Avion pun nade

Potpisom na Sporazum o stabilizaciji i pridruzivanju 9. aprila u Luxemburgu Makedonija je prekoracila granicu do koje se mogla ponasati, recimo, "nonsalantno". Ubuduce sve ce biti podredjeno evropskoj integraciji. Skeptici kazu: tezi dio posla tek predstoji

AIM, Skoplje, 09. 04. 2001.

U ponedjeljak popodne makedonska delegacija u kojoj su se nalazili premijer Ljubco Georgievski, dva vladina potpredsjednika, ministar inostranih poslova ali i lideri vecine politickih partija ukljucujuci i vanparlamentarne kao sto su Demokratska partija Srba ili Demokratska partija Turaka prisustvovala je u Luxemburgu potpisivanju Sporazuma o stabilizaciji i pridruzivanju s Evropskom unijom. Dogadjaj je proglasen istorijskim a da je to tako valjda je posvjedocilo i prisustvo skoro 40 lokalnih novinara. Kazu, nikad jednom ovakvom cinu nije prisustvovala tako brojna drzavna delegacija.

Sta sadrzi Sporazum sto ga je potpisala Makedonija? U Sporazum je ugradjena takozvana "evolutivna klauzula" kojom Unija izrazava spremnost da integrise Makedoniju u politicke i ekonomske tokove Evrope cime zemlja stice status potencijalnog kandidata za Clanstvo. Daje se prednost regionalnoj saradnji, ali se ipak u obzir uzimaju i individualni dometi svake zemlje ponaosob na politickom, demokratskom i ekonomskom planu.Puna asocijacija je predvidjena po isteku tranzicionog perioda koji traje 10 godina. Savjet za stabilizaciju i asocijaciju Evropske unije nakon cetiri godine po stupanju na snagu ovog Sporazuma ocjenice postignuti napredak. Predvidjeno je da se u drugoj fazi primjene Sporazuma vodi dijalog na ministarskom nivou no i na parlamentarnom u okviru Komisije za stabilizaciju i asocijaciju. Makedonija ce se zalagati za dobrosusjedsku i regionalnu saradnju narocito sa zemljama-potpisnicama slicnih Sporazuma. U roku od dvije godine predvidjeno je potpisivanje regionalne konvencije kojom ce biti regulisan politicki dijalog, stvaranje regionalne zone slobodne trgovine, uzajamne koncesije za pokretljivost radne snage, slobodan protok kapitala i slicno.

Makedonskim proizvodima se obezbjedjuje slobodan pristup na trziste Evropske unije izuzev vina i jagnjeceg mesa. Skoplje se obavezuje da ce otvoriti trziste za proizvode EU s krajnjim ciljem da se kroz 10 godina uspostavi slobodna trgovinska zona izmedju Makedonije i EU. Sporazumom su regulisana i pitanja protoka radne snage, kapitala, uskladjivanja nacionalnog zakonodavstva sa zakonodavstvom Unije.

Pitanja saradnje u oblasti pravde i unutrasnjih poslova po prvi put nalaze mjesto u jednom ovakvom Sporazumu a odnose se na probleme granicne kontrole, viza, azila, migracije, borbu protiv "pranja novca", borbu protiv kriminala...

Finansijska saradnja ce se ostvarivati u vidu nepovratnih donacija, kredita, makroekonomske pomoci i direktne budzetske podrske. U okvirima CARTS-programa Makedonija ce dobiti pomoc u visini 24 miliona eura.

U diplomatskim krugovima se smatra da ce bar u prvo vrijeme evrointegracija biti u tijesnoj vezi s politickim dijalogom o zahtjevima Albanaca. Prosle nedjelje je u Sobranju pocela s radom Komisija za evropske i evroatlantske integracije kojom predsjedava predsjednik Sobranja Stojan Andov a u kojoj su zastupljene sve poslanicke grupe i parlamentarne partije. Sudeci po izjavi kojom je najavio djelovanje Komisije predsjednik parlamenta, upravo u toj komisiji ce se sprovoditi implementacija Sporazuma s Evropskom unijom sto ce reci, voditi dijalog o otvorenim pitanjima iz medjunacionalnih odnosa.

