ZASTO JE ZLATA UBILA JUSUFA

Izbjeglice - prezivjeti ili zivjeti

U noci izmedju proslog utorka i srijede Zlata G. je ubila muza Jusufa G. On je spavao,ona je dosla do kreveta,uzela kamen,tako su kazali policajci,te- zak pet kilograma,zamotala ga u najlon carapu i pocela da udara po muzu.On je imao 59 godina,ona je bila godinu starija.Sve se to desilo u Slovenj Gradecu (Slovenija) i spada u jednu od bezbroj zalosnih prica o sudbini izbjeglica iz Bosne u Sloveniji,pa ne samo u njoj.Zlata i Jusuf zivjeli su u Bosanskoj Du- bici do pred kraj 1992.godine,imali su imanje od 22 hektara,u zivotu su izro- dili jedanaestoro dece,sinovi su se pozenili,kcerke su se poudavale,ceteri su stigle do Slovenj Gradeca i u njemu brinule o svojim porodicama.Roditelje u Bosni posjecivale su za godisnje odmore,nosile impoklone i vracale se punim automobilskim prtljaznicima hrane,kako je to red,obicaj i navika koja se pod- razumjeva.

Krajem 1992.godine stigli su naoruzani ljudi,kojima se pridruzio i dio mjestana i Zlatu i Jusufa istjeralo iz njihove kuce sa plasticnim kesama u ru- kama u kojima su ponjeli i cijeli svoj zivot.Jedina im je greska bila da su Muslimani,naoruzani ljudi bili su u uniformama vojske koja se zvala srpska. Tako su stigli u Slovenj Gradec i zivjeli od jedne do druge kcerke,kod svake po nekoliko dana,prenoseci svoje plasticne kese u kojima su cuvali ono sto im je do svega imanja i zivota ostalo.

Zlata je bila bolesna,ne samo fizicki.Gledala je sta su "oslobodioci" radili po Bosanskoj Dubici i tvrdila je,to je policiji ispricao ljekar koji ju je lijecio,da u tijelu ima metak,koji joj se priblizava srcu.Kad joj dodje do srca,umrijece.Nigdje,naravno,bar sto se Zlate tice,nije bilo nikakvog metka osim u dusi,jer je vidjela kako su joj vojnici u srpskim uniformama pobili ljude sa kojima je zivjela cijeli zivot do prije godinu i po dana.Sve one metke kojima su pobijeni ,ponijela je Zlata sa sobom,svi ti meci su i nju po- godili.Ono sto je uradila Jusufu,samo je posljedica tih metaka.Mira nije bilo, iako su svi tvrdili da je sretna sto je dosla u Sloveniju.Slovenacka drzava je u pocetku otvorenih ruku i srca docekivala prognanike,ne pitajuci ni za vjeru ni za naciju.Prije bosanskih,bili su bjegunci iz Hrvatske.Oni su se na- kon godinu dana boravka u Sloveniji poceli vracati kucama,a stigli su bjegun- ci iz Bijeljine i Zvornika,zatim iz Bosanske Posavine,a onda je zapocela pop- lava.Prvog aprilskog vikenda l992.godine,samo u Ljubljanu je,u jednoj noci stiglo oko 200 autobusa sa izbjeglicama iz BIH i svi su bili smjesteni,kako je ko bio srece - neki kod prijatelja i porodica,u toku tog vikenda otvorena su tri zbirna centra u Ljubljani i dva u Mariboru.I tako do danas,kada vec vise od godinu dana vazi zabrana za ulazak izbjeglica u Sloveniju.

Podaci kojima raspolaze vlada R BIH,znaci,vlada Harisa Silajdjica,pokazu ju da je od 4 800 000 stanovnika BIH po popisu 1991.godine,u izbjeglistvu milion i devetsto hiljada ljudi,dvije stotina hiljada je ubijenih,a u drzavi je josoko dva miliona stanovnika,ne racunajuci preko 200 000 naoruzanih ljudi ostalih iz sedam korpusa nekadasnje JNA koji su redovno bili stacionirani u BIH in vise desetina hiljada ljudi iz paravojnih jedinica.Razlika izmedju zva- nicne statistike BIH u broju stanovnika je,kada se sve brojke saberu,oko 700 hiljada ljudi,za ciju sudbinu se ne zna - nisu na spisku ubijenih,izbjeglih i ostalih.Ocito je da ce se prave brojke ove strahovite statistike smrti u BIH morati temeljito korigovati.Veruje se da kada se samo nabroje temeljito razo- reni gradovi i sela,brojka od 700 hiljada ubijenih u BIH postace realna.

