Tajna diplomatskog fraka

Ambasador Savezne Republike Jugoslavije Zoran Janackovic nasao se u posljednje vrijeme na udaru makedonskih provladinih medija. Ambasada SRJ se opisuje kao pravi obavjestajni centar. Zasto bas sada?

AIM Skopje, 27.09.2000

Zvanicna delegacija na celu s Aleksandrom Dimitrovim, ministrom inostranih poslova, cekala je proslog petka od 7 sati ujutro do 11 sati i30 minuta prije podne bezuspjesno na skopskom aerodromu da Savezna direkcija za civilnu plovidbu u Beogradu izda odgovarajucu dozvolu avionu makedonske vlade. Od 9 sati trajali su zivi pregovori na relaciji Skoplje-Beograd. Najzad je uslijedio vrlo jasan odgovor iz Beograda: “Ne garantujemo sta ce se dogoditi ukoliko poletite u Podgoricu!” svjedoce novinari koji su bili u pratnji ministra. Prema diplomatskim izvorima, cilj posjete shefa makedonske diplomatije trebao je biti razmjena misljenja s crnogorskim kolegom Brankom Lukovcem o bilateralnoj saradnji s posebnim naglaskom na ekonomske veze kao i o prakticnim mjerama za otvaranje makedonskog generalnog konzulata u Podgorici (za sta je dala saglasnost i savezna vlada). Dimitrov je u svojstvu predsjedavajuceg procesom saradnje u jugoistocnoj Evropi s domacinima namjeravao razgovarati o stanju u regionu u kontekstu nedavno usvojene Njujorske deklaracije ino-ministara zemalja regiona. Bili su predvidjeni i susreti s predsjednikom Milom Djukanovicem i premijerom Filipom Vujanovicem.

Makedonsko Ministarstvo inostranih poslova u skladu s uobicajenom procedurom blagovremeno je Beogradu najavilo posjetu uz zahtjev za odobrenje za prelijetanje i slijetanje na podgoricki aerodrom. Ocjenjujuci da ovakav postupak jugoslovenske strane nije u duhu i u suprotnosti je s deklarisanim opredjeljenjima o unapredjenju bilateralnih odnosa, Ministarstvo inostranih poslova najavilo je ostru reakciju Beogradu.

Neki analiticari odbijanje Beograda da dozvoli prelijetanje aviona makedonske vlade doveli su u vezu s losim tajmingom s aspekta izbora u SR Jugoslaviji. Medjutim, ipak, cini se vjerovatnijim da je potez Beograda opomena sluzbenom Skoplju povodom sve ucestalijih najava da ce biti zatrazeno povlacenje ambasadora Zorana Janackovica zbog njegovog, kako se kaze “nediplomatskog djelovanja”.

Dva dana ranije, vlada je na svojoj sjednici zaduzila policiju da se pozabavi djelovanjem stranih ambasadora u zemli. U toj odluci javnost je

prepoznala upravo aluziju na Janackovica, covjeka s “crne liste” Evropske unije navodno vrlo bliskog Slobodanu Milosevicu.

Vladina “Nova Makedonija” danima u vidu feljtona objavljuje saznanja o Janackovicevom, kako se tvrdi, obavjestajnom radu. Pripisuje mu se snazan angazman u vrijeme kampanje NATO-a protiv SR Jugoslavije . Tvrdi se da je ambasada nekim medijima distribuirala video-kasete s anti-NATO-sadrzajima kako bi javno mnijenje okrenula protiv operacije Zapada. Uz pomoc ambasade vrsena je regrutacija makedonskih drzavljana spremnih da se bore na strani SRJ protiv NATO-a. Janackovic i njegovi saradnici angazovali su se na organizovanju anti-NATO-demonstracija na pocetku saveznicke intervencije. Tokom kampanje obavjestajci SRJ su regrutovali izvrsioce nekoliko teroristickih akata protiv snaga zapadne Alijanse na makedonskoj teritoriji “Nova Makedonija” prenosila je jos prosle jeseni pisanje beogradskih novina iz kojeg je slijedilo da prvi ambasador SR Jugoslavije u Skoplju uskoro odlazi na novu/staru duznost

• shefa Drzavne bezbjednosti Srbije. Skopskom listu to je jos tada posluzilo kao dobar povod (pokazace se preuranjeno) za oprostaj sa Zoranom Janackovicem, ambasadorom po svemu drukcijim od svojih kolega u diplomatskoj koloniji u makedonskoj prijestonici.

