Šta je pokazala revizija budžeta u RS?
Banjaluka, 7. juli 2001. (AIM)
Izvještaj o specijalnoj reviziji entitetskih budžeta u Bosni i Hercegovini (BiH), koju je u poslednja tri mjeseca u RS uradio specijalni revizorski tim OSCE-a, a u Federaciji BiH specijalni revizor koga je imenovao Visoki predstavnik za BiH, iznenadio je visoke međunarodne zvaničnike i cjelokupnu javnost. Visoki predstavnik Volfgang Petrič i šef Misije OSCE-a Robert Bikroft bili su neprijatno iznenađeni prezentiranim rezultatima, nakon čega su se oglasili prilično alarmantnim saopštenjem za javnost. Pokazalo se, naime, da javna vlast u oba BH entiteta budžetskim parama upravlja nezakonito, nenamjenski, nekompetentno i dozlaboga aljkavo.
Revizori su u zbirnom izvještaju upozorili da se budžetska sredstva nenamjenski troše uglavnom uz podršku nezakonitih vladinih odluka, koje se nigdje ne objavljuju, da se vrše brojne kompenzacione transakcije kojima se sredstva preusmjeravaju, da kretanje novca ne prati odgovarajuća dokumentacija, da se koristi fiktivna dokumentacija, da postoje slučajevi dvostrukog knjigovodstva, da se javne nabavke vrše bez konkursa i često po cijenama koje su očigledno veće od onih koje bi se dobile u javnoj ponudi, te da ne postoje interne kontrole finansijskog poslovanja. "Mi ove podatke iznosimo ovdje jedino zbog ilustracije kako je lako i jednostavno prevladati kontrole u BiH", stoji u dijelu izvještaja koji se odnosi na slučajeve falsifikovane dokumentacije i dvojnog knjigovodstva.
U izvještaju koji se odnosi na kontrolu budžeta Republike Srpske najveći dio se odnosi na kršenje zakona i malverzacije sa Naftnom industrijom Republike Srpske (NIRS) i Rafinerijom nafte u Srpskom (Bosanskom) Brodu. Tako se navodi da je bivši predsjednik Vlade RS Milorad Dodik nezakonito oslobodio 'Rafineriju nafte' plaćanja carinskih dažbina, čime su fiskalni prihodi RS umanjeni za 29 miliona KM, a 'Rafinerija nafte' ostvarila dobit na štetu građana RS. Revizija je u kontroli trošenja budžeta za samo tri mjeseca
- godine otkrila troškove u iznosu od 20,4 miliona KM koji nisu bili uključeni u budžet, te utvrdila ukupan gubitak na ime izvanbudžetskih troškova od 120 miliona KM.
Premijer Dodik je, prema nalazu revizije, lično potpisivao dokumente za transakcije u vezi sa naftom, a njegova vlada je odobravala sumnjive 'donacije' u nafti organizacijama koje ne ulaze u krug korisnika takve vrste pomoći. Među korisnicima vladinih donacija nalaze se 'Elektroprivreda' , opština Prijedor i Direkcija robnih rezervi, ali i opština Čačak u Republici Srbiji i beogradski list 'Politika'. Pretpostavlja se da su ove donacije u Srbiju bile pomoć srbijanskoj opoziciji u izbornoj kampanji.
Ilustrativan primjer nezakonitog raspolaganja budžetskim novcem je odluka Vlade RS o odobravanju iznosa od 16.390 maraka za učenje španskog jezika na Londonskom univerzitetu kćerki gradonačelnika Prijedora. Ako se zna da je gradonačelnik Prijedora Nada Ševo visoki funkcioner stranke premijera Milorada Dodika (SNSD), onda je jasno kuda su i za kakve sve namjene išle pare iz državnog budžeta.
Izvještaj revizora posebno ukazuje na finansijsko poslovanje Direkcije robnih rezervi RS, za koju se kaže da 'nije ništa drugo nego bjanko ček koji se koristi da bi se povećali resursi kojima raspolažu ministarstva i njihovi službenici'. Opisani primjeri transakcija, kojima je teško ući u trag i objašnjenje, upućuju na zaključak da je Direkcija robnih rezervi poslovala kao trgovačka firma sa specijalnim ovlašćenjima. Tako je Direkcija ugovarala uvoz nafte sa stranim dobavljačima koje je birao kupac. Roba i akciza su se plaćale u gotovini, a kupcima od povjerenja i uz odgodu. Revizija je utvrdila da u jednom slučaju kupac, koji je robu plaćao gotovinom, ne postoji, što je uobičajen način izbjegavanja plaćanja poreza u RS. Interesantno je, takođe, da su dobavljači bili registrovani u velikom broju država. Tako je nafta preko Slovenije dolazila od dobavljača iz Lihtenštajna, a nafta iz Rusije sa Britanskih djevičanskih ostrva.
Izvještaj o specijalnoj reviziji budžetskog poslovanja u RS je pokazao, pola godine nakon izbora, osnovanost optužbi prethodne vlade premijera Milorada Dodika za velike malverzacije, kriminal i korumpiranost. Direktor Direkcije robnih rezervi Mirko Nožica, ministar trgovine Nikola Kragulj i direktor Republičke uprave carina Dragoljub Trivanović već su krivično optuženi. Kragulj je visoki funkcioner Dodikove SNSD, a Nožica i Trivanovać Demokratske socijalističke partije, koja je koalicioni partner SNSD.
Mjesec dana prije odlučivanja o prijemu BiH u Savjet Evrope, izvještaj o specijalnoj reviziji dolazi kao hladan tuš za BH zvaničnike. Naime, iz njega se jasno vidi da vlade u BiH nisu sposobne da organizuje elementarno funkcionalnu vlast i da su one glavni izvor korumpiranosti. Takva vlast usporava ekonomski razvoj, blokira tranziciju i gubi demokratski kredibilitet, što su loše preporuke za uključivanje u evropske integracije.
Branko Perić (AIM)