Masovne grobnice u raljama politike

Priština, 27.07.2001.

''Na Kosovu nema saznanja o neotkrivenim masovnim grobnicama, utoliko manje o masovnim grobnicama sa telima ubijenih Srba'', kategorički su izneli predstavnici Misije Ujedinjenih nacija (UNMIK). Takve reakcije su usledile nakon obaveštenja srpskih sredstava informisanja, prema kojima u blizini Suve Reke, na južnom Kosovu, gradiću nedaleko od Prizrena, ''postoji grobnica sa telima oko 900 ubijenih Srba''. Beogradski mediji su citirali zvaničnicu Misije za pitanja nestalih osoba, Monique Fienberg, koja je po njima potvrdila te navode. Međutim, ova poslednja je izjavila odmah nakon toga da je krivo interpretirana i da se takve tvrdnje ne tiču uopšte njenih izjava. G. Fienberg je rekla da je srpskim sredstvima informisanja izjavila da je ''oko 900 neidentifikovanih tela otkopanih na Kosovu ponovo sahranjeno u blizini Suve Reke'', ali da nije pominjala njihovu nacionalnu pripadnost.

Dan kasnije, beogradski zvaničnik Momčilo Trajković, koji je predsednik Jugoslovenskog komiteta za Kosovo, je izjavio da bi u ''grobnicama u opštini Suva Reka u blizini Prizrena, i u jednom naselju u Prištini moglo biti tela ubijenih Srba''. On je optužio Misiju Ujedinjenih Nacija za, kako se navodi, ''sakrivanje istine o njima''. Čak, po g. Trajkoviću, ''iz tog razloga je i obustavljen proces identifikacije žrtava''. Zvaničnici Misije su sa svoje strane ponovo odbacili u celini te tvrdnje. Po njima, patolozi Međunarodnog suda za ratne zločine u bivšoj Jugoslaviji su izvršili otkopavanje žrtava rata 1999 i 2000 godine. Za to vreme oko 4000 tela je ekshumirano, međutim 1256 njih nije bilo moguće identifikovati, zato su ponovo zakopani. Veliki broj njih je sahranjen u posebne grobnice u blizini opštine Suva Reka. Misija Ujedinjenih nacija nije bila u mogućnosti da odredi ni njihovu etničku pripadnost, a takvi napisi u sredstvima informisanja samo su izazvali bol porodicama nestalih. Misija je u celini negirala i vesti o navodnom postojanju masovne grobnice sa telima ubijenih Srba u naselju Dragodan u Prištini. Glasnogovornica ove Misije, Suzan Manuel, je izjavila da ljudi ponekad padaju u zabunu kada je u pitanju grobnica u Dragodanu, naselje glavnog grada gde se nalazi gradsko groblje. Ona je objasnila da su ''mnoga tela sahranjena tamo odmah nakon rata ili pre završetka rata, a ekipe Međunarodnog suda za ratne zločine su tamo ekshumirale oko 170 tela, najveći deo kojih je pripadalo ubijenim Albancima tokom rata, a nekoliko njih su ponovo sahranjeni neidentifikovani. Misija Ujedinjenih nacija tvrdi da još uvek ima grobova koje treba otvoriti, i misija Ujedinjenih nacija će početi sa ekshumacijama onih grobova koji nisu otvarani od strane Međunarodnog suda za ratne zločine. Međutim, po njima, radi se o individualnim grobovima, a u procesu identifikacije će biti pozvani i eksperti iz Beograda. U međuvremenu, Misija Ujedinjenih nacija pregovara o sklapanju memoranduma razumevanja sa Međunarodnom komisijom za nestale osobe, kako bi se započelo sa ADN testiranjima neidentifikovanih tela i članova porodica nestalih osoba. Jedna ekipa ove komisije je zatražila pomoć zvaničnika na Kosovu, ali i u Srbiji, da pomognu u prikupljanju uzoraka krvi i, prema njihovim planovima, tokom ove godine oni planiraju da prikupe više od 2.500 takvih uzoraka.

Međunarodni komitet crvenog krsta i Organizacija sa sigurnost i bezbednost u Evropi su pre izvesnog vremena objavili knjigu sa imenima i podacima oko 3.600 osoba koje se smatraju nestalima tokom rata na Kosovu. Više od tri hiljade njih smatra se da su albanske nacionalne pripadnosti.