Zbog toga su u pravu oni koji tvrde da su ljudi poput Zlate i Jusufa nasli skloniste i sacuvali zivot.U pravu su i oni koji tvrde da su ljudi poput Zlate i Jusufa,iako su sacuvali zivot,isto toliko tragicne zrtve rata koliko i oni koji su ostali u BIH,a niko jos nije rekao istinu da su i drzave koje su prihvatile bjegunce,isto toliko zrtve tog rata,naravno,ukoliko bjegunci nisu prihvaceni iz "kozmetickih" razloga.Slovenija je 1992.godine prihvatila oko 70 hiljada bjegunaca iz BIH ,od kojih je oko 15 hiljada smjesteno u zbir- ne centre.Tada je ucesce bjegunaca u strukturi stanovnistva iznosilo oko tri odsto.Da je takav procenat bjegunaca iz BIH u strukturi stanovnika u Italiji ona bi morala primiti oko 2,5 miliona bjegunaca iz BIH, Austrija bi morala primiti oko 300 hiljada,Njemacka oko 4 milijona,jedna Amerika bi morala primi- ti kompletno stanovnistvo BIH i jos ne bi bila "prebukirana".

Zbog toga su i problemi sa kojima su se suocili bjegunci u Sloveniji, medju kojima su Zlata i Jusuf samo jedan od primjera,toliko komplikovaniji u sociopsiholoskom i ekonomskom smislu,kako za njih same,tako i za Sloveniju. Ilustracija o frustracijama je vise nego dovoljno.Doktor sociologije i redov- ni profesor sarajevskog univerziteta,izasao je iz Sarajeva sa suprugom i dvi- je kcerke.Nakon 15 dana boravka u cetvorokrevetnoj sobi supruga je pocela zahtjevati razvod,a starija kcerka je odlucila da se vrati u Sarajevo i da se pridruzi Armiji BIH. Mladu zenu sa dvoje djece,prijatelji su smjestili u vi- kendicu (komfornu i lijepo uredjenu za normalan zivot) u jednom od najlepsih djelova Slovenije, u Bijelu Krajinu u dolini rijeke Krka.Danima djeca nisu izlazila do rijeke,nisu htjela setati po sumi,kupati se u pitomoj rijeci, samo su sedjela u dnevnoj sobi i gledala televiziju.Majka je bila sretna da barem jedu.Tanjuri su uvijek ostajali prazni.Tragicnost situacije shvatila je jednog dana kada je osjetila smrad hrane koja truli.Djeca su pojela koliko su htjela i ostatak sakrivala na najrazlicitija mjesta i skrovista. Iz vikendice nisu izlazila jer su sjedila svako u blizini svog skrovista i pazila da im "onaj drugi" ne pronadje hranu.To je zalosna realnost izbjeglickog zivota,koji se ne zivi i dokaz da nije dovoljno pomoci da se zivot spasi,nego se mora omo- guciti da se taj zivot zivi - da djeca idu u skolu,da studiraju,da se zaposlja- vaju,da se druze,da idu u kino,da se zaljubljuju,da rade ono sto tinejdjeri u cijelom svijetu rade i sto bi i inace radili da nisu postali statisticka kategorija "izbjeglica".Time su postali,kako govore psiholozi i sociolozi, amorfna masa u kojoj su pomijesani starci i bolesni,penzioneri i poljoprivred- nici,ljekari i akademici,profesori univerziteta i studenti,bolesnici i zdravi ...

U Ljubljani je osnovano Drustvo za dobrovoljni i preventivni rad,koje se do prije tri godine bavilo marginalnim grupama - narkomanima,homoseksualci- ma i lezbejkama,klosarima i prosijacima, koji su trazili pomoc od psihologa, sociologa,slikara,knjizevnika,ucestvovala u raznim oblicima grupne i individu- alne terapije.Sada je aktivnost ovog drustva usmerena na resocializaciju bje- gunaca iz BIH,koji vec izdaju svoje glasilo IZI (Izbjeglice za izbjeglice), imaju svoju muzicku sekciju,organizuju pozorisne predstave,upisuju se u skole, imaju svoju izbjeglicku televiziju koja svakodnevno priredjuje informativni program koji se na kasetama gleda po izbjeglickim centrima, a pravi se kompi- lacijom informativnih emisija CNN-a,Sky Newsa,emisija RTV BIH i drugih TV sta- nica.Iskljucivo je informativnog karaktera i svako ideologiziranje se izbjega- va ovakvim nacinom pravljenja programa.Jednom sedmicno se ovaj program prika- zuje na ljubljanskoj TV stanici Kanal A ,privatnoj televiziji,koja je medju najgledanijim u Sloveniji.Tako se ostvaruje dvostruka funkcija - informisu se bjegunci ali se informisu i ljudi koji zive pored njih i koji su veoma cesto optereceni najrazlicitijim predrasudama i stereotipima.Stvar nije u tome da se "nesto" radi,nego u tome da u proces resocializacije nije ukljucena drzava Slovenija vec slovenacko civilno drustvo.

Sudeci po svemu sto se dogadja,sve sto se radi je pomalo,ali- ako nis- ta drugo,bar se zapocelo.Ako je vec bosanska statistika smrti takva kakva je, bar je shvaceno da ona moze biti jos uzasnija - oni koji su izbjegli smrt,ne moraju postati i ostati dusevno osakaceni,psihicki unisteni i osudjeni na vege- tiranje i sudbinu Zlate i Jusufa.

ZORAN ODIC,AIM