ZONA NA SAMRAKOT

AIM, Skopje, 30.11.1993

Dali Makedonija e zemja na samrakot? Za nepolni sesnaeset meseci, na nejzinoto nebo se slucija tri avionski katastrofi, koi odnesoa povece od dveste zivoti. Velat: Bosna i Hercegovina ima vojna a Makedonija - avionski soobracaj.

Od 25 juli minatata godina, koga pri procedurata za sletuvanje na skopskiot aerodrom, poradi loso vreme, kaj veleskoto selo Gorno Jabolcisste se urna ruski kargo avion AH-12 so osum clenovi na ekipazot, potoa na 5 mart ovaa godina, koga pri poletuvanjeto od skopskiot aerodrom na samo trista metri od pistata nastrada "Foker 100" na "Paler Makedonija", pri sto zaginaa 82 patnici i clenovi na ekipazot (preziveaa 15), pa se do poslednata najgolema katastrofa, pred polnoc na 20 noemvri, koga ne cetiri kilometri od ohridskiot aerodrom se urna "JAK 42- D" na skopskata kompanija "Avioimpeks", koga zaginaa 115 patnici i clenovi na ekipazot, malata republika Makedonija se pretvori vo crna pista. I - ako po nsrecata na "Paleroviot" avion mozese da se rece:"Pa ete, pri tolkav ziv soobracaj i toa moze da se sluci!" sega vece moze da se zboruva za vistinska crna serija. Od tri najgolemi avionski nesreci vo svetot vo 1993 godina, dve se slucija na teritorijata na Republika Makedonija.

Po ohridskata tragedija na "Avioimpeksoviot" avion, sto letase na relacijata Zeneva-Skopje, no poradi magla na skopskiot aerodrom bese upaten da sleta vo Ohrid, vo cii okolni brda i tragicno go zavrsi svojot let, se sostana Vladata na Republika Makedonija na vonredna sednica , od koja izleze , najblago receno, edno neseriozno soopstenie vo koe se veli deka taa "preku svoite nadlezni ministerstva resitelno ce bara da se rasvetlat okolnostite koi dovedoa do ovaa katastrofalna nesreca i da se utvrdi odgovornosta na subjektite". Kakvi "subjekti"? Koi "subjekti"? Od koga toa vladata ce bara odgovornost, koga vo nejzina doirektna nadleznost se i dvata aerodroma - vo Skopje i Ohrid kako i kontrolata na letenjeto i Direkcijata za civilno vozduhoplostvo koe iako e formirano ne pocnalo so rabota poradi politicko-partiskite pazarenja koj ce bide na nejzino celo.

Ministerot za soobracaj Antoni Pesev dva dena po nesrecata podnese ostavka. Po nego "odleta" i negoviot pomosnik, zadolzen za vozdusen soobracaj. No, javnosta vo Makedonija kolku sto e sokirana i nazalena, isto taka e razgnevena, pa se postavuva prasanjeto: Dali moralot i odgovornosta na nadleznite drzavni organi treba da zavrsi tuka?

Vo Makedonija vo momentot postojat pet aviokompanii. Osven "Paler Makedonija", koja pokraj iznajmeni operira i so dva sopstveni avioni (kupeni na lizing) "Foker 100" od holandsko proizvodstvo, site drugi aviokompanii koristat iznajmeni avioni od rusko poteklo "Tupolev 154" i "Jak 42". Niv gi vozat kompletno stranski ekipaz od Rusija Ukraina i Bugarija, a zakonot e deciden :"Vodac na vozduhoplov moze da bide samo drzavjanin na maticnata drzava".

Kompaniiite vo trkata za patnici i profit zaboravija na bezbednosta na nivnite klienti. No, toa drzavata povece od dve godini go tolerirase, pa na toj nacin i samata stana glaven vinovnik za haosot na makedonskoto nebo. Najnelogicen poteg bese onoj od pred tri meseci, koga Ministerstvoto za soobracaj gi povika kompaniite da konkuriraat za "nacionalen prevoznik", formira komisija da gi ispita prijavite i na kraj ne ja pocituvase odlukata na komisijata poradi razno-razni, se pretpostavuva, politicki pritisoci. No, uste postrasno e sto povtorno gi zatvori ocite pred niza nedostatoci koi komisijata gi pronajde. Na primer, vo septemvri, kompaniite "Avioimpeks", "Vardar er" i "Makedonija as" nemaa prijaveno nitu edna vrabotena stjuardesa. Ubavite devojki i momcinja (cetvorica od niv tragicno nastradaa na 20 noemvri vo "Jak 42" blizu Ohrid) prakticno rabotea, ili preku "studentska zadruga", ili "na crno", bez dozvola za rabota i lekarski pregled, a za polozen ispit za pomosen letacki personal ne stanuvase zbor.

Republickiot inspektor za vozdusna plovidba Kiril Kaevski denovive iznese zastrasuvacki soznanija. Kompaniite mnogu cesto gi precekoruvale kapacitetnite moznosti na avionite, stranskite kontroli na letanje prijavuvale nepocituvanje na procedurite za sletuvanje, osobeno kaj ruskite piloti vo makedonskite kompanii...

Uste povece zacuduva faktot deka skopskiot aerodrom i po izvrsenite delumni rekonstrukcii e bez tehnicki priem i dozvola. Na inspektorite im bilo receno da ne prezemaat merki za zatvaranje na aerodromot, zasto "nosi mnogu pari". Toj navistina nosi mnogu pari, (vo denovite na vikendot ima i po cetirieset poletuvanja i uste tolku sletuvanja) a sepak nema pari da se kupi nova radarska oprema zatoa, sto postojnata e stara 20 godini, aerodromot ne e zastiten so ograda, pa pred izvesno vreme eden avion moral da ja prekine procedurata na sletuvanje zatoa sto pilotot na pistata zdogledal - zalutan traktorist!!! Denta koga se sluci tragedijata vo Ohrid, na skopskiot aerodrom cel cas nemalo struja, pa zgradata bila osvetlena so - sveci!!! Pred edna godina bugarski ekipaz na "Tu-154" sletal na pistata, navecer na svetlina - polna mesecina!!!

Avionskiot soobracaj navistina nosi mnogu pari. Osobeno sto poradi sankciite kon Srbija i Crna Gora, patnicite od Kosovo i od Juzna Srbija se orientirani na skopskoto vozduzno pristaniste. No, haosot sto go napravi Vladata, ne uspevajci po povece od dve godini nezavisna drzava da napravi samostojna vozduhoplovna vlast odnese povece od dvesta zivoti. Najodgovornite "subjekti" se tokmu vo drzavnite organi. Na nivna dusa lezat povece od 200 zrtvi vo makedonskata zona na samrakot. GORAN MIHAJLOVSKI