Pridoslica u zao cas

Mada su inicijatori nove stranke u albanskom politickom bloku – Nacionalne demokratske partije – tvrdili da je ona osnovana u najbolje vrijeme, dogadjaji su ih demantovali prije nego sto su mogli i pomisliti

AIM, Skoplje, 17. Marta 2001.

Desetog marta u Skoplju je osnovana nova politicka stranka u korpusu partija koje imaju misiju da artikulisu politicki interes albanaca u makedoniji. Njenom osnivanju nije prisustvovao niko iz dvije parlamentarne partije Albanaca, Demokratske partije Albanaca i Partije za demokratski prosperitet,sto nije nikakvo cudo kad se zna da se dio uzeg rukovodstva manje ili vise razisao s politikom i jedne i druge. Nisu prisustvovali ni predstavnici partija koje u svom imenu ili u programu imaju neku makedonsku odrednicu, medjutim to je u lokalnom politickom koloritu vec nesto uobicajeno. Naime, u ime boljeg poznavanja politickih prilika treba reci da Makedonija ima do krajnje konsekvence doveden balkanski recept politickog grupisanja po samo jednom kriteriju: nacionalnom. Ako se u drugim drzavama nastalim na prostoru bivse Jugoslavije i mogu sresti politicke patije koje u svom clanstvu imaju ravnopravno zastupljene ljude razlicitih nacija sto bi sugerisalo nekakav gradjanski koncept, u Makedoniji cak i partije koje pretenduju na svoj gradjanski karakter nisu uspjele pod isti stijeg objediniti Makedonce i, recimo, Albance. Eto objasnjenja zasto ni od nove partije niko nije ocekivao da ce predstavljati neki izuzetak; ovdje je njena nacionalna homogenost nesto sto se samo po sebi podrazumijeva.

Nova partija svoje uporiste pronalazi u bivsim politickim zatvorenicima, zenama, studentima, intelektualcima. Mnogi su svakoj od ovih kategorija dodali prefiks “nezadovoljnim” cime se zeli naglasiti da NDP treba predstavljati “treci put”. Zahvaljujuci okolnosti da su medju njenim inicijatorima dvojica dosadasnjih poslanika iz albanskih parlamentarnih partija, NDP je direktno dobila svoje mjesto u parlamentu.

Za manje upucenog posmatraca, u programskim opredjeljenjima novoosnovane partije naoko nema nikakve razlike u odnosu na dvije etablirane politicke partije: trazi se promjena Ustava Makedonije koja bi omogucila ravnopravan status makedonskog i albanskog naroda, trazi se izjednacavanje statusa makedonskog i albanskog jezika, mogucnost obrazovanja na maternjem jeziku na svim nivoima za Albance, legalizacija tetovskog univerziteta Ipak, ono sto je novost, nova partija reanimirala je ideju albanskog referenduma iz 1992. godine o uspostavljanju politicke i kulturne autonomije u zapadnoj Makedoniji (Ilirida) sto bi bio uvod u federalizaciju zemlje. Kastriot Haxhirexha, predsjednik Nacionalne demokratske partije objasnjavao je novinarima da je na pomenutom referendumu 1992. godine 97% Albanaca u Makedoniji izaslo na izjasnjavanje od cegaa je 94% glasalo u prilog Iliridi.

Nije da se, svaka u svoje vrijeme, Partija za demokratski prosperitet i Demokratska partija Albanaca nisu zalagale za isto. Medjutim, dosadasnja praksa je pokazala da su recena zalaganja vrlo probitacna u predizbornoj kampanji – tako se pokazalo i u slucaju Partije za demokratski prosperitet na izborima 1994. i u slucaju Demokratske partije Albanaca cetiri godine kasnije. Rezultat i jednog i drugog “forsiranja” nacionalnih interesa rezultirao je ulaskom najprije Prosperitetau koaliciju spornog kvaliteta sa Socijaldemokratskim savezom a zatim DPA u jos diskutabilniju s VMRO-DPMNE (“najmakedonskijom partijom – kako je za sebe voljela govoriti) Ljubca Georgievskog. Medjutim, i aktuelni partner u vladi Georgievskog i njegov prethodnik u vladi Branka Crvenkovskog, postajuci dio vlasti dozvolili su da im borbena ostrica nekako otupi a programski zahtjevi pocnu se izgovarati skoro pa kroz stisnute usne. I obrnuto. Bas zato, sada je malo onih koji zele vjerovati u podgrijanu revolucionarnost PDP-a, partije koja od vremena izlaska iz koalicije sa Socijaldemokratskim savezom, preciznije receno, od pada s vlasti prozivljava teske dane. Znana po negdasnjim bojnim poklicima i mitinzima na koje je mogla okupiti hiljade do transa dovedenih simpatizera, sklapanjem saveza s Ljubcom Georgievskim (covjekom slicnog pedigrea i mentalnog sklopa), Demokratska partija Albanaca i njen lider Arben Xhaferi postali su meki kao “zecji repic”; u savremenom politickom bon-tonu to bi se reklo “kooperativni”. Drugim rijecima, politicki ciljevi svih mislecih Albanaca u Makedoniji ostali su isti, metodi za njihovo ostvarenje su razliciti. Ili, stvar je brzine kojom neko moze (ili misli da moze) ostvariti proklamovano.

