Himara: Još jedna balkanska priča

Tirana, 23.10.2000

Iako je u drugi krug lokalnih izbora u Albaniji bilo uključeno gotovo 1,2 miliona glasača, na oko 40 odsto glasačkih mesta u zemlji sva pažnja se usredsredila na mali grad Himara na Jugu Albanije, gde su pritivkandidati bili iz Socijalističke partije I Partije za ljudska prava koja predstavlja interese etničkih manjina u zemlji.

I Himara je donela Albaniji ono što nije donelo Kosovo pre godinu dana: Izbijanje talasa nacionalizma koji nije viđen tokom deset godina postkomunističke tranzicije. Dok je kosovska kriza prebrođena više uz pomoć ljudske solidarnosti nego nacionalističkim izlivima, kriza u Himari donela je ono što se može smatrati kao najuočljivije epizoda albanskog nacionalizma.

Sa oko 75 odsto glasova, socijalistički kandidat je pobedio u kampanji koja je dobila oštre nacionalističke tonove I usled incidenata na dan glasanja. Devet grčkih parlamentaraca iz opozicije iskrcali su se u Himari izazvavši oštru reakciju albanske strane. Grčki poslanici su izjavili da su neregularnosti I tenzije uticali na rezultat glasanja. Albanska strana je aktivnost grčkih poslanika smatrala kršenjem suvereniteta zemlje I izbornog koda Albanije, koji zabranjuje intervenisanje stranaca u izbornim kampanjama. Štampa u Tirani je isto tako na meti uzela aktivnost grčkih diplomata u Himari, posebno grčkih konzula u Đirokastri I Tirani, smatrajući je kao pritisak na glasače.

Međunarodni posmatrači OHDIR-a su istakli da su izbori u Himari protekli uz dosta neregularnosti, zaplašivanja I krađu glasova u najmanje tri glasačka centra. Isto tako, OHDIR je kritikovao nacionalističku retoriku koja je pratila kampanju. Međunarodni posmatrači su u svom Izveštaju napomenuli da u Himari postoji zajednica " koja govori grčki" - termin koji se uopšte ne sviđa zvaničnoj Tirani.

Međutim, činjenica što međunarodni posmatrači nisu u njihovom Izveštaju pomenuli aktivnost grčkih poslanika, izazvalo je nezadovoljstvo u albanskom glavnom gradu, ali I ozbiljne razdore između samih predstavnika međunarodnih organizacija. Ambasador OEBS-a u Tirani Ahrens i ambasador Saveta Evrope Grunet, izbegli su izlazak pred novinare kako bi predstavili Izveštaj međunarodnih posmatrača, zbog toga što nisu bili saglasni sa nepominjanjem uloge grčkih poslanika na dan izbora u Himari.

Čak, I dva korenspondirajuća Helsinška komiteta, onaj grčki I albanski, stupili su u međusobne polemike optužujući se međusobno za stajališta sa nacionalističkim pozicijama.

Bilo kako bilo, najozbiljnije posledice su se pokazale u novom zaoštravanju odnosa između Grčke I Albanije. Grčka ministarka za evropska pitanja Papazoi je najavila da bi se odnosi između Grčke I Albanije mogli narušiti zbog izbornih neregularnosti u drugom izbornom krugu u Himari. S druge strane, grčki ministar inostranih poslova Papandreu je izjavio pred Komisijom za inostrane poslove grčkog Parlamenta da "ćemo Tirani poslati jasnu poruku da put Albanije prema Evropi vodi kroz Atinu". Jasnije od ovoga ne može se govoriti na Balkanu.

Iako je albanski premijer izjavio da se "jedna predizborna utrka ne može pretvoriti u etničku bitku", izgleda da se to upravo desilo.

Razni analitičari u Tirani su istakli činjenicu da je po prvi put pitanje etničkih manjina zauzelo takvo istaknuto mesto I istovremeno opasno u jednoj izbornoj kampanji u Albaniji.

Sa oko 12 hiljada stanovnika Himara je u kontinuitetu bila jedna od najomiljenijih turističkih zona za Albance, ali nikada ranije bojno polje politike kao ovoga puta. Istorijski, Atina je imala pretenzija oko etničke pripadnisti stanovnika Himare koje ona smatra kao "etničke Grke". Ova teza je redovno nailazila na zvanična protivljenja Tirane koja himariote smatra Albancima koji govore I grčki jezik I Himaru kao jednu bilingvalnu zonu.

