U POTRAZI IZGUBLJENIM KONTINUITETOM

Borba za nasljedje SFRJ

Smjena guvernera Avramovica potvrdjuje da se od teorije kontinuiteta nece odustati ni po koju cijenu i to je samo naizgled prosto inacenje sa svijetom. Milosevic dobro zna unutrasnju logiku sistema koji je stvorio: ako prihvati da je SRJ nova drzava priznao bi da je glavni rasturac SFRJ, sto bi ozbiljno uzdrmalo njegovu vlast

tekst:

"Stvari u Beogradu se prelamaju u pozitivnom pravcu i Savezna vlada sve vise prihvata stavove koje je MMF predlozio u Parizu", izjavio je predsjednik Vlade Crne Gore Milo Djukanovic tokom aprilske posjete SAD, odgovarajuci na pitanje predstavnika MMF-a i Svjetske banke sta znaci smjena guvernera Avramovica sa cela pregovaracke ekipe SRJ za razgovore sa MMF-om. Crnogorski premijer je tom prilikom, da bi sasvim ubijedio svoje americke sagovornike, porucio da je zaista doslo vrijeme da se "prekrate jalove price o kontinuitetu" i vrlo glasno podrzao stavove guvernera Avramovica o neophodnosti ukljucivanja SRJ u evropske i svjetske finansijske institucije. Samo tridesetak dana docnije, dosljednost stavova DPS-a "prelomljena" je u saveznoj Skupstini. U zestokom sukobu Avramovica i Konticeve vlade - po pitanju da li SRJ treba da insistira na kontinuitetu u pregovorima sa MMF-om - vladajuca partija u Crnoj Gori bezrezervno se svrstala uz skute Milosevicevog SPS-a. Tehnika odstranjivanja guvernera NBJ dobro je uvjezbana jos dok se Milosevic razracunavao sa Cosicem i Panicem: vecinom glasova SPS - DPS koalicije Avramovic je razrijesen duznosti i svecano promovisan u penzionera.

Osim sto nije htio stampati para kad god mu ko naredi Avramovicev najveci grijeh ogleda se u njegovom dosljednom stavu da SRJ ne treba da insistira na kontinuitetu sa bivsom SFRJ. "Kontinuitet se ne jede", porucivao je bivsi guverner, naglasavajuci da tvrdoglavo zalaganje SRJ da bude jedini pravni nasljednik bivse Jugoslavije moze definitivno zatvoriti pristup medjunarodnim finansijskim institucijama. Avramovicevi vapaji ostali su bez odjeka. "SRJ nije spremna da se odrekne svoga kontinuiteta, jer se radi o politickom i pravnom aspektu", hitro je replicirao savezni premijer Radoje Kontic, optimisticki najavljujuci da MMF i Svjetska banka "vec daju povoljne signale na zahtjev za reintegraciju Jugoslavije u medjunarodnu monetarnu sferu".

Dokle dosezu Konticeve prorocke sposobnosti ubrzo je pokazalo pismo MMF-a upuceno Saveznoj vladi. Zagovornike i promotere ideje o kontinuitetu ponovo su zapljusnule neugodne vijesti. "Svako iznosenje tvrdnje o kontinuitetu u pogledu clanstva drzava sukcesora, ukljucujuci i SRJ, nije prihvatljivo za MMF", poruceno je Beogradu. Pismo MMF-a samo je dodatak stavovima sastanka ministara Evropske unije, odrzanog pocetkom aprila u Luksemburgu. Sve drzave nastale iz bivse SFRJ imaju jednako pravo na njeno nasljedje - zakljucili su ministri EU, napominjuci da "sve novonastale drzave moraju postovati stav evropske integracije, jer ce od toga zavisiti tempo njihovog uklapanja u evropske tokove, odnosno priblizavanje Evropskoj uniji".

Ako se ovim, najnovijim stavovima EU, MMF-a i Svjetske banke pridoda i misljenje Badinterove komisije iz 1992. godine - kao polazne osnove svih kasnijih odluka finansijkih i politickih medjunarodnih organizacija - sasvim je izvjesno da pitanje kontinuiteta SRJ obnavlja samo u sluzbi za internih politickih ciljeva vladajucih partija u Srbiji i Crnoj Gori. Naime, ideja o kontinuitetu zametnuta je jos konstituisanjem SR Jugoslavije. Dok su u Podgorici celnici DPS-a groznicavo koncipirali lukavo referendumsko pitanje, zvanicni Beograd se nije iscrpljivao izjasnjavanjem svojih podanika. Naizgled pravno komplikovana teorija kontinuiteta rijesena je vrlo jednostavno: Milosevic nikada nije prihvatio stav - koji je formulisala Badinterova komisija - da se SFRJ raspala. U Beogradu su rastumacili da se radilo o "klasicnoj i nasilnoj secesiji Slovenije i Hrvatske" (secesija Bosne i Makedonija su kasnije "nastupile") i da srpsko

• crnogorska federacija nije nista drugo do ona ista, samo teritorijalno preuredjena i smanjena Jugoslavija.

