ISLAMSKE ZAJEDNICE U SRJ
,AIM, Beograd, 13. 04. 1995.
Izbori za organe Islamske zajednice Crne Gore i posebno za reisa (predsjednika) izazvali su brojne nesporazume na vise relacija. U prvom redu, Komisija savezne vlade za odnose sa vjerskim zajednicama protumacila je osamostaljivanje Islamske zajednice Crne Gore kao protivustavno, a pobrkani su i neki osnovni pojmovi. Tako je u saopstenju ove Komisije napisano da Muslimani u Crnij Gori biraju na ovaj nacin i svog politickog vodju, sto nije uopste tacno. Sadasnji predsjednik ove vjerske zajednice Idriz Demirovic, kao i njen sekretar Bajro Agovic, su u vise navrata isticali da se dosadasnji naziv najvise funkcije IZ Crne Gore "predsjednik" zamjenjuje arapskim izrazom reis, sa istim znacenjem, upravo zbog toga da bi se, cak i formalno, napravila razlika izmedju vjerske i svjetovne funkcije.
Paznju javnosti je posebno privuklo reagovanje Ministarstva vjera Crne Gore, koje se potpuno razlikovalo od reagovanja pomenute Komisije savezne vlade. Ministar vjera u Crnoj Gori, dr Slobodan Tomovic, je izricit da izbor reisa nije nikakav separatizam vec samo potreba da se ova vjerska zajednica organizuje na nov nacin poslije raspada bivse SFRJ u kojoj je postojala i jedinstvena Islamska zajednica.
Dobija se utisak da medju politickim krugovima u Beogradu postoji otvoreni strah od sve veceg osamostaljivanja Crne Gore pa se izbori u Islamskj zajednici uporedjuju sa formiranjem paralelne Pravoslavne crkve, sto je izazvalo brojne nesporazume i podjele.
U svakom slucaju, izbori za reisa u Crnoj Gori odvijaju se bez ikakvih poteskoca uz cesta objasnjenja da se ne radi o izboru reis-ul-uleme, sto je ime za vrhovnog poglavara islamske zajednice u jednoj drzavi.
Poslije raspada jedinstvene Islamske zajednice u bivsoj Jugoslaviji svako se snalazio shodno uslovima. Tako su pripadnici islamske vjere u BiH izabrali reis-ul-ulemu pozivajuci se na istorijsku cinjenicu da je u BIH postojala samostalna islamska zajednica sve do 193O.godine i da je sadasnji izbor vrhovnog poglavara, u stvari, nastavak kontinuiteta IZ BiH. Pred njegovu titulu stavljen je i naziv NAIB, sto u bukvalnom prevodu znaci zamjenik, a ta predtitula daje se samo u ratnim stanjima.
Islamska zajednica BiH je samo jedan od primjera snalazenja u novim uslovima. Islamske zajednice u Srbiji i Crnoj Gori nasle su se u posebno teskoj situaciji, jer su izgubile svoje vjersko srediste, koje je bilo u Sarajevu. Tako je 1993.godine formiran Mesihat (starjesinstvo) Islamske zajednicke Sandzaka koje zvanicne vlasti nisu jos uvijek priznale. Isto tako na Kosovu je prosle godine umjesto Mesihata formiran Rijaset (predsjednistvo) cime se ova vjerska zajednica potpuno osamostalila.
Sabor Islamske zajednice u Pristini donio je odluku 199O. godine, da formira Odbor Islamske zajednice za Novi Sad i Vojvodinu cime je i ova vjerska zajednica, na neki nacin, dobila samostalnost, sto nije islo u prilog beogradskom muftiji hadzi Hamdiji efendiji Jusufspahicu, koji je smatrao da taj dio Srbije potpada pod njegovu jurisdikciju, ali oko toga nije bilo glasnijih polemika. Vjerovatno i zbog toga sto je Jusufspahic proglasio samostalnost svog Muftijstva jos prije pet godina i zvanicno se odvojio od centrale u Sarajevu zadovoljivsi se samo, cesto nazivanom, uzom Srbijom.
Tako je u Srbiji i Crnoj Gori poslije raspada SFRJ formirano pet samostalnih islamskih zajednica koje odrzavaju vise simbolicne veze. Medju pripadnicima islamske vjere u SR Jugoslaviji postoji bojazan da bi aktuelne vlasti, zbog efikasnije kontrole, mogle da predloze izbor reis-uleme za cijelu SRJ i da beogradski muftija postane njen vrhovni poglavar od koga se mnogi distanciraju zbog njegovih navodnih bliskih veza sa aktuelnim vlastima. Zbog toga je predsjednik Mesihata Sandzaka u vise navrata izjavljivao da muftija nema pravo da predstavlja sve muslimane u SRJ u inostranstvu. Vecina velikodostojnika islamskih zajednica u SRJ smatra da ce se u doglednoj buducnosti naci model i zajednickog organizovanja ukoliko se nadju rjesenja za veoma teske probleme na nekim prostorima bivse Jugoslavije. U tom smislu velika sansa se vidi u eventualnom buducem medjusobnom priznavanju SRJ, Bosne i Hercegovine i Hrvatske. Politicka situacija prakticno diktira unutrasnju organizovanost i islamskih zajednica cije osnovno duhovno jedinstvo nije ozbiljno naruseno, ali se tesko moze reci da je u potpunosti i odrzano.
Ejub Stitkovac