Cekajuci “svog Covica”

Makedonski drzavni vrh jos uvijek nije do kraja definisao protiv koga vodi oruzana dejstva posljednjih mjeseci. Iako je tako, do sada se pojavilo nekoliko dokumenata koji bi se mogli nazvati mirovnim planom

AIM Skoplje, 10. 06. 2001.

Plan predsjednika Makedonije Borisa Trajkovskog s kojim su se u Bruxellesu saglasili ministri Evropske unije, sam Predsjednik je prezentirao u petak popodne poslanicima makedonskog Sobranja. Istinitije bi bilo reci da je predsjednik samo pomenuo da jedan takav plan postoji te da ce se realizovati "kad dodje vrijeme za to.”

Prvi nagovjestaji pojavili su se jos prosle nedjelje a makedonska javnost o njima je saznala zahvaljujuci “drugu Reutersu”.

Trajkovski smatra da je potrebno upotrijebiti kombinaciju vojnih i politickih sredstava. Kako rece: “uspjesnost plana ce zavisiti upravo od rezultata na vojnom i politickom planu. Ovaj plan daje sansu onima koji su spremni poloziti oruzje i integrisati se u drustveni zivot" rekao je makedonski predsjednik.

Plan ima cetiri faze koje bi trebalo odraditi u roku od 40 dana. Prva je nazvana pripremnom i predvidja sprjecavanje teroristickih aktivnosti, poziv ekstremistima da se predaju koji bi uputio sef drzave sa garancijom da oni koji nemaju kriminalna dosijea i dobrovoljno poloze oruzje nece biti sudski gonjeni. Druga faza predvidja izolaciju ekstremista propracenu kampanjom u kojoj ce se promovisati mjere za gradjenje medjuetnickog povjerenja. U ovoj fazi se predlaze da se ukljuci i KFOR. Treca faza bi bila razoruzanje, koje bi teklo paralelno sa sprovodjenjem mjera o vracanju izgubljenog povjerenja. Uz to bi se izvelo i ograniceno povlacenje makedonskih bezbjednosnih snaga sa terena pod budnim okom posmatraca Evropske Unije i Organizacije za Evropsku Bezbjednost i Saradnju. Cetvrta faza podrazumijeva vracanje normalnih uslova za zivot na cijeloj teritoriji zemlje. Pod tim se shvata organizovan povratak izbjeglica i etapno povlacenje Armije, nakon cega bi brigu o odrzavanju javnog reda i mira preuzela policija. Podvlaci se da ce se tokom realizacije ove faze Makedonija potruditi da obnovi infrastrukturne objekte nastradale u borbama, te da ce sprovoditi i socijalni program, kako bi se pomoglo najsiromasnijim gradjanima. Za ovu fazu ce biti zatrazena konkretna pomoc Evropske Unije i zemalja clanica. Osim operativnog, plan makedonskog predsjednika ima i politicki dio u kojem se naglasava da ce paralelno teci multietnicki dijalog na osnovu vec dogovorene i od svih parlamentarnih partija i medjunarodnih subjekata prihvacene Agende, u koju ulaze razgovori o vecoj zastupljenosti Albanaca u drzavnim i javnim institucijama, o decentralizaciji lokalne samouprave, borba protiv organizovanog kriminala, upotreba jezika nacionalnih manjina i jacanje gradjanskog koncepta drzave odnosno promjene u makedonskom Ustavu.

Koordinator za odbrambenu i spooljnu politiku Evropske unije Javier Solana je istog dana kasno uvece, nakon razgovora s makedonskim drzavnim vrhom, rekao novinarima: "Zelim javno da podrzim ono sto je predsjednik rekao u svom govoru u parlamentu i to ne samo u svoje nego i u ime Evropske unije". Time je odredio smjer visesatnog razgovora sto ga je u subotu prije podne vodio s celnicima politickih partija. Po izlasku s tog dugog sastanka, jedino je za razgovor bio voljan lider Demokratske partije Albanaca Arben Xhaferi koji je ponovio mnogo puta izrecenu opasku da “plan treba sadrzati poruke za one koji vojuju!". Medjutim, bar do sada se pokazalo, makedonska vlada, medjunarodna zajednica olicena u Evropskoj uniji i skoro nezainteresovanim Sjedinjenim Drzavama, ovakvim Xhaferijevim napomenama nije pridavala vaznost. Na primjedbe zapadnih novinara po pres-konferencijama od Bijele kuce do sjedista NATO-a u Bruxellesu da su na jugu Srbije pregovori bili metod za prevladavanje problema, opetuje se unison odgovor: “prilike na jugu Srbije i u Makedoniji su sasvim razlicite”.