Kada je Beograd pocetkom 1996. zatrazio agreman za prvog ambasadora Zorana Janackovica u politickim krugovima u Skoplju nisu bili nacisto, da li Milosevic misli ozbiljno ili se sprda s najmladjom drzavom u Evropi. Jer, o Janackovicu su stizali najrazlicitiji glasovi. Prema jednima, do raspada bivse Jugoslavije, u policiji Srbije je imao visoku bezbjednosnu duznost i direktan zadatak da “motri” na Makedoniju. U vrijeme povlacenja JNA iz Makedonije bio je organizator teroristicko-diverzantske cete poznate pod komicnim nazivom “Spasojevi magarci” ciji je zadatak bio (za ne daj Boze) organizovati akcije koje bi Makedoniju gurnule u ratni pozar. Prema drugima, radi se o jednom od najboljih Milosevicevih obavjestajaca “u fraku” o cemu govore cinjenice. U vrijeme raspada bivse Jugoslavije bio je kao rukovodilac Sluzbe za informacije i dokumentaciju (SID) tadasnjeg Saveznog sekretarijata za inostrane poslove jedan od glavnih “cistaca terena” u tadasnjoj Yu-diplomatiji. Zatim je bio jedan od kljucnih ljudi Drzavne bezbjednosti Srbije. S takvom diplomatskom preporukom je Milosevic zatrazio agremane i, za divno cudo, dobio ih! Bivsi predsjednik Kiro Gligorov upoznavsi se s Janackovicevom biografijom bio je spreman povuci agremane ali se iz neobjasnjivih razloga od toga odustalo.

Tokom citavog svog sluzbovanja u glavnom gradu Makedonije Janackovic tvrdi da izmedju njegove zemlje i Makedonije ne postoji ni jedno otvoreno pitanje mada makedonski zvanicnici insistiraju da pitanje medjusobne granice nije rjeseno. Ambasador Janackovic nikad nije demantovao tvrdnje beogradskih novina da u Makedoniji zivi 250.000 Srba iako zvanicni popis kaze da ih ima 39.000. Nikada ambasador Janackovic nije demantovao svojevremeno lansiranu senzaciju “Vecernjih novosti” da se na makedonskoj strani Shar-planine obucava 10.000 pripadnika Oslobodilacke vojske Kosova. Nikad... Stavise, i sam je dobrano doprinio “gradjenju dobrosusjedskih odnosa” kao “ambasador dobre volje” kako sam voli da kaze. Poslije NATO-intervencije je promovisao “Bijelu knjigu” vlade koju predstavlja, u svom promotivnom slovu rekavsi da je Makedonija bila medju zemljama koje su posredno ucestvovale u agresiji na njegovu zemlju.

Makedonska diplomatija ne jednom je bila u prilici da ambasadora Janackovica poziva da bi mu urucila proteste najrazlicitijim povodima; najcesce se nije odazivao! Ili mu telefon nije radio ili je imao preca posla!

A onda je s proljeca u Skoplju kao medijska bomba odjeknula vijest da se ambasador SR Jugoslavije u Makedoniji Zoran Janackovic nalazi na “crnoj listi” Evropske unije kao jedini yu-diplomata kome je zabranjeno putovanje zapadno od svoje domovine (osim clanica EU listu postuju i Bosna i Hercegovina te Hrvatska), Makedonija ne. U diplomatskim krugovima se strahovalo da bi, na pragu pregovora o asociranju, Evropska unija mogla zatraziti od Skoplja da otkaze gostoprimstvo Janackovicu. To bi, procjenjivalo se, bio tezak potez posto bi se negativno odrazio na bilateralne odnoser dvije zemlje; SR Jugoslavija je jedan od najvaznijih spoljnotrgovinskih partnera, odnosi se razvijaju krivuljom vruce-hladno, Beograd jos nije zaboravio ulogu sto ju je imala Makedonija u propslogodisnjoj operaciji NATO-a... Shef diplomatije Aleksandar Dimitrov se olako nadao da ce Beograd sam povuci “pravi potez” posto bi svakom ambasadoru u datim okolnostima bila onemogucena normalnaa komunikacija.

Logicno se postavlja pitanje, zasto bas sada napadi na yu-diplomatu? Vecina komentatora to povezuje sa susretima ambasadora Janackovica s vodstvom nedavno osnovane VMRO-VMRO koju sacinjavaju nezadovoljnici iz vladajuce VMRO-DPMNE. Sam Janackovic je optuzbe odbacio kao neosnovane,tendenciozne, nemoralne, netacne... Za svoje susrete s celnicima VMRO-VMRO kaze da su uobicajeni u diplomatskoj praksi svakog ambasadora.

U diplomatskim i novinarskim krugovima ne iskljucuje se mogucnost da ce vlada ici do kraja i otkazati gostoprimstvo Janackovicu. Trenutak se cini vise nego povoljnim: rezultati predsjednickih izbora okrenuli su se protiv Janackovica. A pritisak Zapada da se covjeku s “crne liste” “zalupe vrata” je, kazu, neizdrziv. Dosadasnje procjene bile su da bi se time zaostrili odnosi s Beogradom; sada se ocigledno misli drukcije.

AIM Skopje

ZELJKO BAJIC