I eksperti nemocni

Druga runda srpsko-crnogorskih pregovora

Raspetljavanje omce zvane jugoslovenska federacija morace, po svoj prilici, da u svoje ruke uzmu politicari, koji su i smislili komplikovanu i u svijetu unikatnu srpsko-crnogorsku drzavnu zajednicu

AIM Podgorica, 29.12.2001. godine

Ni eksperti ne mogu da razmrse omcu zvanu jugoslovenska federacija, koja se vec deceniju steze oko vrata Crne Gore i Srbije. U tom smjeru krece se vecina informacija koje dopiru do javnosti nakon dva nedavna pokusaja crnogorskih i srpskih strucnjaka da redefinisu odnose izmedu Crne Gore i Srbije. Po svoj prilici, raspetljavanje tog cvora morace u svoje ruke da uzmu politicari, koji su i smislili komplikovanu i u svijetu unikatnu srpsko-crnogorsku drzavnu zajednicu.

ŤDa smo postigli neki sporazum, mi bi danas zavrsili sastanke. Nijesmo postigli nikakav sporazum. Podjele su toliko velike i medu ekspertima da tu ne ocekujemo mnogo. Ocigledno je, radi se o politickim pitanjima, jer do sada smo samo konstatovali neke stvari, ali citav proces odlucivanja mora se prenijeti na one koji su i doveli do ovoga, to jest politicareť, rekapitulirao je dosadasnje razgovore Dr Veselin Vukotic, clan crnogorskog ekspertskog tima, nakon drugog sastanka odrzanog u Podgorici 27. decembra.

Timovi eksperata imaju politicki nalog da pronadu optimalna rjesenja za nekoliko oblasti: ustavno-pravnu, ekonomsko-socijalnu, monetarnu, spoljnopoliticku i bezbjednosnu. Raspravljaju na odvojenim sastancima iza dobro zabravljenih vrata, uz ucesce posmatraca iz Evropske unije, koja je, diplomatskim pritiscima, i privoljela Podgoricu i Beograd na jos jedan dijalog, nakon septembarskog dogovora politickih elita Crne Gore, Srbije i SRJ da dogovora - nema.

ŤVisoki predstavnik Evropske unije za spoljnu politiku i bezbjednost Havijer Solana dao je instrukcije ekspertskim timovima uoci njihovog podgorickog sastanka da moraju razgovarati o federalnoj opciji, a tek naknadno o opciji eventualnog nepostojanja SRJť, otkrio je Predrag Drecun, clan tima Srbije, inace potpredsjednik Narodne stranke Crne Gore.

ŤSrpsko-jugoslovenske bojeť, odnosno federaciju Crne Gore i Srbije, brane jos dva eksperta iz Crne Gore, a vecina ostalih od njih osam porijeklom su iz manje federalne jedinice. Tako je Vojislav Kostunica, predsjednik SRJ, prema ocjeni politickih analiticara, htio da dokaze medunarodnoj zajednici da u Crnoj Gori ima i Crnogoraca koji su kooperativni sa vlastima u Beogradu, za razliku od crnogorskog predsjednika Dukanovica i njegovih Ťseparatistať.

ŤKostunicin ekspertski tim biran je s namjerom da se problem odnosa Srbije i Crne Gore vjestacki prenese u crnogorsko dvoriste i da se ovaj krupni problem pokusa Evropi i svijetu predstaviti samo kao unutar crnogorski problem. Crnogorsko pitanje Kostunici sluzi za instrumentalizaciju njegove kleronacionalisticke politike. On je jednako protiv i demokratske Srbije i demokratske Crne Gore. To znaci da je i protiv demokratske Evrope. Pojedini njegovi eksperti su sa osvjedocenim iskustvom organizovanja anticrnogorskih, starih i novih parapolitickih asocijacija, ljudi koji bastine plemensku svijest, i Crnu Goru svode na folklorni dokaz njihovog nakaradnog poimanja srpstva i pravoslavljať, smatra Aleksandar Durisic, poslanik Demokratske partije socijalista.

