PRITISAK SPC NA MPC IPAK NE POPUSTA

AIM, Skopje, 7.09.1994

Najave da je moguce zatopljavanje odnosa izmedju Srpske pravoslavne crkve i Makedonske pravoslavne crkve, sto su prosle nedelje nagovestili srpski mediji, cini se da padaju u vodu. Bilo je provaljeno da je posebni izaslanik Komisije za zastitu ljudskih prava Tadeus Mazovjecki uspeo isposredovati da se crkveni velikodostojnici dveju pravoslavnih crkava uskoro sastanu u sedistu Svetskog saveta crkava u Zenevi. Istovremeno , mogucnost nastavka dijaloga medju duhovnicima nagovestio je mitropolit zagrebacko-ljubljanski i cele Itali pri SPC Jovan izjavivsi, usput, da bi se problem autokefalnosti Makedonske pravoslavne crkve, koju osporava SPC mogao resiti kompromisom - da se "zamrzne autokefalnost". S time su se, prema njegovim tvrdnjama, slozili i makedonski svestenici.

Medjutim, nakon te izjave mitropolita Jovana usledili su demantiji kako u Skopju, tako u Beogradu. Prvo su velikodostojnici MPC priznavsi, doduse, da su razgovarali s Jovanom o mogucnostima nastavka dijaloga, osporili da je u tim razgovorima bilo rec o "zamrzavanju autokefalnosti" i odbijajuci usput i samu pomisao da bi se samostalnost Makedonske pravoslavne crkve mogla dovesti u pitanje. Prema recima jednog od njih, mitropolita prespansko-bitolskog (MPC) Petra, status Makedonske pravoslavne crkve ne moze biti doveden u pitanje. - Mi zivimo kao autokefalna (drugim recima, samostalna, op.p.) crkva i o tome se ne moze diskutirati s nikim. Odlukom Svetog arhijerejskog sabora SPC iz 1959. godine mi smo dobili sva obelezja autokefalne crkve i imamo zakonodavnu, izvrsnu i sudsku vlast. Razlog vise je i to sto je u medjuvremenu Makedonija postala nezavisnom i suverenom drzavom - reci su mitropolita Petra.

Mitropolit SPC Jovan nije dobro prosao ni kod kuce. Ono sto ce uslediti na neki nacin je najavio srpski patrijarh Pavle u Sofiji nakon susreta s poglavarom Bugarske pravoslavne crkve patrijarhom Maksimom. Govoreci o Makedonskoj pravoslavnoj crkvi patrijarh Pavle, koji je ocito zeli povesti pod svoju juristdikciju, izjavio je da je MPC sama proglasila svoju nezavisnost sto nije u skladu s odgovarajucim kanonima pravoslavne crkve. Nakon povratka poglavara Srpske pravoslavne crkve u Beograd usledilo je i saopstenje iz kancelarije Svetog arijerejskog Sinoda SPC prema kojem je ispalo da su "susret mitropolita Jovana s nekoliko arhijereja u Bivsoj jugoslavenskoj republici Makedoniji i izjave, koje je tim povodom dao njegova privatna stvar i nemaju nikakve veze sa sluzbenim stavom SPC prema makedonskom raskolu."

Od MPC jedino se trazi postovanje kanonskog poretka, jer bez njega nema i ne moze da ima buducnost - ponavlja se dosadasnji tvrdi stav hijerarhijskog vrha Srpske pravoslavne crkve. A to postivanje kanonskog poretka, po svemu sudeci, ne modje znaciti nista drugo da vracanje Makedonske pravoslavne crkve koja 1967 proglasila autokefalnost, pod okrilje Srpske pravoslavne crkve, kao i stavljanje njenih mitropolija i crkvenih velikodostojnika pod juristikciju srpskog patrijarha pavla. Stavise makedosnkim je svestenicima 1. septembra istekao rok do kojeg ime je nalozeno da to ucine, pa im sada, kako je to svojedobno najavljeno iz vrha SPC, sledi rascinjene i anatema.

Makedonska strana to ne prihvaca, a koje je razmjere poprimio sukob izmedju dveju crkava, svedoce i reci poglavara MPC gospodina gospodina Gavrila, koji je u jednom trenutku izjavio da "SPC u Makedoniju moze doci samo na tenkovima vojske i sa cetnicima". Koliko god sve ovo nalikovalo svadji medju duhvnicima, to ima i znacajne politicke implikacije. U svakom slucaju, SPC je na celu kolone onih politickih mislenja, koje nastoje Makedoniju vratiti u sada skracenu, srpsku-crnogorsku SR Jugoslaviju.

Njen politicki uticaj, kao i sloboda izjasnjavanja o svim bitnim politickim pitanjima Srba, ne treba potceniti. Dovoljno je potsetiti se da je srpski patrijarh Pavle uoci pocetka rata na prostorima bivse Jugoslavije pozvao sve srpske politicare, preciznije, lidere srpskih stranaka, kako iz Srbije , tako i iz drugih bivsih jugoslavenskih republika, da bi ih savetovao. Srpska pravoslavna crkva izjasnila se i protiv sankcija, koje je uveo predsednik Srbije Slobodan Milosevic prema bosanskim Srbima zeljno ocekujuci dan ujedinjenja "svih srpskih zemalja", dakle, svih onih teritorija, koje su u drugim republikama pod kontrolom Srba, i Srbije u jednu drzavu. Tu bi se valjda, trebala naci i Makedonija.

Sto o Makedoniji misli vrh SPC nedvosmisleno je iskazano u saopstenju Svetog arhijerejskog Sinoda SPC izdatom u trenutku kada sukob s MPC dobija na zamahu. U njemu se, medju ostalim, kaze da "samostalnost i autonomnost dodeljena eparhijama u skopskoj Makedoniji iz duhovnih razloga, preti da izgubi svoj smisao dovodeci u opasnost tamosnju crkvu i sam crkveni narod, cime bi postali otcepljena, isusena grana i igracka u rukama mocnika i sila ovoga sveta". Ako je to tacno postavlja se onda pitanje treba li MPC, protiv svoje volje, biti igracka u rukama SPC.

One, pak, koji se boje SPC, njen vrh u istom saopstenju pita: "Zar su stvarno srpski pravoslavni episkopi i svestenici opasniji za Makedoniju od njenih bezboznih vlastodrzca, raznih satanistickih sekti, unijatskih rovarenja i drugih nepravoslavnih snaga, koje tamo nesmetano deluju". Sudeci prema raspolozenju u vrhu MPC cinican odgovor na postavljeno pitanje glasio bi "DA". VERA GEORGIEVSKA