Ipak, srpski zvaničnici i sredstva informisanja istrajavaju na stavu da na Kosovu ima masovnih grobnica sa telima ubijenih Srba, iz tog razloga članovi porodica nestalih su započeli višednevni štrajk u selu Gračanica, srpskoj enklavi na oko 6 kilometara od Prištine. Međutim, započet kao protest sa zahtevom za pronalaženje nestalih Srba, on je u nekoliko mahova dobio i izvesne antiameričke tonove. Promena tona učesnika u protestu desio se samo dan nakon posete predsednika SAD, George W. Busha, američkim trupama u sastavu mirovnih snaga (KFOR) u Kampu Bondstil nedaleko od Uroševca. Nošene su parole na engleskom u kojima se zahtevalo da ''Amerika oslobodi otete rudare iz Belaćevca i civile iz Orahovca 1998 godine''. (Ova mesta su poznata kao poprište sukoba između srpskih snaga sigurnosti i gerilaca OVK). Okupilo se negde oko 250 Srba koji su nosili fotografije svojih nestalih članova porodice. Na jednoj od parola, pisanoj rukom na engleskom, je pisalo: ''Mi tražimo naše nestale. Zašto vi humanitarni radnici ćutite?'' Na drugoj je pisalo: ''Neće biti rešenja - sve dok se ne pronađu 1.300 otetih Srba''. Nisu nedostajale, naravno, ni optužbe na račun glavne tužiteljice u Hagu, Carle del Ponte, koja prema učesnicima protesta ''ne pokreće optužnice protiv Albanaca''. Inače, protest je praćen i štrajkom glađu 58 osoba, od kojih je 11 došlo kao ''pojačanje'' iz Beograda.

Glasnogovornik američkog ureda u Prištini, Michael McClellan, je izjavio da njegov ured nema nikakav komentar oko izjava srpskih demonstranata koji traže odgovor od Amerikanaca za svoje nestale...

Tvrdnje srpskih sredstava informisanja i srpskih zvaničnika o postojanju masovnih grobnica na Kosovu i protesti pripadnika ove zajednice u Gračanici su usledile nakon ''senzacionalnih'' otkrića masovnih grobnica sa telima kosovskih Albanaca, ubijenih od strane srpskih snaga, koji su kasnije prebačeni i sahranjeni na raznim lokacijama u Srbiji. Ekshumacija jedne takve grobnice je otkrila da su tamo prebačena tela porodice Berisha iz Suve Reke, koji su streljani odmah nakon početka NATO bombardovanja. Dva člana te porodice su uspeli da izbegnu najgore da bi kasnije svedočili o zverstvima srpskih trupa, a ekshumacija je utvrdila da je među žrtvama bila i beba od 8 meseci...

Činjenica što srpski izvori istrajavaju na stavu da je upravo okolina Suve Reke mesto gde bi moglo biti ''ubijenih Srba sahranjenih u masovne grobnice'' predstavlja nastojanje za ''ublažavanje'' razmera zločina srpskih snaga na Kosovu, tvrde aktivisti domaćih humanitarnih organizacija i analitičari ovdašnjih političkih kretanja. Posebno, takve tvrdnje su intenzivirane nakon otkrića beživotnih tela trojice braće Bytyci, poreklom iz Suve Reke, američki državljani koji su otkriveni u jednoj masovnoj grobnici u Srbiji. Istraga je pokazala da su tri brata koji su uhapšeni u nerazjašnjenim okolnostima od strane srpskih snaga bezbednosti ubijena iz neposredne blizine... Zato, prema preovlađujućim tonovima u ovdašnjoj javnosti, buka oko masovnih grobnica sa srpskim žrtvama nije ništa drugo sem nastojanje da se 'izjednače' organizovani srpski državni zločini sa individualnim slučajevima nasilja Albanaca prema nacionalnim manjinama...

Za deo ovdašnjih analitičara to je istovremeno i nastojanje da bi se ''ponovo profitiralo od izručenja bivšeg jugoslovenskog predsednika Slobodana Miloševića Međunarodnom sudu za ratne zločine''. U tom sklopu se ovde ocenjuju i ''pozivi'' srpskog premijera Zorana Đinđića upućeni albanskim liderima da bi se raspravljalo, kako se navodi, oko ''pitanja nestalih osoba tokom poslednjeg rata''..., poziv koji je od strane albanskih predstavnika ocenjen više kao optužba nego istinski poziv za razgovore...

AIM Priština, Besnik BALA