Upravo u taj medjuprostor ubacila se Nacionalna demokratska partija koja je kao moguci metod za ostvarivanje politickih ciljeva najavila i gradjansku neposlusnost. Medjutim, u koalicionoj Demokratskoj partiji Albanaca su u pridoslici vidjeli opasnost mnogo prije nego se i pojavila. Vladina “Nova Makedonija” dobila je jos prije dva mjeseca zadatak da u ime koalicionog partnera “odradi” diskreditaciju celnih ljudi nove partije. Vladin list je otisao predaleko povezujuci nekadasnjeg perspektivnog gostivarskog gradonacelnika Rufija Osmanija (koji se poslije abolicije u slucaju isticanja albanskih zastava na drzavnim zgradama) razisao s DPA.Osmani je odmah demantovao tvrdnju da namjerava osnivati partiju. Pomenuti su tada u drzavnim novinama i poslanik DPA Fadil Bajrami koji je zaista postao jedan od inicijatora Nacionalne demokratske partije kao i Xhevad Ademi, predsjednik Udruzenja politickih zatvorenika Albanaca koji je postao generalni sekretar NDP. “Nova Makedonija” je iskoristila politicku konjunkturu da optuzi “prozvane” da su pokrovitelji Oslobodilacke nacionalne vojske koja je u medijima imala tek embrionalni tretman. Ipak,logika “Nove Makedonije” dopala se u medjuvremenu i drugima te je tako kod mnogih komentatora prevladalo misljenje da ce NDP zapravo biti politicko krilo Oslobodilacke nacionalne vojske. Malo ce pomoci sto je predsjednik NDP Kastriot Haxhirexha odlucno ovo opovrgao.

U Tetovu je 14. Marta odrzan zlosretni miting pod motom “Stop za drzavni terorizam protiv Albanaca! Na kome je sto direktno sto indirektno podrzana Oslobodilacka nacionalna vojska. Jedan od organizatora mitinga je i Udruzenje politickih zatvorenika Albanaca. Dovoljno povoda da neki analiticari povuku paralelu izmedju tog udruzenja i sekretara NDP?! Da nova partija vec na startu ima solidnu politicku tezinu pokazala je i cinjenica da se americki izaslanik za Balkan James Pardew za koga bi se tesko moglo reci da je neobavijesten o politickim prilikama sastao i s njenim rukovodstvom. Cinjenica koja moze ali ne mora znaciti nista narocito.

U petak je iza zatvorenih vrata pocelo zasjedanje makedonskog parlamenta (Sobranja). U dugim pauzama, pretpostavlja se, mesetarilo se o kojecemu, ponajvise o stvaranju vlade nacionalnog jedinstva ali novinari su “naisli” i na “zanimljiv trag” da se “krcka” i platforma albanskog politickog bloka u cijem stvaranju ucestvuju sve tri albanske parlamentarne stranke. Smisao platforme je da se zatrazi obustavljanje vojnih dejstava makedonskih snaga bezbjednosti ali i naoruzanih Albanaca te da se stvori prostor za dijalog o zahtjevima Albanaca. Lider DPA Arben Xhaferi je kasnije ova saznanja relativizirao rekavsi da u ovom trenutku svaka homogenizacija na etnickoj osnovi moze biti stetna.

Iz izjava svih uglednijih predstavnika politickih partija Albanaca od pocetka aktuelne krize uocava se spremnost da se pronadje put za dijalog. Nezvanicno se moze cuti da su sve tri politicke partije pokusale ostvariti stanovite veze s ekstremistima no nemoguce je sa sigurnoscu reci, da li su komandanti spremni ciljeve svoje borbe povjeriti u njihove ruke. Otuda moglo bi se pretpostaviti da bi stvaranje jedinstvene platforme partija Albanaca trebalo odobrovoljiti i najzagrizenije ekstremiste. Drugo je, pak, pitanje: nisu li se mozda latili oruzja upravo zbog nedjelotvornosti vodja kojima je licni interes bio mnogo vazniji od nacionalnog.

AIM Skopje

ZELJKO BAJIC