“Naoruzani narod” – teorija i praksa

Izvikivanje pred nekim makedonskim kasarnama “Hocemo oruzje!”, “samoorganizovanje”po skopskim prigradskim naseljima, stvaranje nocnih straza, pojavljivanje paravojnih formacija Sve ovo nagovjestava da je dobro savladana lekcija iz nekad vrlo popularnog predmeta opstenarodne odbrane. Utemeljen je strah da ce, ukoliko drzava u aktuelnoj krizi ne bude funkcionisala, neko drugi uzeti “zakon u svoje ruke”

AIM, Skoplje, 14. 06. 2001.

Partija za demokratski prosperitet iz takozvanog “albanskog politickog bloka” izdala je u srijedu saopstenje u kome se tvrdi da u Tetovu, Kumanovu, Skoplju i drugim mjestima “odredjene strukture policije dodjeljuju oruzje gradjanima makedonske nacionalnosti na osnovu partijske pripadnosti”. Partija smatra da “ova pojava jos vise stvara nesigurnost kod gradjana, ometa se normalno i slobodno kretanje i sve je vise ljudi koji se raseljavaju ili napustaju zemlju”. U partijskom saopstenju se konstatuje da je ovakva “situacija rezultat vaninstitucionalnog djelovanja i donosenja odluka koje su u nadleznosti drzavnih organa u skladu s Ustavom i zakonom a cilj je – izolacija albanskog faktora iz rada ovih institucija a narocito Ministarstva unutrasnjih poslova”.

Policijski portparol Stevo Pendarovski je kratko rekao da je “informacija tacna, stanovnistvo se naoruzava. Medjutim, prema sluzbenim izvorima, u okvirima plana za kompletnu mobilizaciju policijske rezerve”. Kada se zna da su portparol Pendarovski i njegov shef, ministar Ljuben Boskovski, posljednjih dana bili u raskoraku u izjavama, izreceni stav o mobilizaciji mogao bi biti protumacen na razlicite nacine. Bilo kako bilo, u sferu sluzbene komunikacije uslo je pitanje oko kojeg u zadnje vrijeme ima mnogo nedoumica u javnosti: da li neko angazuje paravojne ili parapolicijske snage nezadovoljan brzinom ili zestinom kojom se drzava odnosi prema krizi.

U dnevnim novinama, narocito od nedjelje kad je jedan od komandanata Oslobodilacke nacionalne vojske s nadimkom Hoxha porucio premijeru Georgievskom da ce Skoplje biti na udaru ukoliko se ne obustave vojna dejstva na kumanovskom podrucju, mediji izvjestavaju o “samoorganizovanju” gradjana u nekim skopskim naseljima, formiranju nocnih straza a sve vise se suska da postoje paravojne formacije spremne da “poslusaju komandu”

Prica o paravojnim formacijama nije od juce. Proteklih godina mediji na makedonskom bili su preplavljeni uzbudljivim pricama o formiranju konspirativnih organizacija Albanaca. O njima je valjda sve ili bar podosta receno.Napisati dosier o njima ne bi bio nikakav problem. Medjutim, sastaviti pricu o djelovanju paravojnih formacija na strani, uslovno receno, Makedonaca – mnogo je teze. Ako je uopste i moguce: o njima je pisano malo, gotovo nista.

Pripadnici specijalne policijske jedinice, njih petnaestorica, do tada angazovani na kriznom kumanovskom podrucju, prije petnaestak dana objavili su javno svoj odlazak nezadovoljni rukovodjenjem u policiji i, konkretno, djelovanjem samog ministra Boskovskog. Ministar je prilicno hladnokrvno odgovorio da “Makedonija ima, ako treba, i 15 hiljada patriota koji su je spremni braniti”. U stampi koja nije sklona ministru ova izjava je shvacena kao najava "uvodjenja u igru"”nekih snaga koje nisu (a vjerovatno nece ni biti) pod kontrolom drzave. Stoga, na plodno tlo je pala informacija lansirana preko vise makedonskih medija dau kumanovskom selu Dragomance djeluje trening-centar u kome 60-80 lokalnih momaka naoruzanih od strane Opstinskog komiteta VMRO-DPMNE uz znanje ministra Boskovskog vjezbaju koristeci svoje “skorpione” i “kalasnjikove”. Na obuci u Bugarskoj se, navodno, nalazi jos 30 regruta a jedna grupa znanja stice i u Ukrajini a ministar Boskovski, ih je toboze, prijavio kao pripadnike policijskih snaga. Nedjeljnik “Fokus” je dosao do saznanja da u Skoplju kao gost ministra Boskovskog boravi stanoviti Antun Golomeic, blizak saradnik nekadasnjeg predsjednikaTudjmana, koji se bavi svercom oruzja i vojne opreme kako bi paravojne jedinice opskrbio oruzjem, pancirima i drugom opremom u vrijednosti od pet miliona svajcarskih franaka.

Covjek o kome se u javnosti saznalo malo, 6. juna pucao je na kabinet predsjednika Republike Trajkovskog u trenutku dok je razgovarao s liderom Socijaldemokratskog saveza Brankom Crvenkovskim. Kada je uhvacen, priznao je da je bio motivisan “neodlucnoscu drzavnog vrha da prevlada krizu”!? Politicka “carsija” odmah je ovaj slucaj dovela u vezu s nezadovoljnicima u VMRO-DPMNE premijera Georgievskog koji zagovaraju ratnu opciju.

