Nezavisnost sve poželjnija

Crnogorsko javno mnjenje uoči referenduma

Prema najnovijem istraživanju javnog mnjenja, sve su brojnije pristalice crnogorske državne nezavisnosti. Time se ojačava pregovaračka pozicija predsjednika Crne Gore Mila Dukanovića sa novom srpskom vlašci, ali i pojačava nervoza protivnika nezavisnosti i njihova odlucnost da odgode ili spriječe održavanje referenduma

AIM Podgorica, 23.12.2000. godine

Posljednja u nizu sondaža javnog mnjenja u Crnoj Gori, koje je radila podgoricka agencija "Damar" od februara 1998. do početka decembra 2000. godine, otkrila je novo, naglo povećanje broja pristalica crnogorske državne samostalnosti. Ispostavilo se da bi na "čisto" referendumsko pitanje: "Da li ste za nezavisnu, međunarodno priznatu Crnu Goru?", sada pozitivno odgovorilo 50, 5 posto od ukupnog broja onih koji imaju pravo glasa. Kada bi se u obzir uzeo uobičajeni (25 odsto) postotak apstinenata, onda bi broj pristalica bio dodatno povecan i iznosio bi više od 57 odsto.

Početkom 1998. godine samo je nešto više od petine građana bilo sklono crnogorskoj držanoj samostalnosti. Bile su to, uglavnom, pristalice dvije indipendističke partije - Liberalnog saveza i Socijaldemokratske partije. Većina građana je tada preferirala postojeće rješenje državnog statusa, zajedničku državu Crne Gore i Srbije prema ustavnim rješenjima iz 1992. godine. Od tada do sada uočljivo je nekoliko prelomnih tacaka, kada dolazi do skokovitog rasta pristalica nezavisne i međunarodno priznate Crne Gore.

Prema istraživanjima agencije "Damar", uvijek rađenim na velikom, stratifikovanom uzorku, značajni preokreti u crnogorskom javnom mnjenju dešavali su se u nekoliko navrata. Prvi put aprila 1998. godine, kada se broj pristalica samostalnosti popeo na 25 odsto. Godinu dana docnije, već je blizu 30 odsto građana bilo za to da Crna Gora bude nezavisna. Novembra mjeseca 1999. godine jasno je vidljiva nova prelomna tačka, jer se već 35 odsto gradana opredjeljuje za nezavisnost. Nekoliko sljedećih istraživanja pokazalo je da taj postotak ne pada, već, uz određene oscilacije, blago raste, sve do najnovijeg, naglog skoka početkom decembra ove godine.

Nagla povećanja broja pristalica crnogorske državne nezavisnosti, sudeći prema istraživanjima agencije "Damar", vremenski se uglavnom podudaraju sa momentima pogoršavanja odnosa između Podgorice i Beograda, poslije kojih dolazi i do otvorenijeg optiranja crnogorske koalicione vlasti, a prije svega Demokratske partije socijalista i njenog lidera Mila Dukanovića, za nezavisnost Crne Gore.

Prvi put se to dešava nedugo poslije dolaska Mila Dukanovića na mjesto predsjednika Crne Gore i krvavih nemira u Podgorici, koje je, zbog navodne krađe glasova na predsjedničkim izborima, režirala promiloševićevska Socijalistička narodna partija uz logističku podršku Beograda. Do novog značajnog umnožavanja pristalica crnogorske državne samostalnosti došlo je uoči i tokom NATO intervencije u SR Jugoslaviji, kada je postojao i opravdan strah da režim Slobodana Miloševića iskoristi situaciju i vojsku za puc u Crnoj Gori. Miloševićevo političko snaženje poslije "pobjede nad NATO paktom" i neizvjesnost u pogledu sposobnosti razjedinjene srpske opozicije da sruši režim i dođe na vlast doveli su do novog, radikalnijeg prestrojavanja unutar crnogorskog javnog mnjenja. Posljednji put se to dešava nakon saveznih izbora i pobjede Demokratske opozicije Srbije.

