RELIGIJA NA BALKANU

Uvod:

UVOD

Teroristički napadi od 11. septembra u SAD su praćeni burnom debatom u vezi sa onim što je Huntington nazvao kao "clash of civilisations". Vazdušna kampanja SAD protiv režima Talibana u Afganistanu i terorističke mreže Al Caeda je podstakla oštre reakcije u islamskom svetu. Nemački kancelar Schroeder, odgovarajući tezama da svet ide prema sudaru civilizacija, kaže da rat protiv terorizma nije clash of civilisations, već a war for civilisation.

Uopšte uzev, može se reći da je debata o odnosima izmedju civilizacija, tačnije rečeno izmedju raznih religija, preplavila novinske stranice i TV ekrane u celom svetu. Ova debata nije nedostajala i u zemljama Balkana.

Balkan se nalazi upravo na liniji razdvajanja izmedju velikih svetskih religija, i većina njegovih zemalja imaju pluralistički verski pejsaž. U nekim od balkanskih zemalja kao što su Hrvatska, Srbija, Slovenija, verski identitet se često izjednačava sa nacionalnim identitetom. U drugim zemljama kao što je Albanija, nastojanja za izjednačavanjem verskog identiteta sa nacionalnim su pogrešna.

Prethodna decenija, koja je bila i decenija postkomunističke tranzicije, praćena je oživljavanjem ili reaktiviranjem religija i verskih zajednica, tlačenih ili potisnutih od strane komunističkih režima skoro pola veka. Ponovo stečena verska sloboda, bez sumnje označava dostignuća mladih balkanskih demokratija.

Medjutim, u deceniji koja je za nama, bivajući istovremeno i decenijom krvavih balkanskih drama, zabeležena je i jedna sumnjiva uloga, ili tačnije rečeno kriminalna uloga nekih radikalnih verskih krugova i verskog radikalizma uopšte, kao instrumenta podrške nacionalističkim snagama koje su izazvale najužasnija krvoprolića u posleratnoj Evropi.

Nacionalne i verske mitove često je veoma teško razlikovati u današnjem Balkanu. Verska tolerancija je neretko ustupila mesto netoleranciji, dok je Drugi u verskom smislu neretko ocrtan mračnim bojama.

U jednom od napisa iz ovog dosijea citira se jedan nemački novinar koji pita: "Da li je ovaj surovi konflikt izraz potisnutih verskih ratova iz prošlosti, ili je on prvi znak novog svetskog budjenja fundamentalizma"? U stvari, bilo bi teško naći odgovor na ovo pitanje, koje svakako zvuči gorko, čak ima ponečega i od Kasandre.

Članci ovog dosijea AIM pružaju panoramu verskih kretanja na Balkanu u poslednjoj deceniji. Oni omogućavaju upoznavanje sa zajedničkim i specifičnim aspektima ovih kretanja od jedne zemlje do druge. Oni pokušavaju da rasvetle ulogu koju je vera odigrala u opštim društvenim razvojima u svakoj zeemlji i u našem regionu uopšte.

Od posebnog je interesa takodje i upoznavanje sa istorijskom evoluucijom vera na Balkanu i njihovih odnosa sa balkanskim nacionalizmima tokom godina.

Takodje, današnji odnosi Crkve sa državom, usvajanje jedne legislative u skladu sa evropskim standardima, pitanja verskog odgoja itd., nisu ostala van pažnje autora ovog dosijea.

Nadamo se da njegovo čitanje predstavlja jedno korisno putovanje za širok krug čitalaca iz regiona i van njega.

Remzi LANI