ISKUSSENJA MJESSOVITIH BRAKOVA
AIM, Beograd
Nijedna religija, niti vjerska zajednica, ne preporuchuju nacionalno i vjerski messovite brakove, ali svaka od njih ima vrlo odredjen odnos prema takvim brachnim zajednicama.
U mnogim dijelovima bivsse Jugoslavije, od kako je izbila kriza, a posebno rat, ovozemaljske vlasti su mnogo rigoroznije prema nacionalnom i vjerskom mjessanju, nego sva sveta pisma. Tako je, na primjer, u nekim dijelovima BiH koje kontrolissu srpske oruzzane formacije, sklapanje mjessovitih brakova bilo poluzvanichno zabranjeno. To vazzi i danas.
Da ljubav, ipak, ne preza pred mnogim preprekama pokazao je primjer Prijedora, gdje su srpske vlasti na razne nachine skretale pazznju svojim sunarodnicima, da nekadassnju praksu medjunacionalnog mjessanja ssto prije zaborave. A u nekadassnjim vremenima Prijedor se, na svoj nachin, dichio brojem mjessovitih brakova. Bez obzira na sva ta upozorenja, u drugoj polivini 1992. godine, u ovom gradu sklopljeno je 30 mjessovitih brakova pretezzno izmedju mladih srpske i muslimanske nacionalnosti. U to vrijeme na frontu se zzestoko pucalo.
Sam po sebi, zanimljiv je i podatak, da se na pochetku rata u Hrvatskoj najvisse pucalo gdje je bilo najvisse mjessovitih brakova: u Vukovaru (33,8 odsto), Pakracu (34,9 odsto), Petrinji (24,9 odsto)...Te podatke iznio je direktor Saveznog zavoda za statistiku, dr Srdjan Bogosavljevicc 1991. godine. Po njegovim rijechima, u jugoslovenskom sukobu, nije se radilo o klasichnim ratnim ciljevima, vecc zzelji nacionalnih vodja da stvore etnichki homogene drzzavice.
Posebna pricha je BiH u kojoj je bilo priblizzno 25 odsto mjessovitih brakova i praktichno pola stanovnisstva medjuetnichki porodichno pomessano. U ovoj republici bilo je 15,9 odsto djece iz mjessovitih brakova, s tim ssto je bila vecca izmjesstanost izmedju Srba i Muslimana. Etnichka izmjessanost izmedju ova dva naroda izrazita je u preko 80 odsto bosankso-hercegovachkih opsstina.
U bivssoj Jugoslaviji jedino je Vojvodina, od veccih teritorija, imala i ima vecci procenat mjessovitih brakova.
Ovo su samo neke od chinjenica koje i vjerske zajednice uzimaju kao faktichko stanje, a visoki vjerski velikodostojnici su chesto isticali, da se najvisse mijessaju ljudi tessko uhvatljivog nacionalnog identiteta, podrazumijevajucci pod tim, u prvom redu, one koji su se izjassnjavali kao Jugosloveni. Svo se slazzu u tome da Crkva, odnosno, vjerske zajednice, ne mogu sprijechiti takvo mijessanje, iako prema pojavi imaju odbojan odnos.
Stav islama i hrissccanstva o tom pitanju je vrlo jasan i izrichit. Po rechima muftije beogradskog, hadzzi Hamdije efendije Jusuf Spahicca, pripadnik islamske vjere mozze se ozzeniti hrissccankom, ili Jevrejkom, dok se Muslimanka ne mozze udati za pripadnika druge vjere. Zassto?
Zato ssto je u drugim religijama nerijessen status zzene u braku, kazze Jusuf Spahicc. Naime, Muslimanka se udajom za hrissccanina, na primjer, mora odrecci svoje vjere, odnosno mora prihvatiti krsstenje. Na drugoj strani, Musliman mora svojoj supruzi hrissccanki, ili Jevrejki, obezbediti sve uslove za ispovedanje njene religije: mora joj chak obezbediti prevoz, ukoliko ona iz zdravstvenih razloga ne mozze da ode u svoju bogomolju, kazze on.
Pri tome, chesto se navodi da je jedna Muhamedova zzena bila hrissccanka, Marija Kopchanka.
Nadbiskup beogradski, France Perko, istiche da sve hrissccanske crkve savjetuju svojim vjernicima, ne da stupaju u mjessovite brakove, ali ako se neko odluchi na taj korak, potrebno je da dobije dozvolu biskupa i brak je tada valjan. Nadbiskup istiche da vjenchanje u Rimokatolichkoj crkvi supruzznika, pripadnika razlichitih crkava, ne znaci prelazak u ovu Crkvu. Istiche, da se nikome ne mozze nametnuti prelazak u Rimokatolichku crkvu i da se prilikom sklapanja mjessovitih brakova, o tome strogo vodi rachuna. U Beogradskoj nadbiskupiji, po njegovim rjechima, dve treccine brakova su mjessoviti. Katolichka crkva vodi najisse rachuna o tome da brak bude trajan i da supruzznici vode rachuna o vjerskom odgoju svoje djece.
Jerej Momchilo Govedarica, savetnik u Crkvi Svetog Save kazze da je brak sklopljen izmedju jedne pravoslavke i rimokatolika, i obratno, po uchenju pravoslavlja valjan, zato ssto su buducci supruzznici krssteni po hrissccanskim propisima. Ako bi se, pak, jedna Muslimanka udala za pravoslavca, morala bi da primi Svetu tajnu krsstenja, odnosno da se prekrsti u crkvi. Sve druge vrste interpretacije ovakvog mjessovitog braka su lazzne, kazze jerej.
To su osnovni stavovi islama, katolichanstva i pravoslavlja o mjessovitim brakovima. Nassi sagovornici su spomenuli da u praksi ima sluchajeva, koji odudaraju od kanonskih i dogmatskih stavova.
Praksa pokazuje joss nessto, izabranici se vrlo chesto ne obaziru na propovjedanje vjere, jer i stupaju u brachnu zajednicu, bez obzira na odbojnost sredine prema njima. U bivssoj Jugoslaviji bilo je registrovano oko 760.000 mjessovitih brakova. Po slobodnijim procjenama, veccina se odrzzala, nasuprot tesskim iskussenjima i pritiscima sredine. Takvi brakovi, koji su se raspali, bili su zasnovani na nedovoljno chvrstim osnovama. Kriza i rat su samo ubrzali njihov raspad.
Ejub Sstitkovac