Proslog vikenda ministar unutrasnjih poslova Boskovski preko drzavne televizije dao je dramatican intervju u kome je zaprepastio javnost podatkom da se u skopskom selu Aracinovo koje kontrolisu pripadnici oslobodilacke nacionalne vojske nalazi 700-800 boraca; nepuna 24 sata ranije portparol Pendarovski tvrdio je tridesetak Zlosretni intervju bice povod da Socijaldemokratski savez naglas izrazi sumnju da VMRO-DPMNE zapravo zeli zemlju gurnuti u gradjanski rat te da u to ime angazuje paravojne formacije.

Od pocetka krize se tu i tamo diskretno pomene stvarno ili moguce djelovanje paravojnih formacija koje su stajale iza pojedinih manjih ili vecih incidenata. U oba slucaja bitoljskih nemira, i onom majskom kada je stradalo tridesetak radnji vlasnika Albanaca i Makedonaca-muslimana te mjesec dana kasnije kada je broj objekata bio za dvadesetak veci, neki signali upucivali su novinare na zakljucak da “spontani bunt” Bitoljcana zbog pogibije sugradjana na Sari nije bio nimalo slucajan. Neke smjelije pretpostavke govorile su da su ga “potpalili” ljudi bliski policiji.

Napad na ugostiteljski objekt “Palma” u Skoplju i ubistvo jednog Albanca u skopskoj kafani “Lozana” preuzela je na sebe do tada nepoznata organizacija pod nazivom “Todor Aleksandrov”. Skopski nedjeljnik “Zum” tvrdio je potom da se radi o vojnom krilu “Makedonskog nacionalnog fronta” koji ima nesto duzi staz. Sami tvrde da ih ima oko 1.400, “Zum” tvrdi oko 200 ljudi, uglavnom pripadnika nekoliko agencija za obezbjedjenje dobro poznati po aktivnostima s predsjednickih pa lokalnih izbora s mjesta gdje su se dogodili incidenti. Ako je vjerovati ovoj verziji, clanovi organizacije su dobro naoruzani (sami naglasavaju da ih je naoruzalo Ministarstvo unutrasnjih poslova),tvrdeci cak da su specijalna policijska jedinica. Nedjeljnik je ovo udruzenje doveo u direktnu vezu s ministrom Ljubenom Boskovskim. Inace, ime “pendreka number 1” kroz stampu blisku doskorasnjoj opoziciji, Socijaldemokratskom savezu, provlaci se u slicnom kontekstu vec duze vrijeme.

Nedjeljnik “Start” je proslog oktobra pisao da je Boskovski od vrha maticne partije VMRO-DPMNE dobio zadatak da formira izvjesne “zastitne komitete”. Autor clanka je podsjetio da je odmah po dolasku na vlast tadasnje “Koalicije za promjene” kao zamjenik direktora Direkcije za bezbjednost i kontraspijunazu Boskovski dobio slican zadatak da u sluzbi u kojoj radi formira paralelne strukture no koalicioni partneri - Demokratska alternativa i Demokratska partija Albanaca su “digli dreku” pa je stvar propala. Skandal je zataskan.

U martu isti nedjeljnik vratio se svom ocito omiljenom junaku iznoseci dokaze da je u jednom skopskom restoranu odrzan sastanak nekoliko bosova podzemlja koji ce tvoriti “Makedonski nacionalni front” spreman da “pritekne u pomoc (kad zatreba) na odbrani “nacionalne stvari”. Tadasnji drzavni sekretar Boskovski je bio koordinator.

Skopski zidovi su od pocetka krize ispisani grafitima s potpisom “Makedonski lavovi” i porukom: “Ljubco, s tobom smo!” i njoj slicnim. Nedavno se preko novina hvalisao jedan od “generala” Tajne makedonske revolucionarne Organizacije (TMRO) “Makedonski lavovi” koji nije krio da je idol njegove druzine Arkan te da u svakom trenu moze staviti pod oruzje 500 obucenih “boraca”.

Javnost je bila intrigirana oglasom u jednom skopskom nedjeljniku prije nesto vise od godinu dana kojim su pozivani mladi Makedonci da se prikljuce “Makedonskim lavovima”. Uslov: potrebno je biti “posten makedonski patriot, dobrovoljac, imati odsluzen vojni rok u negdasnjoj JNA ili makedonskoj vojsci”. Prijavljivanje je vrseno na e-mail-adresu. Ciljn poziva je bio, kako je pisalo, “suprotstavljanje siptarskim teroristicko-mafijaskim bandama koje nastoje prikljuciti zapadnu Makedoniju Ujedinjenim Albanskim Drzavama (USA)”. Direkcija za bezbjednost i kontraspijunazu je identifikovala da se iza “Makedonskih lavova” krije izvjesni gastarbajter iz Stutgarta i nekoliko njegovih istomisljenika. Slucaju nije pridata vaznost te je uskoro pao u zaborav.

Nema dokaza da sadasnji “Lavovi” imaju veze s onim predjasnjim, “virtuelnim”.

Previse je pitanja na koja niko nije dao jasan odgovor. Zapadni diplomati i analiticari se uglavnom slazu da ce, ukoliko se nesto ne preduzme odmah, zemlja lagano skliznuti u gradjanski rat. Otvara se prostor za djelovanje upravo paravojnih formacija sto moze imati nesagledive posljedice. Parafrazirajuci Cehova: puska objesena na zidu u prvom cinu predstave, na njenom kraju ce sigurno opaliti.

ZELJKO BAJIC