gori, kao i realizacija projekta "Crna Gora slobodna ekonomska zona". Novousvojeni savezni zakoni, tvrdi se, omogucice "znacajnu samostalnost" crnogorske Vlade kod davanja koncesija stranim firmama, kao i pravo da se u Crnoj Gori realizuje pomenuti projekat of sor poslovanja, sto je, navodno, bio kljucni uslov DPS-a u trgovini sa SPS-om. Usvojeni amandmani omogucice, primjera radi, da se prijava stranog ulaganja dostavlja nadleznom ministarstvu u Crnoj Gori, koje ce o tome samo izvjestiti saveznu vladu. Pored toga omogucena je samostalna pozicija crnogorske vlade u davanju koncesija stranim firmama koje su spremne da ulazu strani kapital u Crnu Goru. Vlada Crne Gore je, inace vec sklopila ugovor sa norveskom firmom "European - Telecom" o davanju koncesija u oblasti telekomunikacija odnosno mobilne telefonije, a upravo ovih dana najvljuje i nove koncesije u domenu izgradnje, modernizacije i rekontrukcije puteva u Crnoj Gori.

Da se sve ovo shvata ozbiljno svjedoce i najave crnogorske Vlade da ce se, pred poslanicima republickog parlamenta vec u toku juna naci set zakona koji regulisu of sor poslovanje. Pored toga, svega par dana nakon smjene Avramovica, iz DPS-a najavljuju nove izmjene republickog zakona o privatizaciji, koji bi trebalo da se dopuni sa institutom vaucera. Ocigledno, DPS-u je veoma stalo da sto brze kapitalizuje trgovinu sa SPS-om.

Cinjenica je da je DPS prije par godina bez ikakvih uslova, gotovo bespogovorno, pustio niz vodu Dobricu Cosica i Milana Panica kada su se sukobili sa Milosevicem. Ovaj put, vladajuca partija u Crnoj Gori kao da se hvali time sto je profitirala u opstem zlu. Upravo zato ne treba zaboraviti ni tezu koja kaze da se prica o navodnim pregovorima, trgovini i Milosevicevim ustupcima svjesno plasira iz DPS-a kao opravdanje za to sto su se tako lako odrekli Avramovica. Zato ostaje dilema, d li je vladajuca partija u Crnoj Gori napravila neocekivani politicki preobrazaj i tako, zapravo, po prvi put demonstrirala stvarni stepen samostalnosti u odnosu na srpskog vodju.

Dragan DjURIC AIM Podgorica

Kako ce se realizovati ideja "samostalnog kreiranja" ekonomskih odnosa u Crnoj Gori - veliko je pitanje. Ukoliko bi Milosevic dopustio da Crna Gora bude centar off shore biznisa u regionu, u kratkom roku suocio bi se sa teskim politickim problemima. naime u SRJ ni, de facto egzistirala dva sasvim razlicita ekonomska sistema. Crna Gora bi, oslobodjena tega drustvene svojine, sa liberalnim zakonima, slobodnom industrijskom zonom otvorenom za strana ulaganja, postala suprotnost ekonomiji Srbije, opterecenoj glomaznim i neprofitabilnim drustvenim preduzecima i orijentaciji na prevazidjene oblike svojine. To bi nuzno proizvelo prelivanje kapitala iz Srbije u Crnu Goru i preregistraciju mnogih jakih srpskih firmi. Takva ekonomska samostalnost samo je korak do zahtjeva za politickom samostalnoscu od Beograda. Takav "ustupak" Beograd nikada nece dobrovoljno dati. Ako je Milosevic zaista crnogorskom rukovodstvu obecao "ekonomsku samostalnost", logicno je da ce uskoro pogaziti rijec. Brojni su mehanizmi kojim se DPs moze drzati pod kontrolom. Prvo, putem Saveznog ustavnog suda i Savezne vlade (koji su pod neposrednom vlascu Miloseviceva ekipe) SPS u jednom danu moze srusiti snove o samostalnosti. Ako to, kojim slucajem, ne bude dovoljno dodatni politicki pritisak lako se proizvodi teskim "politickim oruzjem": Vojskom Jugoslavije i mnjogoljudnom policijom. Nedavna posjeta Milosevica Podgorici i tretman tokom vojne vjezbe "Laser 21" slikovitio je pokazala ko je glavni komandant savezne armije.

Zato se moze iznijeti jos jedna teza: prica o navodnim pregovorima, trgovini i Milosevicevim ustupcima svjesno se plasira iz DPS-a kao opravdanje sto su se tako lako odrekli Avramovica. Vladajuca partija u Crnoj Gori demonstrirala je stavrni stepen samostalnosti DPS-a u odnosu na srpskog vodju i njegovu partiju. Za ponizno ucesce u rusenju Avramovica liderima DPS-a svecano je obecano da ce Crna Gora, kao nagradu za primjerno vladanje, dobiti cak i ono sto joj je inace garantovano Ustavom SRJ. Mozda je to i vise no sto su trazili.