Prema mišljenju stručnog saradnika agencije "Damar" Rasenka Čađenovića, do ovog najnovijeg povećanja brojnosti pristalica crnogorske državne samostalnosti došlo je iz dva razloga. Prvi je, razočarenje u novu srpsku političku elitu, koja je, u mnogo čemu, nastavila Miloševićevu politiku prema Crnoj Gori. Drugi razlog je taj što je Demokratska partija socijalista napravila prilično jasan zaokret. Njen lider Milo Dukanović i Glavni odbor odustali su od ideje da postojeću zajedničku crnogorsko - srpsku Jugoslaviju treba redefinisati u smislu veće decentralizacije, i opredijelili se za to da i Crna Gora i Srbija prvo zaokruže svoju državnost i dobiju međunarodno priznanje, pa tek potom stupe u neku formu državnog saveza.

Crnogorsko javno mnjenje je, dakle, pozitivno reagovalo na zaokret predsjednika Dukanovića i njegove partije, što je potvrdilo i valjanost procjena politickih analitičara da je značajan procenat disciplinovanih članova i simpatizera DPS-a spreman da krene tamo gdje i Dukanović, kao neprikosnoveni lider partije.

To je i te kako važno uoči predstojećih pregovora sa novom srpskom vlašci, jer ojačava pregovaračke pozicije Demokratske partije socijalista i Socijaldemokratske partije, odnosno samog Dukanovića sa novom srpskom vlasti. I ne samo to, nego im i sužava manevarski prostor u tim pregovorima.

Na drugoj strani, promjene u raspoloženju javnog mnjenja dodatno pojačavaju nervozu kod onih političkih snaga u Crnoj Gori koje se protive nezavisnosti, prije svega kod opozicione Socijalističke narodne partije i kod Narodne stranke, koja je članica vladajuće koalicije. Na slične ili različite nacine, ali i jedna i druga partija sada nastoje da zakomplikuju političku situaciju i osujete skoro raspisivanje referenduma. SNP, pri tom, najavljuje oštru antireferendumsku kampanju i pledira za raspisivanje prijevremenih parlamentarnih izbora u Crnoj Gori.

Ako je odbijanje SNP i NS da učestvuju u radu parlamentarne radne grupe za pripremu novog zakona o referendumu i pravila po kojima bi se pratila kampanja u državnim medijima pouzdan znak da će pomenute partije bojkotovati i referendum, onda bi to, prema procjeni dr Veselina Pavićevića, stručnjaka za izborno pravo, znacajno otežalo posao privrženicima nezavisnosti Crne Gore.

"Ako referendum bojkotuju tzv. projugoslovenske partije, pitanje je kako će se u tom slučaju on sprovesti. Kao prvo, postavlja se pitanje da li će i partije koje ne žele da učestvuju na referendumu željeti da kontrolišu procenat izašlih. Pored toga, postavlja se pitanje kontrole referenduma u opštinama gdje SNP ima lokalnu vlast. Nadležni u tim opštinama mogu u slučaju bojkota na dan referenduma jednostavno ostaviti biračka mjesta zatvorena, zbog čega bi trebalo imenovati nove biračke komisije", upozorava Pavićević.

Prema Pavićevićevoj racunici, koju su objavile podgoričke "Vijesti", prosta matematika nameće SNP-u i NS da se opredijele za bojkot referenduma, jer će, u tom slučaju, partije koje se zalažu za nezavisnu Crnu Goru mnogo teže postići uspjeh. Za to će im, naime, trebati mnogo više glasova nego da bojkota ne bude.

Pitanje na koje sada nije moguće odgovoriti je, da li će ponašanje SNP-a i NS, uprkos rastu pristalica crnogorske državne nezavisnosti, dovesti do kolebanja rukovodstva DPS-a i samog Mila Dukanovića, odnosno od insistiranja na zahtjevu da Crna Gora treba da bude nezavisna i medunarodno priznata država. Oni koji vjeruju da je to sasvim izvjesno, imaju u vidu upravo činjenicu da jednom značajnom dijelu njegovih i pristalica DPS-a nije teško da se okrenu "kako vjetar duva".

Dragoljub VUKOVIĆ (AIM)