Govoreci pred clanovima Komisije, ministar inostranih poslova Srdjan Kerim je naglasio da su integracija u Evropsku uniju i NATO, dobrosusjedska i regionalna saradnja stubovi spoljne politike i na tom planu u zemlji postoji konsensus. "Na Balkanu ne treba zatvarati oci pred cinjenicom da su, za razliku od baltickih i zemalja srednje Evrope, ovdje vladale nepovoljne okolnosti, decenija ratova, zbog cega je i bila potrebna nova generacija sporazuma Evropske unije sa zemljama regiona" Ovim Kerim opravdava relativno kasnjenje u evro-integraciji. Shef diplomatije je objasnio poslanicima da je uputio ministrima Evropske unije dokument u kome su izlozena nastojanja vlade za unapredjenje medjunacionalnih odnosa, medjutim ne povodom djelovanja ekstremista, vec zato sto je to dio programa rada vlade. U tom sklopu je spomenuo projekte koji ce se realizovati u saradnji s Evropskom unijom: obezbjedjivanje finansijskih sredstava za univerzitet jugoistocne Evrope u Tetovu , kanal za nacionalnosti na drzavnoj televiziji,unapredjenje lokalne samouprave, prestruktuiranje sluzbi bezbjednosti,formiranje pogranicnih policijskih snaga koje trebaju zamjeniti armiju na granicama.

Neposredno prije odlaska delegacije u Evropu, koaliciona Demokratska partija Albanaca prezentirala je svoju platformu koju je lider Arben Xhaferi u Luxemburgu podijelio evropskim zvanicnicima, dokument koji u medijima ima skoro isti tretman kao i potpisivanje Sporazuma.

Predstavljajuci dokument potpredsjednik Demokratske partije Albanaca Menduh Thaci je rekao da se partija odlucila na stvaranje jednog ovakvog dokumenta da bi objasnila zahtjeve Albanaca. U dokumentu se kaze da u Makedoniji postoji medjuetnicki spor izmedju Makedonaca i Albanaca po dva pitanja: konceptu drzave i zastupljenosti Albanaca u institucijama sistema. Partija makedonski Ustav ocjenjuje kao etnocentrican sto je u suprotnosti s multietnickom realnoscu. Politicki dijalog o zahtjevima Albanaca cijeg organizovanja se prihvatio predsjednik Trajkovski, DPA vidi s odredjenim mandatom i rokovima za teme navedene u platformi. Medijima je narocito bila intrigantna zavrsna konstatacija: "Dokumentom se izlazi iz krize a odbijanjem dijaloga kriza se reciklira.Vracamo se na situaciju u kojoj smo bili prije dvije nedjelje ali u losijoj varijanti" opomenuo je Thaci. Na novinarsko insistiranje, misli li da losija varijanta podrazumijeva reaktiviranje ekstremista, odgovor je glasio "Apsolutno! Mislim da ce se reaktivirati!".

Opoziciona Partija za demokratski prosperitet potvrdila je svoj stav: lider Imer Imeri nije otputovao u Luxemburg. Odsustvo partijskog lidera je opravdano stavom da ne zeli davati podrsku vladi. I PDP ima pripremljenu svoju platformu koju ce uputiti evropskim institucijama. Inace, opoziciona partija Albanaca je prosle sedmice objavila zamrzavanje kontakata s drzavnim institucijama zbog nacina na koji se vlasti odnose prema krizi.

Sastav karavana za Luxemburg lovcima na skrivena znacenja salje prilicno jasne poruke: ukljucujuci predstavnike partija koje donekle artikulisu politicki interes pojedinih nacionalnosti vlast ce nastojati da ih "kooptira" u politicki dijalog. To, istina, nosi opasnost da bi se medjuetnicki dijalog mogao razvodniti ili, stavise, okrenuti protiv onih koji ga najglasnije zagovaraju - Albanaca i medjunarodne zajednice. Prisustvo lidera najvece opozicione partije - Socijaldemokratskog saveza

• Branka Crvenkovskog, jeste izraz licne zelje da se prikaze kao proevropski politicar no i mogucnosti da se ojaca, uslovno receno, "makedonski pregovaracki blok" u dijalogu s Albancima. Izostanak lidera PDP Imerija je u Luxemburgu primljen sa zaljenjem a uskoro ce se vidjeti, da li su u pravu oni koji vjeruju da Evropska unija u buducem dijalogu ionako vec favorizuje Arbena Xhaferija.

Drzavni establisment, presretan zbog cinjenice da je Makedonija prva zemlja regiona koja s Evropskom unijom potpisuje jedan ovakav sporazum, ostao je neosjetljiv na upozorenja da predstoji tezak put integracije. Takodje, putnici u Luxemburgu su preculi najavu da ce visoki predstavnik za odbrambenu i spoljnu politiku EU Javier Solana u narednih nekoliko mjeseci biti gost Skoplja skoro svake nedjelje, zivo zainteresovan za uspjeh politickog dijaloga. Logicno kad se zna da medjunarodna zajednica velike nade polaze u rezultate tog dijaloga ozbiljno vjerujuci da je alternativa - nova eskalacija sukoba.

Ali, reklo bi se, politicki vrh zemlje ce, u stilu Scarlet O'Hare, o tome misliti sutra

AIM Skopje

ZELJKO BAJIC