Zov srpskih gusala
Proslava Podgoričke skupštine u organizaciji SPC
Šta su slavili mitropolit SPC Amfilohije i predstavnici Plemenskih skupština u Domu Vojske Jugoslavije u Podgorici i kakve su poruke slali
AIM Podgorica, 30.12.2000. godine
U nedjelju 26. novembra upriličena je zanimljiva proslava u Domu Vojske Jugoslaije u Podgorici, kojoj su prisustvovali predstavnici SPC, Srpske akademije nauka i umjetnosti, čelni ljudi Socijalističke narodne partije, te predstavnici Vijeća plemenskih skupština u Crnoj Gori, organizacija pod kontrolom SNP.
Zanimljiv je i datum koji je bio povod slavlja: prije 82 godine,
- novembra 1918. godine održana je Podgorička skupština kojom je Crna Gora izgubila državnost i prisajedinjena Srbiji.
Počelo je zaista svečano: uz zvuke nezvanične srpske himne "Bože pravde". Prigodno okupljanje organizovali su, zvanično, Vijeće plemenskih skupština i, zasad medijiski neafirmisana, organizacija Srpski forum Crne Gore. No, prisustvo brojnih gostiju dalo je do znanja ko su, u stvari, pravi organizatori: u publici su, uglavnom, bili visoki funkcioneri, članovi i simpatizeri Socijalističke narodne partije Momira Bulatovića, Srpske narodne stranke i Srpske radikalne stranke, kao i sveštenici Srpske pravoslavne crkve u Crnoj Gori, na čelu sa mitropolitom Amfilohijem Radovićem.
Kako su svi oni obilježili najsporniji datum i događaj crnogorske istorije? "Opjevali" ga i preporučili kao neupitnu vrijednost, koju treba slaviti u sadašnjoj i budućoj zajednici Crne Gore i Srbije.
Sljedbenicima ideje bezuslovnog ujedinjenja, koji su autobusima stigli na zborno mjesto sa osvještanja novoizgrađenog hrama Svetog Jovana Krstitelja u Jovanovom dolu kod Nikšića, obratio se mitropolit Amfilohije. Nadahnuto je besjedio o događaju kojim su Crna Gora i Srbija "ispunile vjekovne težnje, ideale, za kojima su čeznula čitava pokoljenja i proliveno toliko krvi".
Govoreći o težnji loze Petrovica da se oslobodi porobljeni srpski narod "ma gdje on živio i ma gdje se nalazio", srpski vladika je ono što se zbilo 26. novembra 1918. godine prestavio kao "krunu svega što se događalo u istoriji srpskih zemalja kroz vjekove".
"Dvadeset šesti novembar, po mom dubokom osjećanju i uvjerenju, treba da bude jedini praznik ove zajedničke države Srbije i Crne Gore, kao temelj njihovog jedinstva, plod njihove prošlosti i kao putokaz njihovoj buducnosti...", zaključio je prvi dio besjede mitropolit Amfilohije. Uslijedio je vatreni aplauz. Crnogorce koji pate od smanjenog osjećaja srpstva ili ga nemaju uopšte, vladika je pomenuo u kontekstu "sila koje se suprotstavljaju tom živom i živenosnom toku bića i sudbine srpskog naroda". Aludirajući na aktuelnu crnogorsku vlast, mitropolit se zapitao, zašto su oni koji su pisali ustave jedinstva Srbije i Crne Gore sada protiv tog jedinstva i predvode "razbijanje i razbracivanje jednog naroda koje nikome ne može donijeti blagoslov Božji".
Oštricu kritike vladika je, ipak, usmjerio na Dukljansku akademiju nauka i umjetnosti. "U naše vrijeme rodio se jedan izdanak zvani dukljansko-montenegrinska ideologija", počinje Amfilohije. Istovremeno, publika psuje, čuje se: "to su domaće ustaše".
Osim toga, Crna Gora mora u Evropu i integracije sa svim svojim specificnostima, preporucuje mitropolit Amfilohije. Odmah otkriva jednu od njih - srpske gusle i srpsko gudalo.
"Naravno, neće se moci u Evropu bez srpskih gusala (aplauz), jer srpske gusle i gudalo, to je srpsku vjeru i dušu sačuvalo". Pa, zašto, onda danas "hajka na gusle", pita vladika i jedanak odgovara? "Zato što srpske gusle lagati ne znaju, i oni koji danas hoće na laži i polulaži da grade buducnost ne mogu da se sa guslama razracunaju", zaključio je i poželio prisutnima srecan i blagosloven Dan ujedinjenja.
Istoričar i akademik Milorad Ekmečić se ne slaže sa mitropolitom Amfilohijem oko uloge kralja Nikole I Petrovića - Njegoša na temu njegovih velikosrpskih težnji i planova. Dok je mitropolit potencirao "da je sve što je Car junaka učinio i napisao bila težnja za ujedinjenjem", akademik je bacio drugačije svijetlo na kraljevu ličnost i težnje.
Ekmečić je tvrdio da kralj Nikola i nije bio toliko srpski orijentisan koliko je o tome pjevao u svojim pjesmama. Na dobar dio publike to je djelovalo zbunjujuće. Ocigledno i na mitropolita Amfilohija.
Na čemu je Ekmecic zasnovao svoje viđenje?
"Rade Turov Plamenac, u predivnom primeru, u svojim memoarima se seća da je kralj Nikola nastojao da se u kulturnom pogledu što više približi Hrvatima, pa je zbog toga sa Štrosmajerom radio na uredenju odnosa sa Vatikanom. Rade Turov kaže da knjaz Nikola putnike okolnih zemlja nije pitao znadeš li srpski (naški) govoriti nego znaš li katunski zborit?. U pjesmama se svojim činjaše veliki Srbin, ali ne polagaše svoje povjerenje na Srpstvo nego mnogo više na Hrvatstvo, jer je očekivao da će u opštem jugoslovenskom razvoju Hrvati dobiti prvenstvo i da će se njima on priključiti", rekao je Ekmečić. Prisutni su njegove teze propratili mukom.
Ekmečić se, potom, pozabavio geopolitičkom dilemom: "Da li Zapad sme da rizikuje da znatan deo jadranske obale ostavi u okviru jedinstvene srpske nacionalne države?" Po njemu, "kao uvek u prošlosti, srpska je država i danas osumnjičena da je smisao njenog istorijskog postojanja da bude večni drum kojim možna Rusija sa severa ugrožava zapadnu hegemoniju na Mediteranu".
"Istorija je pokazala da su Podgoričkoj skupštini istorijski neprijatelji bile ideologije: fašizam, komunizam i danas globalizam", poentirao je Ekmečić, a prije zasluženog aplauza zakljucio, "da se istorijske poruke Podgoričke skupštine neće ugasiti za još nekoliko narednih decenija, a sa Rusijom se neće ugasiti nikada!".
Nakon akademikove besjede nastupao je hor Cetinjske bogoslovije. čitani su i dijelovi dokumenata sa Podgoričke skupštine, pa pozdravni telegrami Podgorickoj skupštini, pa odluke Skupštine, pa zakletva poslanika Podgoricke skupštine, pa...
Na kraju su se, kako i priliči, svi razišli, ostavljajući "srpskom gudalu i guslama" da opjevaju kako znaju i umiju ono što se čulo i vidjelo.
Jedino, na kraju, niko nije objasnio: zašto bi država Crna Gora slavila kao praznik dan kada je nestala kao država? Ili je, možda, u tome stvar.
Srđan JANKOVIĆ (AIM)