Pride, racunalo se, ne treba zanemariti ekonomske i medjunarodno

• pravne koristi. "Diplomatski i ugovorni kontinuitet, osnovne su koristi ukoliko bi SRJ bio priznat kontinuitet sa bivsom SFRJ", istice dr Nebojsa Vucinic, profesor medjunarodnog privatnog prava na Pravnom fakultetu u Podgorici. "U slucaju priznanja kontinuiteta: nije potreban prijem u medjunarodne organizacije, nije potrebno ponovno uspostavljanje diplomatskih odnosa sa drzavama sa kojima je SFRJ imala diplomatske odnose, a osim toga SR Jugoslavija ostaje clanica u svim bilateralnim ugovorima koje je potpisala SFRJ", zakljucuje dr Vucinic.

Ekipa probranih teoreticara i bliskih Milosevicevih saradnika (Kutlesic, Mihajlovic, Markovic, Avramov) imala je, potom, zadatak da teorijski uoblici politicki zahtjev za kontinuitetom. Mogu se samo pretpostaviti muke ovdasnjih ovlascenih zagovornika teorije kontinuiteta da se ubijedi medjunarodna zajednica kako je SRJ jedini pravni nasljednik drzave nastale jos 1918. godine; da 10 miliona Srba i 500 hiljada Crnogoraca prirodno nasljedjuju nekadasnju zajednicu Srba, Hrvata, Slovenaca, Makedonaca, Bosanaca; da je to ona ista drzava preuredjena u Jajcu, samo nekoliko hiljada kilometara kraca; da postoji kontinuitet suverene vlasti... Epilog je jasan: osim najava Atine, "uticajnih krugova" u Kini i Koreji i bezrezervne podrske Zirinovskog, niko drugi - od onih koji kreiraju svjetsku politiku - nije priznao kontinuitet SRJ.

Smjena guvernera Avramovica samo je potvrda da se od teorije kontinuiteta nece odustati ni po koju cijenu. Za to postoji mnogo motiva, ekonomskog, ali prevshodno politickog karaktera. Insistiranje Savezne vlade na kontinuitetu i odlaganje razgovora sa MMF-om u ekonomskom smislu moze se ravnati sa ponovnim uvodjenjem sankcija prema SRJ, s tim sto se sada podize unutrasnji zid. Poucen drvenim iskustvom Albanije, pa i savremenim dostignucima Iraka, aktuelni rezim u SRJ odlucio se na privremenu, dobrovoljnu samoizolaciju, do nastupanja "nekih boljih vremena". Naime, ulazak u MMF i druge finansijske organizacije podrazumijevao bi drugaciju ekonomsku politiku: privatizaciju i nestanak dustvene svojine kao oblika vladavina nad ekonomijom; liberalizaciju i smanjenje carinskih barijera; finansijsku kontrolu internog i medjudrzavnog protoka novca i roba... Uplivom inostranog kapitala i vladavinom trzisne ekonomije Milosevic gubi bitnu polugu odrzanja na vlasti - kontrolu nad armijom poslusnih direktora i privrednih cinovnika koji opstaju na funkcijama samo kao bespogovorni izvrsitelji naredjenja sa vrha. Apsolutna vlast i slobodno trziste jednostavno su nespojivi - zato se Milosevic, a uz njega i DPS, odlucuju za zatvoreni sistem, za samoizolaciju.

U ravni dnevno-politickih ciljeva, zalaganje za kontinuitet je, u stvari, opravdanje svih mjera upotrebe sile u ratu na tlu bivse SFRJ, za rusenje Mostara, granatiranje Dubrovnika, raspamecivanje Sarajeva... Kada bi Milosevic iznenada odustao od teorije kontinuiteta morao bi se vratiti na doba raspada Jugoslavije, u vrijeme razaranja, ubijanja - na mjesto prvobitnog grijeha i zlocina. To bi znacilo neugodno svodjenje racuna jedne politike ciji su rezultati bolno vidljivi. Pod plastom borbe za "ocuvanje Jugoslavije", Milosevic je zestoko "zbrinuo" hiljade i hiljade Srba koji su mu vjerovali. Kako sada priznati da je sve bila borba za dominaciju nad ostalima u nekadasnjoj SFRJ? Kako reci kninskim Srbima, stotinama kilometara udaljenim od svojih spaljenjih kuca i imanja, da su uzalud krvarili, kako bosanskim Srbima objasniti da je SRJ priznala Bosnu i da nije red da je cijepaju i prikljucuju nam se u zajednicku drzavu? Ne moze se ni gradjanima SRJ reci da su nakon gladnih godina pod sankcijama dobili ono sto su imali na samom pocetku i bez rata - zajednicku drzavu Srbije i Crne Gore, samo mnogo siromasniju. Pitanje kontinuiteta moze se na kraju gledati i kao na licni Milosevicev problem. Vise od ekonomske i medjunarodno-pravne koristi, insistiranje na kontinuitetu ima i jedan dodatni motiv: odrzanje gole vlasti srpskog vodje. Ako Milosevic prihvati da je SRJ nova drzava, istovremeno bi priznao ono sto mnogi odavno znaju - da je bas on glavni rasturac SFRJ. To priznanje bilo bi krunski dokaz propasti jedne politike i obznana skorog politickog kraha.

Drasko DjURANOVIC