Gledanje preko tudjeg plota

Iako je zaokupljena vlastitim lokalnim izborima i brojnim problemima koji su se pojavili makedonska javnost sa strijepnjom ocekuje i izbore u susjednoj SR Jugoslaviji znajuci da od njih zavisi stabilnost u regionu a u velikoj mjeri i buducnost Makedonije

AIM Skopje, 22.09.2000

Lokalni izbori u Makedoniji u brojnim medjunarodnim analizama dobili su tretman prve epizode kojom je pocelo prikazivanje ili odigravanje “sapunske opere” pod naslovom: “Izbori na Balkanu u jesen 2000.” Lokalni politicari samo tu i tamo prokomentarisu zbivanja u susjednoj zemlji. Susjed na sjeveru nije narocito inspirativan za izborne propagandiste. Kritika politike predsjednika Savezne Republike Jugoslavije Slobodana Milosevica postala je odavno jedno od opstih mjesta kad se govori o spoljnopolitickim temama. A, valja priznati, lokalni izbori nisu ni prilika ni mjesto da se govori o spoljnoj politici.

Ipak, u osudi Milosevicevog rezima svakako prednjaci Arben Xhaferi, lider Demokratske partije Albanaca koja koalicira u vladi Ljubca Georgievskog. Izrecena njegovim ustima, kritika rezima Slobodana Milosevica uvijek je paradigma za odslikavanje nekih mentalnosti lokalnih politicara, posebno onih opozicionih iz tabora “reformisane ljevice” predvodjene liderom Socijaldemokratskog saveza Brankom Crvenkovskim a nerijetko uz podsjecanje na lik i djelo nekadasnjeg predsjednika Makedonije Kire Gligorova. No Xhaferiju se u zaru politicke borbe desilo i nesto vrlo paradoksalno sto samo dokazuje sentencu da “ko se igra macem od maca i strada”: sekretar suparnicke Partije za demokratski prosperitet koja je, po misljenju mnogih, zrtva nasilja aktivista Xhaferijeve partije, Mahi Nesimi, optuzice lidera DPA licno za saradnju s Milosevicevim tajnim sluzbama! Takvu “poslasticu” mediji, razumije se, nisu propustili.

Prije nekoliko mjeseci cinilo se da je opozicija spremna primjeniti isti recept kao i opozicija u Srbiji organizujuci masovne mitinge sirom Makedonije. Stvarni ucinak tih okupljanja ovdasnja opozicija nikad nije saopstila. To je analiticare podsjetilo na slicnu situaciju od prije nekoliko godina kada je sadasnja vladajuca VMRO-DPMNE, tada kao vanparlamentarna opozicija, bila organizator ulicnih setnji bas u vrijeme kad su takav metod djelovanja upraznnjavali i protivnici Milosevicevog rezima. Istini za volju, povodi su bili razliciti; demonstranti-setaci sirom Srbije trazili su da im bude vracena ukradena izborna pobjeda, skopski setaci zahtjevali su da se uskrati pravo studentima Albancima da studiraju na maternjem jeziku. U medjuvremenu stvari su se u Makedoniji bitno izmjenile, u Srbiji su ostale iste.

