GENERALNI STRAJK U CRNOJ GORI

U utorak, osmog desembra pocece generalni strajk u Crnoj Gori. Kako je najavljeno u Vijecu Saveza samostalnih sindikata Crne Gore, to ce biti jednodnevni strajk upozorenja, koji ce se, naravno, ukoliko se u medjuvremenu ne postigne dogovor, nastaviti 20. decembra i to do ispunjenja zahtjeva.

Vrh crnogorske sindikalne organizacije je vec formirao i strajkacki odbor koji sacinjavaju predsjednici strukovnih sindikata i na cijem celu je Danilo Popovic, predsjednik najvi{eg sindikalnog organa u Republici. U opticaj su pustene i odluke, uputstva i proglasi koji ce se, kako najavljuju u Sindikatu, citati na protestnim skupovima strajkaca. "Mi strajk ne zelimo, pise u proglasu koji je izdat povodom strajka, ali prinudjeni smo da se na ovaj nacin borimo za ostvarivanje minimalnih radnickih prava. Nasa odgovornost za sopstvenu buducnost i zivot i zdravlje nase djece ne dozvoljavaju nam da ovom prilikom, kao toliko puta do sada, predjemo cutke preko ignorisanja nasih zahtjeva."

Najvazniji strajkacki zahtjev odnosi se na visinu plata. Sindikat zahtijeva da se radnicima isplacuje najmanje po 40 njemackih maraka, i to u dinarskoj protivvrijednosti na dan isplate. Uporedo s tim trazi se da najnize penzije budu u vrijednosti od 85 odsto od tog iznosa. Pored toga, sindikalci zahtijevaju isplatu zimnice svim zaposlenima do kraja godine i obezbje|enje zivotnih namirnica za radnike pod povoljnijim uslovima.

Radnicka pobuna se, inace, u Crnoj Gori vec odavno najavljuje. Privredni i socijalni tokovi u ovoj republici poprimaju obiljezja prave propasti. Industrijska proizvodnja pada vec nekoliko godina zaredom, a samo tokom prvih devet mjeseci ove godine smanjena je u odnosu na isti period prosle godine za tacno 43,5 odsto. Za svega tri godine radnicke zarade su sa prosjeka od 600 njemackih maraka svedene na nivo od petnaestak maraka, koliko su vrijedile proslomjesecne plate. Hiperinflacija, koja se na godisnjem nivou vrti na oko 42 miliona procenata, vec odavno je natjerala mnoga preduzeca, pa i samu Vladu da plate i penzije isplacuju u dvije, tri ili cak cetiri mjesecne rate.

• Vlada je utvrdila, kaze Budumir Sljivancanin, sekretar republickog sindikalnog Vijeca, minimalnu platu za trecu dekadu novembra u iznosu od 50 miliona dinara. U utorak, kada smo odrzali sjednicu Vijeca, ona je vrijedila svega sest i po njemackih maraka i trebalo je najmanje trideset takvih minimalaca za obezbjedjenja potrosacke korpe za cetvoroclanu porodicu.

Sljivancanin poredi i druga primanja stanovnistva sa njemackom markom. U novembru su nezaposleni, takvih je u Crnoj Gori oko deset odsto stanovni{tva, primili novcanu naknadu od Zavoda za zaposljavanje u ukupnoj vrijednosti manjoj od tri njemacke marke. Najniza penzija za puni radni staz, koja je isplacena 16 novembra vrijedila je tacno jednu marku i deset pfeninga. I to pod uslovom, dodaje Sljivancanin, da su je svi penzioneri primili istog dana, posto posljednjih mjeseci i u Crnoj Gori vladaju veliki problemi sa nestasicom gotovog novca. Najteze je, svakako, onima koji su zbog siromastva prinudjeni da od drzave primaju socijalnu pomoc, a takvih je trenutno u Crnoj Gori vise od 32 hiljade. Po istoj racunici, jednoclano domacinstvo je u novembru primilo tzv. materijalno obezbje|enje porodice u iznosu od svega jednu marku i dva pfeninga. U Sindikatu tvrde da najavljeni strajk nema nikakve politicke dimenzije, da se organizuje radi golog prezivljavanja i da je izraz opstih zahtjeva radnika. Vec ranije su sopstvene strajkove najavili zdravstveni radnici i nastavnici i profesori u osnovnom i srednjem obrazovanju, dok su pomorci zakazali protestne mitinge pod geslom: "Za dostojanstvo pomoraca i spas pomorstva".

