EKONOMIJA KOJE NEMA

Kosovo:

Piše: Ibrahim REXHEPI (Priština)

Kada je o Kosovu reč, za sada je pouzdan jedino podatak o njegovoj površini - 10.887 kvadratinih kilometara. Sve ostalo, uključujući i podatke o stanju kosovske ekonomije, ne samo da je nepouzdano, nego je uglavno nepoznato. Prva teškoća je preciznije odrediti broj stanovnika koji tu žive, a zatim i sve drugo. Posledenji normalan popis stanovništva na Kosovu obavljen je 1981. godine, a popis koji su srpske vlasti organizovale 1991. godine Albanci su bojkotovali. U medjuvrmenu, nakon početka kampanje NATO bombardovanja, srpska vlast je podstakla najveći egzodus u Evropi nakon Drugog svetskog rata, da bi posle odlaska srpske vojske i policije i ulaska NATO trupa, Kosovo napustio i pozamašan broj srpske, crnogorske i romske populacije.

Najveći broj preduzeća prestao da radi

Demografi procenjuju da bi Kosovo trebalo da ima oko 2,2 miliona stanovnika. To je medjutim samo aproksimativna cifra, jer se, zbog svih dogadjanja u protekloj deceniji, broj stanovnika može utvrditi samo naučnim proračunom. Koliko ih stvarno živi na Kosovu, odgovor niko nema. Civilna registracija glasača, izvršena od strane OEBS-a prošle godine, evidentirala je 1,1 milion stanovnika starosti iznad 16 godina. Ovu registraciju nisu prihvatili Srbi, kao i deo Roma i Turaka.

Bruto nacionalni proizvod bruto proizvod (BNP) u 1991. godinu u poredenju sa 1989. godinom opao je za 47,5%. Prihod po glavi stanovnika iznosio je 1989. godine 700 dolara, a 1991. pao je na 340 dolara. Sadašnji prihod po glavi tsanovnika procenjuje se na 400 dolara.

Najveći broj preduzeća od 1991. godine je, zbog izbacivanja albanskih radnika, sa posla prestao da radi ili je nastavio proizvodnju sa minimalnim kapacitetima. Zato, nije ni bilo proizvodnje za izvoz. U 1990-toj, izvoz je iznosio 171 milion dolara, a uvoza 191 milion dolara. Evidentirano je 120 hiljada zaposlenih i 861 hiljada nezaposlenih.

Početkom rata u republikama bivše Jugoslavije kao i ekonomskih sankcija ekonomska aktivnost se svela na minimum. Prekinute su davnašnje poslovne veze, tržište je suženo, razmena robe je bila minimalna... Takode, tokom ovog perioda brojna preduzeća fuzionirana su sa srpskim. Zato je evidencija oko proizvodnje, plata i svih drugih ekonomskih aktivnosti vodena u njihovim ''sedištima'' van Kosova.

Štete - 1,1 milijardu maraka

Prema podacima Privredne komore Kosova, ukupna šteta u kosovskoj privredi se kreće oko 1,1 milijardu nemačkih maraka. Tu nije uračunato 120 hiljada uništenih kuća od kojih se 60 hiljada ne može popraviti.

Na Kosovu još uvek nije počela privatizacija. UNMIK je ovaj problem, kako izgleda, ostavio za neka druga vremena, odnosno za period nakon rešenja političkog statusa Kosova. Putem medjunarodnog tendera cementara u Djeneral Jankoviću i fabrika za proizvodnju betonskih elemenata u Klini u medjuvrmenu su dati na desetogodišnje upravljanje Holder Bank iz Švajcarske i italijanskoj kompaniji SACET.

Na Kosovu je trenutno domaća valuta - nemačka marka.U toku je postupak osnivanja Banaka, uglavnom kao akcionarskih društva. Funkcionše samo jedna banka MEB Banka, u kojoj najveći deo osnivačkog kapitala ima Komertz i Komertz Bank iz Frankfurta. Privremenu dozvolu za rad dobilo je još šest banaka, uglavnom sa domaćim kapitalom, ali one imaju problema sa obezbedjivanjem kapitala.

Podaci pokazuju da je tokom 2000. godine investirano više od 700 miliona nemačkih maraka. Jedine veće investicije dolaze u obliku donacija. Prema projekciji institucije koja vodi monetarnu i fiskalnu politiku na Kosovu - Centralnog fiskalnog autoriteta - u 2001 godini investicije će iznositi 1,3 milijardu maraka i to uglavnom u obliku donacija.

Ekonomska regulativa je još u fazi stvaranja. Kosovo ima samo jednu uredbu koja ima zakonsku snagu za registraciju biznisa, a krajem decembra u proceduri usvajanja bio je čitav niz uredbi kojima bi trebalo da se stvori cela normativna infrastruktura u privredi.

Korupcija je prisutna, posebno u pograničnom pojasu. Pošto je Kosovo zavisno od uvoza svih roba, na mnogim graničnim prelazima roba stiže neocarinjena.

Prosečna plata zaposlenih u delatnosima koje se finansuraju iz budžeta je 250 maraka. U privredi nema odredjenog standarda oko plata, a rad u medunarodnim civilnim i vojnim institucijama prisutnim na Kosovu plaća se mnogo više, van svakog kriterija koji bi se mogao primeniti na Kosovu.

Oko 60 hiljada lokalnih penzionera albanske nacionalnosti već 18 meseci ne dobija nikakve pare. Od srpskog penzionog fonda penzije primaju samo penzioneri srpske nacionalnosti. UNMIK kaže da nema nikakvih obeveza prema ovoj kategoriji kosovskog stanovništva.

U delatnosima koje se finasiraju iz budžeta zaposleno je 53 hiljade lica, a računa se da ukupno ima oko 150 hiljada zaposlenih (u ''društvenom'' i privatnom sektoru i medjunarodnim institucijama).