Vodja danasnje opozicije Branko Crvenkovski, sa svoje strane, ne propustajuci priliku da dogadjaje u regionu stavi u kontekst domacih sukobljavanja, u jednom TV-intervjuu je pozelio da se ove izborne jeseni desi "da izgube Slobodan Milosevic u SR Jugoslaviji, Hasim Thaci na Kosovu i Ljubco Georgievski u Makedoniji". Proladina "Nova Makedonija" je u jeku izborne kampanje zestoko napala ambasadora SR Jugoslavije Zorana Janackovica tvrdeci da se mijesa u unutrasnje poslove Makedonije sto indirektno odrazava stav vladajuce koalicije prema aktuelnom rezimu u Beogradu. Vladin list nije mogao oprostiti Milosevicevom diplomati susret s rukovodstvom novoosnovane (u vladajucim krugovima ocjenjene raskolnickom) VMRO-VMRO koja je potkopala toliko isticanu monolitnost vladajuceg VMRO-DPMNE. Kada na samo tri dana uoci drugog kruga makedonskih lokalnih izbora odnosno opstih izbora u SR Jugoslaviji premijer Georgievski kaze da postoje sumnje da se neki strani diplomati bave 'nediplomatskim poslovima” mnogi komentatori su u toj opasci prepoznali aluziju upravo na Janackovica. Sam predsjednik vlade ostavio je dovoljno prostora za razlicita tumacenja. Uz to, nije nevazno: aktuelna vlast za 18 mjeseci nije uspjela otici dalje od podozrivosti prema politickom establismentu u Beogradu. Razloga, svakako, ima vise: dvije od tri clanice vladajuce koalicije u Makedoniji – VMRO-DPMNE i Demokratska partija Albanaca – sadasnjeg predsjednika SR Jugoslavije identifikuju kao krivca za sve ono sto je snaslo narode na ovim prostorima u posljednjoj deceniji. Neprimjetno, zapadaju u protivrjecnost: jer, ispada, bez Milosevica ne bi bilo ni tih partija i svega onoga sto su i same prosle za posljednjih desetak godina. Ili, obrnuto, same sebe identifikuju kao “cuvare nekadasnje Jugoslavije”; zatim, rasprostranjeno je uvjerenje da se spor s Beogradom oko granice nece rjesiti sve dok se ne promjeni tamosnji rezim; nije bez znacaja ni pitanje sukcesije bivse zajednicke drzave

Za sagovornika s druge strane granice na sjeveru makedonski zvanicnici odavno su odabrali predsjednika Crne Gore Mila Djukanovica koji je bio ucesnik ili posmatrac nekoliko skupova u okviru “Pakta stabilnosti” pri cemu je Makedonija lobirala u korist Podgorice. Na posljednjim diplomatskim skupovima u organizaciji medjunarodne zajednice – susretu americkog drzavnog sekretara Madeline Albright s ministrima inostranih poslova zemalja regiona koje granice sa SR Jugoslavijom na margini “milenijskog” zasjedanja Ujedinjenih nacija u New Yorku, na primjer – makedonsko prisustvo bilo je uocljivo.

Mediji svakodnevno izvjestavaju o zbivanjima na politickoj sceni u Srbiji - otvoreno ili uzdrzano ipak navijajuci za pobjedu opozicije. Intervjue s predsjednickim kandidatom demokratske opozicije Vojislavom Kostunicom vec na samom pocetku izborne kampanje objavilo je nekoliko nedjeljnika sasvim razlicite, cesto suprotstavljene orijentacije. Neizbjezna pitanja na koja je od Kostunice trazen odgovor odnosila su se na moguci razvoj dogadjaja u Crnoj Gori te na njegov odnos prema medjunarodnoj zajednici u slucaju izborne pobjede. To su upravo dva pitanja za koja javnost u Makedoniji smatra da bi mogla imati uticaja na stabilnost zemlje. Istina, ne zapostavlja se cinjenica da je kandidat opozicije nacionalist ali njegov nacionalizam se dozivljava kao “kultiviran”.

Novinskih komentara je malo, u njima prevladava raspolozenje da ce se 24. septembra zapravo voditi "bitka izmedju Davida i Golijata". Drugim rijecima, komentatori su sumnjicavi da ce predsjednik SR Jugoslavije Slobodan Milosevic u slucaju poraza dobrovoljno otici s vlasti.

Izvjestaci domacih medija iz Beograda zapazili su nijansu da o ocitoj prednosti makedonske opozicije u prvom krugu lokalnih izbora drzavna i nezavisna glasila u Srbiji izvjestavaju bitno razlicito; novine, radio i televizija pod kontrolom rezima radije govore da u Makedoniji na lokalnim izborima pobjedjuje ljevica (!), opozicioni stavljaju naglasak na podatak da u Makedoniji vodi opozicija. U isti kontekst u Skoplju je stavljena sugestivna informacija sluzbene agencije TANJUG da je vlada u Skoplju spremna na promjenu ustavnog imena da bi zauzvrat Atina lobirala za njen prijem u Evropsku uniju i NATO. Sa zebnjom je u Skoplju primljena prognoza nekadasnjeg americkog diplomate, posljednjeg ambasadora u Beogradu, Warena Zimermana, da ce u slucaju pobjede Milosevica doci do proglasenja nezavisnosti Kosova i moguce destabilizacije Makedonije i Crne Gore.

AIM Skopje

ZELJKO BAJIC