Izbori: Broj partija veći, rejting manji
Banjaluka, 7. Jun 2002. (AIM)
Za oktobarske opšte izbore u Bosni I Hercegovini (BiH) kvalifikovalo se 55 političkih partija I tri nezavisna kandidata. Jednoj političkoj partiji data je uslovna ovjera (Republikanska partija Republike Srpske), a jedna politička partija I jedan nezavisni kandidat nisu dobili ovjeru.
Predsjednik Izborne komisije (IK) BiH Lidija Korać ocijenila je postupak prijavljivanja vrlo korektnim I pohvalila odgovornost stranaka prema zakonu I izbornim procedurama. Razloga za zadovoljstvo bilo je zbog toga što se očekivalo mnogo više komplikovanih slučajeva zbog odluke visokog predstavnika za BiH Volfganga Petriča da zabrani učešće na izborima I kandidaturu svima koji su odlukama bivše Privremene izborne komisije (PIK) I Apelacione potkomisije bili kažnjeni zbog ličnih opstrukcija Dejtonskog sporazuma ili djelovala u suprotnosti sa Pravilima I propisima PIK-a I onima koje je on lično smijenio sa javne funkcije. Prema istoj odluci, koju je donio 26. marta, za izbore se neće moći kandidovati, obavljati mandat niti obavljati imenovanu dužnost lice koje je smijenio SFOR ili Komesar IPTF.
Prema Petričevoj Odluci, IK je morala osigurati da da se u zhtjevu za ovjeru bilo koje političke stranke I svoj ostaloj dokumentaciji ne nađe bilo koja od osoba na koje se odnosi ova zabrana. Dakle, trebalo je sakupiti podatke o svim licima na koje se odnosi zabrana, a zatim dobro voditi računa da neko od tih lica ne zauzima 'centralni položaj u stranci'.
U postupku preliminarnih provjera utvrđeno je da je samo 9 članova statutarnih tijela iz šest političkih partija bilo na listi lica koja su uklonjena sa funkcija ili sa liste kandidata Odlukama PIK-a, Izborne apelacione potkomisije ili OHR-a. Među njima je najdrastičniji slučaj bila Srpska radikalna stranka (SRS) bivšeg predsjednika Republike Srpske (RS) Nikole Poplašena, koga je visoki predstavnik smijenio sa dužnosti predsjednika RS I kojoj je bilo zabranjeno učešće na prethodnim izborima. SRS se prijavila na izbore sa Poplašenom I još dva člana Glavnog odbora, na koja se odnosi Petričeva zabrana, da bi nakon ostavljenog roka od 48 sati za otklanjanje nedostataka, ipak dostavila dokaze da su Poplašen, Miladin Simić I Zoran Nikolić podnijeli ostavke.
Za izbore se nije kvalifikovala Stranka mladih BiH zbog toga što nije sakupila dovoljan broj važećih potpisa podrške (2000), te nezavisni kandidat Nedjeljko Obradović, koga je SFOR uklonio sa dužnosti u Vojsci RS. Ostali slučajevi odnosili su se na lica u organima političkih partija koja su bila sankcionisana kao korisnici tuđe imovine, a koja su dostavila dokaze da su u međuvremenu napustila tuđu imovinu.
U odnosu na prethodne opšte izbore broj prijavljenih I verifikovanih političkih partija je porastao za više od 25 posto. Na prethodnim izborima učestvovale su 44 političke partije, od 54 koliko ih se prijavilo. Od 10 odbijenih prijava, pet je bilo iz RS, a 5 iz Federacije BiH. Mali kuriozitet je znatno manji broj prijavljenih nezavisnih kandidata. Na prethodnim izborima prijavilo ih se ukupno 37, od čega je verifikovan 31, a šest prijava je odbijeno.
Znatno manji broj prijavljenih nezavisnih kandidata ove godine mogao bi biti posledica oštrijih uslova za kandidaturu, loših izbornih rezultata svih nezavisnih kandidata na prošlim izborima I činjenice da ovo nisu I lokalni izbori. Za ovjeru učešća na izborima nezavisni kandidat je morao prikupiti 1.500 potpisa podrške ako se prijavljuje za izbore za člana Predsjedništva BiH I Predstavnički dom Parlamentarne skupštine BiH, 1.000 potpisa podrške za poslanika Predstavničkog doma Parlamenta Federacije BiH I poslanika Narodne skupštine RS I 250 potpisa podrške za kantonalne skupštine. Fenomen je moguće tumačiti I činjenicom da je enormno veliki broj političkih partija 'pokupio' gotovo sve politički ambiciozne građane.
Veći broj političkih partija na ovim izborima će biti fenomen za dublja sociološka istraživanja. Zašto toliki broj političkih partija pretenduje na viši nivo izbora I pored činjenice da ih trenutno u parlamentima ima najviše desetak, moguće je objašnjavati različitim razlozima: od niskog izbornog praga (3 posto), kombinovanog sistema glasanja koji favorizuje male stranke, pa do izvjesnih koalicionih strategija I nteresa njihovih lidera.
I dok političke partije smišljaju strategije pridobjanja biračkog tijela I osvajanja vlasti, ispitivanja javnog mnijenja pokazuju da biračko tijelo pokazuje sve manje intereovanja za političare I izbore. Prema poslednjem istraživanju američkog Nacionalnog demokratskog instituta, u odnosu na februarsko istraživanje, ugled političara opada, kao I rejting političkih partija, a raste broj neodlučnih.
Branko Perić (AIM)