Eksperti iz Crne Gore pokusavaju da definisu zajednicke funkcije Crne Gore i Srbije kao suverenih drzava. Medutim, na nedavnim Ťnapornim razgovorimať u Podgorici, kako ih ocjenjuje jedan od ucesnika, razmatrane su i sve opcije federacije i posljedice njenog raspada.

U tom kontekstu poseban akcenat stavljen je na monetarna pitanja. Predstavnici Crne Gore ostali su, kako saznajemo iz izvora bliskih crnogorskoj delegaciji, pri stavu da Crna Gora mora zadrzati monetarnu suverenost i euro kao zvanicnu valutu i osnov reformi, te da se u toj sferi ne mogu praviti nikakvi ustupci srpskim i jugoslovenskim vlastima koje traze da se monetarna suverenost prenese na Beograd i Crna Gora u svoj platni promet vrati dinar. Zbog toga taj dio razgovora zamalo nije prekinut ubrzo nakon razmjene argumenata izmedu ekonomskih strucnjaka dviju strana. Crnogorska strana je predlagala da i Srbija prede na euro, ali ta ideja nije naisla na razumijevanje delegacije iz Beograda, pa su se eksperti i rastali ne uzmicuci od svojih tvrdih stavova.

Prema tvrdenju Predraga Drecuna, ni predstavnici Evropske unije nisu s naklonoscu gledali na ideju crnogorskog tima.

ŤEvropska unija je nedvosmisleno saopstila da bi euro, kao zajednicka valuta u federaciji, znatno usporio ulazak Jugoslavije u Evropsku unijuť, izjavio je, povodom sastanka u Podgiorici, Predrag Drecun, tvrdeci da Evropska unija nema mnogo simpatija ni za platformu crnogorske vlade o savezu nezavisnih drzava.

Zajednicki jezik nije pronaden ni oko carinske unije, za koju se zalazu srpska i savezna administracija.

ŤZa Crnu Goru to je potpuno neprihvatljivo, jer su nase carinske stope jako niske, nasa privreda je potpuno otvorena, to je privreda u kojoj usluge ucestvuju 53 do 54 odstoť, objasnjava dr Vukotic.

Crnogorski ministar finansija Predrag Ivanisevic, takode jedan od clanova crnogorskog ekspertskog tima, ovako pojasnjava zasto Crna Gora ne moze da prihvati vracanje na dinar i carinsku uniju sa Srbijom:

ŤS obzirom na strukturu crnogorske privrede i njenu otvorenost i prioritete razvoja, mi iz Crne Gore smatramo da bi eventualna harmonizacija carinskih stopa i rezima morala ici ka najnizem nivou, koji vec ima Crna Gora. Srbija ima potrebu da svoju privredu zastiti visim stopama, sto bi bilo vrlo nepovoljno za privredu i gradane Crne Gore, jer bi dovelo do poskupljenja uvoza i povecanja cijena. Jednostavno, potvrduje se razmisljanje da je, s obzirom na razlicitost ekonomskog sistema, rjesenja i dometa reformskih procesa, kao i razlicitih prioriteta razvoja, interes Crne Gore da bude suverena drzava ili da kao suverena drzava bude u savezu sa Srbijom i da su nasi predlozi blizi evropskoj praksi i standardimať.

Crnogorska delegacija, a sa tim se poklapa i stav partija koje preferiraju samostalnu Crnu Goru, ne gaji optimizam da ce nesto promijenti i treca runda razgovora, zakazanih za 9. januar u Beogradu. Pri tom se podsjeca na reagovanja iz Beograda, posebno na izjavu premijera Srbije Zorana Dindica koji se (opet) usprotivio crnogorskom predlogu o formiranju saveza dvije nezavisne drzave Srbije i Crne Gore ocjenjujuci ga Ťlicemjernimť.

Pesimisticke prognoze podgrijavaju i kritike koje se u Crnoj Gori odasilju na adresu sastava ekspertskih timova.