Mediji u posljednjih dan-dva govore o izvjesnom grckom planu i planu Demokratske alternative Vasila Tupurkovskog koji su u mnogim elementima podudarni. Na naslovnoj stranici skopski "Dnevnik" objavljuje grcki plan koji predvidja prekid vatre i povlacenje ekstremista. Zatim je predvidjeno potpisivanje dokumenta od strane cetiri vodece partije koje bi do saglasnosti dosle u stilu konklave - poput kardinala koji biraju novog papu. Prema planu Tupurkovskog pak, predvidjena je hitna ostavka premijera Georgievskog, imenovanje novog premijera od strane predsjednika Trajkovskog. Jednostrani 10-dnevni prekid vatre snaga bezbjednosti pri cemu bi u tom periodu ekstremisti napustili Makedoniju. Garanti mira u zemlji bile bi Sjedinjene Drzave, Evropska unija i NATO.

U ulozi mirotvorca prethodno se okusao specijalni izaslanik OEBS-a Robert Frowick zalazuci se za svojevrsni koridor za povlacenje pripadnika Oslobodilacke nacionalne vojske prema Kosovu. Uglednom americkom diplomatu Frowicku sa zavidnim balkanskim stazom zamjereno je “ocijukanje” s liderima Oslobodilacke nacionalne vojske te je, na koncu, diskretno zamoljen da ode. Lokalna stampa je pokazala podosta naivnosti vjerujuci da je diplomat s 40-godisnjim iskustvom nastupao kao “slobodni strijelac”.

Frowicku je “na dusu” stavljeno i saucesnistvo u izradi takozvane “prizrenske platforme” koju su 22. maja potpisali lideri dvije najvece partije Albanaca s politickim predstavnikom Oslobodilacke nacionalne vojske Ali Ahmetijem. Svaka pomisao da bi se u politicki proces mogla ukljuciti ONV za makedonski politicki blok predstavlja “crvenu krpu”. Javier Solana je opet bio taj koji je iznudio da dvojica njenih potpisnika – celnik DPA Arben Xhaferi i lider Partije za demokratski prosperitet Imer Imeri pristanu na formulaciju da “dokument vise ne vazi”!?

Sve ono sto je do sada ponudila makedonska drzava u obliku dobre volje suprotnoj strani ima nekoliko zajednickih karakteristika: javnost je o zamislima Predsjednika uglavnom saznavala putem stranih medija interpretiranih u "kucnoj radinosti”; zatim, u kombinaciji vojnih i politickih sredstava za prevladavanje krize prednost se daje prvom elementu; posljednje, prevladava uvjerenje da su politicke partije koje artikulisu politicki interes Albanaca jedini moguci sagovornik na temu unapredjenja medjuetnickog dijaloga. Posljednjih dana se stidljivo u medijima provlaci simpatija za ono sto je na jugu Srbije ucinio Nebojsa Covic. No, za sada nekog slicnog nema na vidiku. Stavise, partija premijera Georgievskog sve glasnije “udara u ratne bubnjeve” ponovo vapeci za uvodjenjem ratnog stanja. Upravo i jedino iz te partije (kad se govori o relevantnijim subjektima u takozvanom “makedonskom politickom bloku”) stigle su kritike na izlaganje predsjednika Trajkovskog pred Sobranjem. Nije suvisno podsjetiti: Trajkovski je takodje clan te partije, clan koji ocito misli drukcije trudeci se da bude vise od obicnog partijskog poslusnika.

ZELJKO BAJIC