Tokom deset godina tranzicije, tokom koje je Albanija prelazila iz jedne krize u drugu, Himara je polako klizila u sve osetniji grčki uticaj. Našavši se nasuprot grčkom otoku Krfu, Himara I okolna sela su ubrzo uspostavila trgovinske I komunikacijske veze sa drugom obalom, a s druge strane uništena infrastruktuira koja je vodila prema unutrašnjosti zemlje postepeno ju je izdvojila od drugog dela Albanije.

Kako je pisao jedan od najpoznatijih političkih analitičara u zemlji, na kraju krajeva, od onoga što pripada Albaniji da reši u Himari - ništa nije rešeno. Tamo nema posla. Takoreći svi mladi iz te zone rade u Grčkoj, njihova deca već imaju veoma malo veza sa Albanijom. Ako se želi razgovarati telefonom mora se upotrebiti sistem mobilne telefonije Grčke, pošto albanski sistem taj deo ne pokriva. U selima oko Himare ne može se gledati nijedna TV koja emituje program na albanskom jeziku, uključujući I Javnu, ali se mogu gledati sve grčke televizije uključujući I lokalne TV sa Krfa. Tamo ne stiže nijedna novina na albanskom jeziku, ali neretko u seoskim lokalima se može naći grčka štampa koja dolazi s one strane granice. U Himari ili okolnoj zoni ne dolazi nijedan trajekt ili brod koji polazi iz Drača, ali u Himari dolazi svaka dva dana veliki trajekt sa Krfa koji je I najbliža veza ove zone sa svetom. Tamo je u opticaju lek, ali prodavci su sve spremniji da vraćaju kusur u drahmama.

Atina je već odavno vodila u Himari politiku privilegija posredstvom viza I plaća posebne penzije za one koji se izjašnjavaju kao vorioepirioti. Na to se uvek sa sumnjom gledalo u Tirani, ali je I zatvarano jedno oko I nije se reagovalo.

Međutim, kao za ironiju, konkurentni kandidati u drugom izbornom krugu, pripadali su dvema partijama koje učestvuju u vladinoj koaliciji. Partija Unije za ljudska prava ima portfelj ministarsta zdravlja u Metoj Vladi. Međutim, savezništvo u Vladi je ostavljeno po strani I obe strane su se međusobno optuživale najoštrijim rečima.

S druge strane, Demokratska partija u opoziciji koja je odbila da prizna rezultat izbora u velikom broju zona, pozvala je svoje sledbenike u Himari da glasove daju socijalističkom kandidatu ( čitaj Albancu ). Pređašnji demokratski predsednik gradskog veća učestvovao je na predizbornom mitingu premijera Mete, veoma neobičan postupak ako se imaju u vidu zaoštreni odnosi između Vlade I opozicije u Albaniji.

Usred ove priče, kao za koincidenciju, odigrala se I fudbalska utakmica između Albanije I Grčke, koja se pretvorila u pravi politički događaj. Pobeda Albanije je dala krila nacionalističkim istupima I novine su objevljivale naslove koji ranije nisu viđani, kao na primer: "Grčka na kolenima pred Albanijom", "Grčka rasturena" I tako dalje. Čak, na stadionu u Tirani su se mogle čuti parole protiv olimpijskog šampiona u dizanju tegova Piro Dhima, himariote koji se ranije takmičio za Albaniju, a sada za Grčku I za kojeg se tvrdi da je sponzorisao autobuse sa emigrantima koji bi ponovo trebali da doputuju za glasanje u drugom izbornom krugu. Oko 700 emigranata iz himara je dovezeno iz Grčke posebnim autobusima kako bi glasali u drugom izbornom krugu.

Nakon što su brojani golovi u sredu I glasovi u nedelju, izgleda da su Albanci dva puta izašli kao pobednici, ali u stvari to uopšte nije tako. Iako se može reći da je fudbalska utakmica dobro vođena, ne može se isto reći I za utakmicu glasanja koja je svakako degradirana u jedan tradicionalan balkanski duel.

AIM Tirana, Arjan LEKA