ŤRazgovori koji se vode izmedu Crne Gore i Srbije ne mogu imati nikakvu svrhu, niti postici bilo kakav naucno validan rezultat iz prostog razloga sto su eksperti za oblast pravno-politickog sistema i sa jedne i sa druge strane, izuzimajuci akademika Mijata Sukovica, potpuno nelegitimni zato sto niko od ostalih ucesnika iz ove oblasti nema naucni kapacitet eksperta za navedenu oblast. Da se razgovori zaista vode na nivou eksperata iz oblasti pravno-politickih sistema, rezultati tih razgovora bi morali imati puni naucni, a time i fakticki legitimitet - zato sto medu stvarnim ekspertima vazi samo jedna sila a to je sila argumenata, i zvanicne vlasti bi morale prihvatiti i postovati onu opciju koja ima jace argumenteť, ocjenjuje dr Blagota Mitric, profesor Pravnog fakulteta u Podgorici i donedavni predsjednik ustavnog suda Crne Gore.

Zanimljivo je da i projugoslovenski podgoricki dnevnik ŤDanť kriticki komentarise sastav strucnjaka koji treba da pronadu rjesenje za odavno poremecene odnose u federaciji, odnosno izmedu Srbije i Crne Gore.

ŤZa razliku od Mila Dukanovica, koji je u Beograd poslao 'pregovarace' cija imena, makar u redovima separatistickog bloka, imaju dignitet struke, Koalicija Zajedno za Jugoslaviju, koja se medu pregovarace ugurala preko savezne linije, ni izbliza nije pokazala toliko ozbiljnosti i odgovornosti. Stice se utisak da su celnici ove koalicije, kao i predsjednik SRJ Kostunica, unaprijed digli ruke od pregovora i da je sve organizovano na nacin kako bi se pruzaocima 'dobrih usluga' (medunarodnoj zajednici, prim. a) pokazalo da se ne mozemo dogovoriti. A onda je referendum neminovnostť.

Ni u najvecoj opozicionoj stranci u Crnoj Gori - projugoslovenskoj Socijalisitckoj narodnoj partiji ne nadaju se, izgleda, da ce eksperti naci izlaz iz corsokaka u koji je upala srpsko-crnogorska federacija. Ali, njen predsjednik Predrag Bulatovic najavljuje:

ŤAko se u narednih petnaestak dana pokaze da su pregovori o preuredenju federacije gubljenje vremena i odugovlacenje, SNP ce inicirati druge oblike politickog djelovanja za razrjesenje isforsiranog drzavnog pitanja i pritom jasno ukazati na onoga koji odugovlaci i opstruira dijalog koji je pokrenula Evropska unijať, kaze Bulatovic, procjenjujuci da ce Ťnaredna godina obiljeziti razrjesenje drzavne i politicke krize u Crnoj Goriť.

Kako ce se to postici Bulatovic ne precizira, ali iz te stranke ovih dana tvrde da je prema jednoj anketi Ťdoslo do potpune prevage opcije zajednicke drzave i to sa 53,5 odstoť. SNP smatra da ce zbog toga crnogorska vlast odustati od referenduma o drzavnom statusu Crne Gore i do pomiriti se sa tim da Crna Gora do daljnjeg zivi u zajednici sa Srbijom. Medutim, iz Demokratske partije socijalista uporno tvrde da nema odustajanja od referenduma.

ŤNaredna godina bice godina obnove crnogorske drzavnosti i uspostavljanja skladnih odnosa unutar Crne Gore sa Srbijom i drugim susjedimať, rekao je crnogorski premijer Filip Vujanovic na novogodisnjem koktelu priredenom u Vladi Crne Gore.

Da li ce to ostati samo prigodna novogodisnja zelja ili stvarnost? Ukoliko se budu pitali eksperti - prije ovo prvo. Ali ni crnogorski politicari ne ulivaju nadu da ce tako brzo preci s rijeci na djela kad se radi o suverenoj drzavi Crnoj Gori.

Veseljko KOPRIVICA (AIM)