Medjutim, pitanje da li ce do najavljenog strajka zaista i doci i dalje ostaje otvoreno. Samostalni sindikati obrazovanja i zdravstva pozurili su, tako, da svega dva dana nakon donosenja odluke o generalnom strajku izdaju saopstenja za javnost u kojima objasnjavaju odustajanje od sopstvenih strajkackih aktivnosti i prilagodjavanje jedinstvenom generalnom strajku. Pavle Sekulovic, predsjednik sindikata radnika u trgovini, upozorava da nema radnika za strajkovanje, posto je vec odavno vise od polovine zaposlenih u ovoj grani na prinudnim odmorima i, tako reci, prisilno natjerano na "{trajk".

Ipak, na opredjeljivanje radnika za ucesce u strajku vjerovatno ce najvise uticati stavovi crnogorskih politickih stranaka. Tim vise sto je sam strajk zakazan u dva dijela. Prvi dio, osmog decembra, kao jednodnevni strajk upozorenja, a drugi do ispunjavanja zahtjeva, nakon zasijedanja Skupstine Crne Gora koja 16. decembra treba da raspravlja upravo o ekonomskoj i socijalnoj propasti u Crnoj Gori. Inicijativu za parlamentarnu raspravu o ovoj temi podnio je, inace, Sindikat, no, posto je ona odbijena, preuzela ju je opoziciona Socijaldemokratska partija i tako je, ipak, uvrstena u dnevni red. Vec pri izjasnjavanju poslanickih klubova o ovoj inicijativi mogli su se vidjeti razliciti partijski stavovi o pitanjima siromastva i eventualnih radnickih nemira. Drago Bakrac, predsjednik Spske radikalne stranke u Crnoj Gori objasnio je pri tom, primjera radi, da njegova stranka ne podrzava sindikalnu inicijativu "zato sto se crnogorski Sindikat bori za vlast".

Vjerovatno ce najznacajniji biti stav vladajuce Demokratske partije socijalista. Misljenje ove stranke mozda moze da se nasluti iz onoga sto govori Milivoje Jaukovic, republicki ministar rada. On smatra da su sindikalni zahtjevi potpuno razumljivi, da su opravdani, prihvatljivi i korektni, ali da se "ne moze prihvatiti metod pritisaka i ucjena, pogotovo ne ucjene samog Parlamenta". Naravno, za sve ekonomske i socijalne nevolje u Crnoj Gori, Jaukovic krivi nepravedne sankcije svjetske zajednice na cemu crnogorska Vlada vise ne moze nista uciniti posto je vec ispunila sve zahtjeve postavljene u rezolucijama Savjeta Bezbjednosti.

Ekonomski analiticari, inace, ukazuju da je privredni kolaps Crne Gore zapoceo jos raspadom bivse zemlje i da je dobrim dijelom uzrokovan i pogresnim mjerama ekonomske politike koja se vodi u SRJ, ali da je stvarna katastrofa otpocela nakon uvodjenja sankcija. Odnos prema sankcijama je u Crnoj Gori izuzetno znacajno politicko pitanje. Iako se u strajkackim zahtjevima nista konkretno ne govori o njima, valja reci da se na njih odnose zakljucci koje je republicko sindikalno Vijece usvojilo istoga dana kada i odluku o organizovanju generalnog strajka. "Nadle`ni subjekti u Republici moraju uciniti sve da se doprinese ukidanju sankcija koje su u pitanje dovele bioloski opstanak radnika i gra|ana Crne Gore i Jugoslavije", kaze se u zakljuccima.

Cini se, otuda, da se upravo tu kriju razlozi ne samo za organizovanje strajka iz dva dijela, vec i za ministrove opaske o ucjenjivanju Skup{tine. U Sindikatu ne zele da ista zvanicno kazu o tome kakve skupstinske zakljucke povodom sankcija ocekuju, ali su zato vec donijeli odluku da, ukoliko ne budu zadovoljni parlamentarnom raspravom o aktuelnim ekonomskim i socijalnim kretanjima u Crnoj Gori, 20. decembra nastave generalni strajk do ispunjenja zahtjeva.

Dragan DjURIC